پرش به محتوا

المصالح المرسلة: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۷: خط ۲۷:
   
   


'''المصالح المرسلة،''' رساله‌ای است مختصر از محمد امین شنقیطی، که حاصل سخنرانی‌ وی در سال 1390ق، در دانشگاه اسلامی مدینه منوره است.
'''المصالح المرسلة،''' رساله‌ای است مختصر به زبان عربی از محمدامین شنقیطی، پیرامون یکی از ادله احکام شرعی در نزد فرقه‌هایی از اهل سنت.


مصالح مرسله، از مصادری است که نزد بعضی از مذاهب اهل سنت برای استنباط احکام شرعی پذیرفته شده و شنقیطی معتقد است مصالح مرسله، مصلحتی است که برای اعتبار یا الغای آن، دلیل خاصی از شرع نیامده باشد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص9</ref>.
شنقیطی اصل مطالب این رساله را بر شاگرد خویش، عطیه محمد سالم املا نموده و وی آن را به نیابت از استاد در مراسمی در سال 1390ق، در دانشگاه اسلامی مدینه منوره القا نموده است<ref>ر.ک: انتهای کتاب، ص26</ref>.


از جمله نکات مهم در کتاب، بررسی نظر امام مالک درباره مصالح مرسله است. در بخشی از کتاب، به این موضوع اشاره شده است که امام مالک گفته است «من یک سوم امت را می‌کشم تا دو سوم باقی مانده اصلاح شود» اما شنقیطی می‌گوید: این قول غیر صحیح است، نه امام مالک آن را گفته است و نه هیچکدام از شاگردانش آن را از او نقل کرده‌اند و این که گفته می‌‍شود بنابر قول امام مالک، کتک زدن و شکنجه متهم به قتل و یا سرقت به خاطر مصلحت اقرار، جایز است، درست نیست<ref>همان، ص10</ref>.
این رساله با وجود حجم اندکش، موضوع مصالح مرسله را به‌صورت مستقل و مستوفا تبیین نموده و نظرات مختلف را در مورد اعتبار یا عدم اعتبار آن بررسی کرده است. برای کسانی که مشتاقند از بحث اصولی مصالح مرسله بدان‌گونه که مورد نظر اهل سنت است آگاه شوند، این کتاب بسیار راه‌گشاست، هم به جهت اختصار، هم به جهت نظم و ترتیب و هم به جهت روان بودن عبارات آن.


از جمله مواردی که وی به عنوان نمونه برای مصالح مرسله ذکر کرده است، عبارتند از: تعیین شورای شش نفره از طرف عمر، خراب کردن خانه‌های اطراف مسجدالنبی به دستور عثمان به دلیل توسعه مسجد، خریداری منزل صفوان بن امیه و قرار دادن آن به عنوان زندان برای معاقبه مجرمین توسط عمر<ref>همان، ص11- 12</ref>.
مصالحی که محور تشریع آسمانی است بر سه‌گونه است:


یکی از ویژگی‌های کتاب این است که نویسنده در آن، به بررسی آراء علمای مختلفی همچون ابن سبکی در «جمع الجوامع»، امام الحرمین، صاحب «ضیاء اللامع» و قاضی ابوبکر در حجیت یا عدم حجیت عمل به مصالح مرسله پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>
الف)- ضروریات یا دفع مفاسد؛


نکته مهم قابل اشاره در کتاب، آن است که قوافی در «شرح المحصول» گفته است که اعتقاد به حجیت مصالح مرسله، از خصایص مذهب مالکی است اما شنقیطی آن را نپذیرفته و معقتد است تمام مذاهب به اقتضای مصلحت مرسله عمل می‌کنند، هرچند در کتاب های اصول بعضی مذاهب، مصالح مرسله را حجت و دلیل ندانسته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>.
ب)- حاجیات یا جلب مصالح؛
 
ج)- تحسینیات و تتمیمیات یا  جری بر مکارم اخلاق و احسن عادات.
 
هرکدام از این سه‌تا گاه مرسله‌اند و گاه غیر مرسله.
 
وصف از جهت وصفیت، یکی از سه حال زیر را دارد:
 
- مشروط شدن حکم به آن، متضمن یکی از سه مصلحت مذکور است؛
 
- متضمن هیچ مصلحتی نیست، نه بالذات نه بالتبع؛
 
- بالذات متضمن مصلحت نیست، ولی بالتبع هست.
 
وصف در صورت اول، «مناسب» خوانده می‌شود، در صورت دوم «ردی» و در صورت سوم «شبهی».
 
مصلحتی که وصف «مناسب» متضمن آن است، دارای سه حالت است:
 
-  دلیل خاص شرعی بر اعتبار آن وصف و عدم اهدار آن دلالت می‌کند؛
 
- دلیل خاص بر اهدار و عدم اعتبار آن دلالت می نماید؛
 
- نه دلیل خاصی بر اعتبار آن دلالت می‌کند و نه بر اهدار آن.
 
سومی، مصلحت مرسله خوانده می‌شود<ref>ر.ک: متن کتاب، ص6-9</ref>.
 
چنان‌که در عبارات فوق مشاهده می‌کنید جناب شنقیطی با چند تقسیم‌بندی منظم و ساده، موضوع بحث را به‌خوبی  تحریر و تقریر می‌کند و تعریفی روشن از آن ارائه می‌نماید.  


==پانویس ==
==پانویس ==
خط ۴۳: خط ۶۹:


==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
مقدمه و متن کتاب.
متن کتاب.


==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
۱٬۴۸۲

ویرایش