۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ابن ابی‌اصبع مصری، عبدالعظیم بن عبدالواحد: تفاوت میان نسخه‌ها
ابن ابی‌اصبع مصری، عبدالعظیم بن عبدالواحد (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۳۵
، ۱ سپتامبر ۲۰۲۲جایگزینی متن - 'گي' به 'گی'
جز (جایگزینی متن - 'گي' به 'گی') |
|||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
از سوى ديگر، علما و ادبا مورد توجه و حمايت زمامداران قرار داشتند و از مزاياى استثنايى بهره‌مند بودند، از این رو، شعراى آن سامان غالباً در اطراف امیران گرد مى‌آمدند و با پاداشها و مستمريهاى آنان زندگى را مى‌گذراندند، اما ابن ابى‌اصبع، با آنكه شعر نیک مى‌سرود و در بيش‌تر زمینه‌هاى شعرى، حتى مدح و هجاء، هنر خود را نشان داده، غالباً خویشتن را از اشتغالات دربارى بر كنار مى‌داشت و بيش‌تر به تحقيق و تأليف مى‌پرداخت.شايد به همین سبب است كه در آثار بر جاى مانده از او، مديحه سرايى زيادى ديده نمى‌شود. | از سوى ديگر، علما و ادبا مورد توجه و حمايت زمامداران قرار داشتند و از مزاياى استثنايى بهره‌مند بودند، از این رو، شعراى آن سامان غالباً در اطراف امیران گرد مى‌آمدند و با پاداشها و مستمريهاى آنان زندگى را مى‌گذراندند، اما ابن ابى‌اصبع، با آنكه شعر نیک مى‌سرود و در بيش‌تر زمینه‌هاى شعرى، حتى مدح و هجاء، هنر خود را نشان داده، غالباً خویشتن را از اشتغالات دربارى بر كنار مى‌داشت و بيش‌تر به تحقيق و تأليف مى‌پرداخت.شايد به همین سبب است كه در آثار بر جاى مانده از او، مديحه سرايى زيادى ديده نمى‌شود. | ||
ابن ابی‌اصبع اساسا شعر را برای به | ابن ابی‌اصبع اساسا شعر را برای به كارگیرى صنايع شعرى مى‌سرود و شايد شهرت يافتن وى به شاعرى بدان سبب باشد كه ابن شعّار تذكره نویس معاصر وى، در کتاب عقود الجمان في شعراء هذا الزمان نام او را در رديف شعراى آن زمان آورده است و گرنه عنوان اديب برای او مناسب‌تر است. | ||
ابن ابی‌اصبع ابتدا به علوم بلاغت پرداخت و تا حد امكان كتب و رسائل مربوط به این فنون را گرد آورى و دسته بندى كرد، آنگاه به نقادى دقيق آنها همت گماشت، تا آنجا كه به تعبير خود او، كمتر کتابى از تير رس نقد موشكافانۀ او در امان ماند. وى انواع صناعات بديعى را در آثار گذشتگان و تأليفات معاصران استقصا كرد و همه را پيراسته گردانيد و در 90 يا 93 يا 95 باب تنظيم كرد و با افزودن 31 باب كه استنباط خود وى بود. | ابن ابی‌اصبع ابتدا به علوم بلاغت پرداخت و تا حد امكان كتب و رسائل مربوط به این فنون را گرد آورى و دسته بندى كرد، آنگاه به نقادى دقيق آنها همت گماشت، تا آنجا كه به تعبير خود او، كمتر کتابى از تير رس نقد موشكافانۀ او در امان ماند. وى انواع صناعات بديعى را در آثار گذشتگان و تأليفات معاصران استقصا كرد و همه را پيراسته گردانيد و در 90 يا 93 يا 95 باب تنظيم كرد و با افزودن 31 باب كه استنباط خود وى بود. | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
