۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
التجريد لبغية المريد في القراءات السبع: تفاوت میان نسخه‌ها
التجريد لبغية المريد في القراءات السبع (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۱
، ۱ سپتامبر ۲۰۲۲جایگزینی متن - 'ني ' به 'نی'
جز (جایگزینی متن - '==وابسته‌ها== [[' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} [[') |
جز (جایگزینی متن - 'ني ' به 'نی') |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
'''التجريد لبغية المريد في القراءات السبع''' نوشته، [[ابن فحام، عبدالرحمن|عبدالرحمن بن فحام]](متوفای 516ق)، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. نویسنده در این اثر به بیان قواعدی از تجوید و قرائات هفتگانه پرداخته و محقق کتاب یعنی عبدالرحمن ابراهیم بدر، موارد اختلافی قرائات در طریق شاطبی در کتاب «حرز | '''التجريد لبغية المريد في القراءات السبع''' نوشته، [[ابن فحام، عبدالرحمن|عبدالرحمن بن فحام]](متوفای 516ق)، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. نویسنده در این اثر به بیان قواعدی از تجوید و قرائات هفتگانه پرداخته و محقق کتاب یعنی عبدالرحمن ابراهیم بدر، موارد اختلافی قرائات در طریق شاطبی در کتاب «حرز الأمانیو وجه التهانیفي القراءات السبع» و کتاب حاضر از ابن فحام را شرح داده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
دکتر فتحی عبدالرحمن حجازی در مقدمه‌اش بر کتاب پس از ثنای خدا و رسولش به تقوا سفارش می‌کند و راه تقوا را عمل به قرآن می‌داند. او به روایاتی برای این امر استشهاد می‌کند. وی کتاب حاضر را یکی از هزاران کتابی می‌شمارد که در خدمت قرآن نگاشته شده و همه نویسندگان این کتاب‌ها را در صورت اخلاص در نیت، مأجور می‌داند. دکتر حجازی، سپس از محقق به‌عنوان یکی از کسانی که اهل سند متصل در روایات عشر قرآن کریم است یاد می‌کند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/5 ر.ک: تصدیر کتاب، ص5-8]</ref> عبدالرحمن ابراهیم بدر در مقدمه‌اش بر کتاب درباره این کتاب و تحقیقی که درباره آن انجام داده چنین می‌نویسد: کتاب «التجريد لبغية المريد» ابن فحام صقلی از بهترین کتاب‌های مختصر در قرائات سبع است. ازآنجایی‌که این کتاب مختصر، هم برای مبتدیان قابل استفاده است و هم برای غیر مبتدیان، دکتر ضاری ابراهیم عاصی دوری پیش از من به تحقیق آن اقدام کرده و انصافاً در یافتن نسخه‌های خطی و مقابله بین آن‌ها و رمزگذاری و... موفق عمل کرده. ازاین‌رو من به جنبه دیگری از تحقیق که توسط او انجام نشده بود پرداختم که عبارت است از توضیح قرائاتی در این کتاب که بعضی از موارد آن برای برخی از خوانندگانی که از طریق کتاب «[[حرز | دکتر فتحی عبدالرحمن حجازی در مقدمه‌اش بر کتاب پس از ثنای خدا و رسولش به تقوا سفارش می‌کند و راه تقوا را عمل به قرآن می‌داند. او به روایاتی برای این امر استشهاد می‌کند. وی کتاب حاضر را یکی از هزاران کتابی می‌شمارد که در خدمت قرآن نگاشته شده و همه نویسندگان این کتاب‌ها را در صورت اخلاص در نیت، مأجور می‌داند. دکتر حجازی، سپس از محقق به‌عنوان یکی از کسانی که اهل سند متصل در روایات عشر قرآن کریم است یاد می‌کند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/5 ر.ک: تصدیر کتاب، ص5-8]</ref> عبدالرحمن ابراهیم بدر در مقدمه‌اش بر کتاب درباره این کتاب و تحقیقی که درباره آن انجام داده چنین می‌نویسد: کتاب «التجريد لبغية المريد» ابن فحام صقلی از بهترین کتاب‌های مختصر در قرائات سبع است. ازآنجایی‌که این کتاب مختصر، هم برای مبتدیان قابل استفاده است و هم برای غیر مبتدیان، دکتر ضاری ابراهیم عاصی دوری پیش از من به تحقیق آن اقدام کرده و انصافاً در یافتن نسخه‌های خطی و مقابله بین آن‌ها و رمزگذاری و... موفق عمل کرده. ازاین‌رو من به جنبه دیگری از تحقیق که توسط او انجام نشده بود پرداختم که عبارت است از توضیح قرائاتی در این کتاب که بعضی از موارد آن برای برخی از خوانندگانی که از طریق کتاب «[[حرز الأمانیو وجه التهانیفي القراءات السبع|الحرز]]» [[شاطبی، قاسم بن فیره|شاطبی]] قراءت می‌کنند، واضح نیست.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/9 ر.ک: مقدمه محقق، ص9]</ref> | ||
این کتاب از مهم‌ترین کتاب‌ها در قرائات سبع است و ابن فحام، به طرز شدیدی در آن پایبند به‌اختصار است تا خواننده ملول نشود. ابن فحام به آنچه بر اساتید سابقش قرائت کرده ملتزم است و اسناد روایاتی را که قراءت می‌کند تا رسول خدا(ص) می‌رساند. از فواید اختصار در این کتاب این است که مبتدی سریع‌تر آن را می‌فهمد و غیر مبتدی هم سریع‌تر به آن مراجعه می‌کند. این کتاب، نزد ائمه قرائات مورد اعتماد بوده و در بسیاری از موارد به آن استدلال یا استشهاد کرده‌اند؛ مثل کتاب‌های شرح طیبة النشر فی القراءات العشر نویری و شرح ابن قاصح شاطبی و مختصر بلوغ الأمنیة و...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/10 ر.ک: همان، ص10]</ref> | این کتاب از مهم‌ترین کتاب‌ها در قرائات سبع است و ابن فحام، به طرز شدیدی در آن پایبند به‌اختصار است تا خواننده ملول نشود. ابن فحام به آنچه بر اساتید سابقش قرائت کرده ملتزم است و اسناد روایاتی را که قراءت می‌کند تا رسول خدا(ص) می‌رساند. از فواید اختصار در این کتاب این است که مبتدی سریع‌تر آن را می‌فهمد و غیر مبتدی هم سریع‌تر به آن مراجعه می‌کند. این کتاب، نزد ائمه قرائات مورد اعتماد بوده و در بسیاری از موارد به آن استدلال یا استشهاد کرده‌اند؛ مثل کتاب‌های شرح طیبة النشر فی القراءات العشر نویری و شرح ابن قاصح شاطبی و مختصر بلوغ الأمنیة و...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/10 ر.ک: همان، ص10]</ref> | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
شیوه محقق در کتاب چنین است؛ | شیوه محقق در کتاب چنین است؛ | ||
اختلاف روش ابن فحام در «التجرید...» و [[شاطبی، قاسم بن فیره|شاطبی]] در «[[حرز | اختلاف روش ابن فحام در «التجرید...» و [[شاطبی، قاسم بن فیره|شاطبی]] در «[[حرز الأمانیو وجه التهانیفي القراءات السبع|الحرز...]]» را به‌تفصیل توضیح داده است و هرگاه به لفظی برخورد کرده که در طریق فحام بوده ولی در طریق [[شاطبی، قاسم بن فیره|شاطبی]] نیست، با استناد به منابع، آن را بیان کرده است. | ||
کلمه به کلمه مطالب کتاب، خصوصاً هر جا که دشوار بوده یا به طریق دیگری غیر از «[[حرز | کلمه به کلمه مطالب کتاب، خصوصاً هر جا که دشوار بوده یا به طریق دیگری غیر از «[[حرز الأمانیو وجه التهانیفي القراءات السبع|الحرز...]]» منسوب است را شرح داده است. | ||
وجوه مختلف و روایات و راویان را ذکر کرده است. علت این امر این است که گاهی، کلمه‌ای قرآنی یافت می‌شود که در آن اختلاف است و آن را از طریق ابن فحام یا طریقی دیگر به یک راوی منسوب می‌بینیم که در «[[حرز | وجوه مختلف و روایات و راویان را ذکر کرده است. علت این امر این است که گاهی، کلمه‌ای قرآنی یافت می‌شود که در آن اختلاف است و آن را از طریق ابن فحام یا طریقی دیگر به یک راوی منسوب می‌بینیم که در «[[حرز الأمانیو وجه التهانیفي القراءات السبع|الحرز...]]» به این راوی منسوب نیست یا مثلاً زیاداتی بر آنچه [[شاطبی، قاسم بن فیره|شاطبی]] در «[[حرز الأمانیو وجه التهانیفي القراءات السبع|حرز الأمانی]]» ذکر کرده دارد. مثلاً در سوره توبه در صفحه 233 داریم: نظیف از قنبل «یلمزک» را به ضم میم خوانده و این در کتاب الحرز، نه از طریق قنبل و نه دیگری، وجود ندارد. یا مثلاً این که نافع و کوفیان، «ما تشاءون» سوره انسان را به تای معجمه اعلی خوانده‌اند و فارسی از داجونی از هشام مانند همین مورد را روایت کرده است. این طریق از فارسی در «الحرز الامانی...» وجود ندارد. محقق در این کتاب، به توضیح چنین مواردی می‌پردازد و اختلافات را بیان می‌کند و همچنین طرقی را که از طریق ابن فحام هست و از طریق «حرز...» وجود ندارد مانند اصفهانی، عبدالباقی و... را نام می‌برد و توضیح می‌دهد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/14 ر.ک: همان، ص14]</ref> | ||