ديوان ابن ابی‌اصبع به نام صحاح المدائح به اشعار وى در مدح پيامبر اكرم(ص) و خلفاى راشدين و قطعاتى از آن به مدح اهل‌بيت(ع) اختصاص دارد.از تعبيرات خود وى دربارۀ این کتاب مى‌توان دريافت كه مؤلّف در نحوۀ تدوین و نامگذارى این کتاب نكات دقيقى را در نظر داشته است. از این کتاب یک نسخۀ عكسى در دار الكتب المصريّه به شمارۀ 4931 ادب موجود است. | ديوان ابن ابی‌اصبع به نام صحاح المدائح به اشعار وى در مدح پيامبر اكرم(ص) و خلفاى راشدين و قطعاتى از آن به مدح اهل‌بيت(ع) اختصاص دارد.از تعبيرات خود وى دربارۀ این کتاب مى‌توان دريافت كه مؤلّف در نحوۀ تدوین و نامگذارى این کتاب نكات دقيقى را در نظر داشته است. از این کتاب یک نسخۀ عكسى در دار الكتب المصريّه به شمارۀ 4931 ادب موجود است. | ||
ديگر آثار ابن ابی‌اصبع عبارتند از:درر الامثال كه وى در آنجا كه چگونگى گردآورى و تدوین این کتاب را توضيح مى‌دهد، از آن به عنوان کتاب كبير ياد مى‌كند؛ الكافلة بتأویل تلك عشرة كاملة که زركشى (د 794 ق) نسخه‌اى از این رساله را در اختيار داشته و در کتاب خود، البرهان، قسمتى از آن را نقل كرده است؛ الشافية في علم القافية؛ المیزان في الترجيح بين كلام قدامة و خصومه، ابن ابی‌اصبع این دو کتاب را در اثبات شعر نبودن قرآن مجيد تأليف كرده و کتاب اخير ظاهرا ناتمام مانده است. توصيه‌هاى ابن ابی‌اصبع به كاتبان و شاعران نيز كه به صورت خاتمۀ «باب التهذيب و التأديب» در کتاب تحرير التحبير آمده است و قسمتى از آن در صبح الاعشى و مختصرى از آن در خزانة الادب و برگزيده‌اى از آن در انوار الربيع آمده، شايسته است كه به عنوان یک رسالۀ جداگانه مورد تحقيق و تجزيه و تحليل قرار | ديگر آثار ابن ابی‌اصبع عبارتند از:درر الامثال كه وى در آنجا كه چگونگى گردآورى و تدوین این کتاب را توضيح مى‌دهد، از آن به عنوان کتاب كبير ياد مى‌كند؛ الكافلة بتأویل تلك عشرة كاملة که زركشى (د 794 ق) نسخه‌اى از این رساله را در اختيار داشته و در کتاب خود، البرهان، قسمتى از آن را نقل كرده است؛ الشافية في علم القافية؛ المیزان في الترجيح بين كلام قدامة و خصومه، ابن ابی‌اصبع این دو کتاب را در اثبات شعر نبودن قرآن مجيد تأليف كرده و کتاب اخير ظاهرا ناتمام مانده است. توصيه‌هاى ابن ابی‌اصبع به كاتبان و شاعران نيز كه به صورت خاتمۀ «باب التهذيب و التأديب» در کتاب تحرير التحبير آمده است و قسمتى از آن در صبح الاعشى و مختصرى از آن در خزانة الادب و برگزيده‌اى از آن در انوار الربيع آمده، شايسته است كه به عنوان یک رسالۀ جداگانه مورد تحقيق و تجزيه و تحليل قرار گیرد.ابن ابی‌اصبع در این توصيه‌ها بر اصالت معانى نسبت به الفاظ تكيه مى‌كند و شاعران و نثر نویسان را از صنايع لفظى تهى از محسنات معنوى برحذر مى‌دارد و پيروى از شيوۀ سخنورى [[امام على(ع)]] و یکّه تازان میدانهاى فصاحت و بلاغت مانند ابن مقفّع، سهل بن هارون و [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] را كه پيروان آن حضرت هستند، توصيه مى‌كند. | ||