نویسنده، در ابتدای کتاب، مختصری درباره قراء سبعه و سند و روایات آنان می‌نگارد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/19 ر.ک: متن کتاب، ص19-66]</ref> سپس توضیحاتی درباره همزه و انواع آن، مد، ادغام، مخارج حروف، مشترک و متقارب و اختلافات قاریان در تای تأنیث و ذال در کلمه «إذ»، لام در «هل» و «بل»، اختلافشان در اماله و وقوع آن در اسماء و افعال و حروف و... می‌پردازد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/67 ر.ک: همان، ص67-143]</ref> سپس درباره استعاذه و بسمله نوشته و شروع به بیان اختلافات قاریان در قرائت آیه‌ها می‌کند. او اختلافات را در این قسمت به ترتیب سوره‌ها از فاتحةالکتاب تا ناس ذکر می‌کند. البته در سوره بقره بحثی هم درباره یاءات مضاف و محذوف دارد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/144 ر.ک: همان، ص144-344]</ref> وی همچنین، پس از پایان سوره‌ها اختلاف آنان در تکبیر و صفت آن را هم ذکر می‌کند؛ بزری از طریق فارسی و مالکی، تکبیر را از اول سوره ضحی تا خاتمه سوره ناس روایت کرده است و لفظ آن «الله‌اکبر» است. او همچنین تهلیل و تکبیر را هم از اول سوره انشراح تا خاتمه ناس روایت کرده و لفظ آن «لا اله الا الله و الله‌اکبر» است. قاری در خاتمه ناس باید تکبیر بگوید و فاتحه‌الکتاب و پنج آیه از سوره بقره را تا «اولئک هم المفلحون» بخواند. این کار را «حالّ مرتحل» می‌نامند... فارسی در روایتش ذکر کرده که در آخر هر سوره توقف می‌شود و سپس با تکبیری که از تسمیه (بسم‌الله) منفصل باشد، آغاز می‌شود.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/345 ر.ک: همان، ص345]</ref> | نویسنده، در ابتدای کتاب، مختصری درباره قراء سبعه و سند و روایات آنان می‌نگارد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/19 ر.ک: متن کتاب، ص19-66]</ref> سپس توضیحاتی درباره همزه و انواع آن، مد، ادغام، مخارج حروف، مشترک و متقارب و اختلافات قاریان در تای تأنیث و ذال در کلمه «إذ»، لام در «هل» و «بل»، اختلافشان در اماله و وقوع آن در اسماء و افعال و حروف و... می‌پردازد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/67 ر.ک: همان، ص67-143]</ref> سپس درباره استعاذه و بسمله نوشته و شروع به بیان اختلافات قاریان در قرائت آیه‌ها می‌کند. او اختلافات را در این قسمت به ترتیب سوره‌ها از فاتحةالکتاب تا ناس ذکر می‌کند. البته در سوره بقره بحثی هم درباره یاءات مضاف و محذوف دارد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/144 ر.ک: همان، ص144-344]</ref> وی همچنین، پس از پایان سوره‌ها اختلاف آنان در تکبیر و صفت آن را هم ذکر می‌کند؛ بزری از طریق فارسی و مالکی، تکبیر را از اول سوره ضحی تا خاتمه سوره ناس روایت کرده است و لفظ آن «الله‌اکبر» است. او همچنین تهلیل و تکبیر را هم از اول سوره انشراح تا خاتمه ناس روایت کرده و لفظ آن «لا اله الا الله و الله‌اکبر» است. قاری در خاتمه ناس باید تکبیر بگوید و فاتحه‌الکتاب و پنج آیه از سوره بقره را تا «اولئک هم المفلحون» بخواند. این کار را «حالّ مرتحل» می‌نامند... فارسی در روایتش ذکر کرده که در آخر هر سوره توقف می‌شود و سپس با تکبیری که از تسمیه (بسم‌الله) منفصل باشد، آغاز می‌شود.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34479/1/345 ر.ک: همان، ص345]</ref> | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[حرز | [[حرز الأمانیو وجه التهانیفي القراءات السبع]] | ||