کتاب‌ها و رساله‌هاى ياد شده تنها يادگارهاى بر جاى مانده از ابن ابى اصبح است، و روايت درستى حاكى از اينكه وى شاگرد يا شاگردانى را مشخّصا تربيت كرده باشد در دست نيست، جز آن كه ابن صابونى نوشته كه دستخط اجازۀ كاملى از او داشته است.همچنين، بر اثر یکى بودن لقب ابن أبى اصبع(زكى‌الدين) با فقيه و محدّث معروف مصرى زكىّ‌الدين عبدالعظيم منذرى (د 656 ق)، [[ذهبى]] در کتاب المشتبه آورده است كه دمیاطى از ابن ابی‌اصبع روايت كرده است.البته این اشتباه در فوات الوفيات و نيز در شذرات الذهب عملا تصحيح شده است. نيز بر اثر تشابه اسمى وى با شيخ عبدالعظيم مصرى (زنده در 1309 ق)کتاب الكواكب الدّرية في نظم القواعد‌الدينيّة وى را كه در زمان حيات خود او در قاهره به چاپ رسيده است، اشتباها به ابن ابی‌اصبع نسبت داده‌اند. حتّى بعضى، به موجب همان تشابه اسمى با عبدالعظيم منذرى، ابن ابی‌اصبع را «فقيه شافعى» دانسته‌اند؛ در صورتى كه با توجّه به طرز تعبير وى از خلفاى راشدين و پيشوايان مذاهب چهار گانۀ اهل سنت ملاحظه مى‌شود كه ابن ابی‌اصبع خود را پيرو هيچ یک از این مذاهب معرفى نكرده است.چه بسا بتوان با ملاحظۀ تعبير ویژه‌اش از على(ع) به عنوان «امام علی عليه‌السلام» و نيز آوردن حديث منزلت در تحرير و عبارات بخصوصى كه از خطبۀ شقشقيّه نقل كرده و مطلبى كه در باب تحویل عمامه و شمشير پيغمبر اكرم(ص) به [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] توسط ابوبكر صدّيق آورده، و انتقاد و تفسير جانانه‌اى كه راجع به دو بيت شعر سيّد حمیرى (د ح 225 ق) در مدح آن حضرت دارد و نيز با ملاحظۀ پرهيز وى از زمامداران ايّوبى و ايادى حكومتى آنان كه برای از میان بردن آثار تشيّع فاطمى در مصر سخت‌تعصّب داشتند، و همچنين گمنام ماندن خاندان و تبار وى در تاريخ روشن مصر آن زمان، وى را شيعى به حساب آورد. | کتاب‌ها و رساله‌هاى ياد شده تنها يادگارهاى بر جاى مانده از ابن ابى اصبح است، و روايت درستى حاكى از اينكه وى شاگرد يا شاگردانى را مشخّصا تربيت كرده باشد در دست نيست، جز آن كه ابن صابونى نوشته كه دستخط اجازۀ كاملى از او داشته است.همچنين، بر اثر یکى بودن لقب ابن أبى اصبع(زكى‌الدين) با فقيه و محدّث معروف مصرى زكىّ‌الدين عبدالعظيم منذرى (د 656 ق)، [[ذهبى]] در کتاب المشتبه آورده است كه دمیاطى از ابن ابی‌اصبع روايت كرده است.البته این اشتباه در فوات الوفيات و نيز در شذرات الذهب عملا تصحيح شده است. نيز بر اثر تشابه اسمى وى با شيخ عبدالعظيم مصرى (زنده در 1309 ق)کتاب الكواكب الدّرية في نظم القواعد‌الدينيّة وى را كه در زمان حيات خود او در قاهره به چاپ رسيده است، اشتباها به ابن ابی‌اصبع نسبت داده‌اند. حتّى بعضى، به موجب همان تشابه اسمى با عبدالعظيم منذرى، ابن ابی‌اصبع را «فقيه شافعى» دانسته‌اند؛ در صورتى كه با توجّه به طرز تعبير وى از خلفاى راشدين و پيشوايان مذاهب چهار گانۀ اهل سنت ملاحظه مى‌شود كه ابن ابی‌اصبع خود را پيرو هيچ یک از این مذاهب معرفى نكرده است.چه بسا بتوان با ملاحظۀ تعبير ویژه‌اش از على(ع) به عنوان «امام علی عليه‌السلام» و نيز آوردن حديث منزلت در تحرير و عبارات بخصوصى كه از خطبۀ شقشقيّه نقل كرده و مطلبى كه در باب تحویل عمامه و شمشير پيغمبر اكرم(ص) به [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] توسط ابوبكر صدّيق آورده، و انتقاد و تفسير جانانه‌اى كه راجع به دو بيت شعر سيّد حمیرى (د ح 225 ق) در مدح آن حضرت دارد و نيز با ملاحظۀ پرهيز وى از زمامداران ايّوبى و ايادى حكومتى آنان كه برای از میان بردن آثار تشيّع فاطمى در مصر سخت‌تعصّب داشتند، و همچنين گمنام ماندن خاندان و تبار وى در تاريخ روشن مصر آن زمان، وى را شيعى به حساب آورد. | ||