الشيخ الأكبر محي‌الدين ابن العربي، ترجمة حياته من كلامه: تفاوت میان نسخه‌ها

الشيخ الأكبر محي‌الدين ابن العربي، ترجمة حياته من كلامه، اثر محمود محمود غراب، وی این اثر را به سه تن از اساتید عرفان خود و به پدر و مادر خود که همه دار فانی را وداع گفته‌اند، هدیه کرده است.

این شرح‌حال، در راستای تحقیقات موضوعی که غراب در آثار شیخ أکبر به انجام می‌دهد، صورت گرفته است.

غراب معتقد است که برای معرفی محی‌الدین هیچ‌کس شایسته از خود وی نیست چراکه: «لا أعرف بالشیء من نفسه». (هیچ‌کس داناتر از خود فرد به نفس خویش نیست)

این قبیل از تحقیقات در آثار شیخ که از نظم معمول ساختاربندی کتب علمی بهره‌مند نیست، با کنار هم قرار دادن مطالب متفرق انسان را به منظومه فکری و سیر علمی و عملی ابن عربی می‌رساند ازاین‌روی آثاری ارزنده و شایسته توجه ویژه‌اند.

روش غراب بدین ترتیب است که تمام اهتمام را به سخنان خود شیخ داشته باشد و از دیگران سخنی نقل نکند و لو اینکه از شرح‌حال‌های قدیمی و اصیل شیخ باشند.

محقق مقدمه خویش را با تذکر این نکته آغاز می‌کند که آن‌ها که ابن عربی بر این عارف اطلاق می‌کنند نه ابن العربی با این هدف که بین وی و بین «محمد بن عبدالله بن محمد ابن العربی المعافی الإشبیلی المالکی» فرق گذاشته باشند در اشتباه هستند زیرا که شیخ در جای جای کتاب‌هایش از خود به نام «ابن العربی» نام برده است و نام صحیح وی «ابن العربی» است و با آن فرد دیگر در این نام مشترک است.

اهل علم در هیچ فردی مثل ابن عربی اختلاف نکردند چراکه منتقدین وی مخاطب إشارات وی نبوده‌اند. وی در ادامه هفت منبع متقدم در ترجمه ابن عربی را معرفی کرده و گفته‌‌های عمر فروخ در کتابش به نام «تاریخ الفکر العربی المطبوع فی عام 1966م» مخالف اسناد دست اول تذکر محی‌الدین دانسته وی همچنین خطاهای شش‌گانه‌ای را که این نویسنده در نوشته خویش مرتکب شده پاسخ داده است که دو مورد آن عبارتند از:

1-محی‌الدین را عوام کشتند. غراب می‌گوید این سخن هیچ منبع علمی موثقی ندارد و مخالف تذکره‌ای شیخ است که می‌گویند وی در بستر از دنیا رفت.

2-پیامبر در تشریع گاه اشتباه‌ می‌کرد. غراب می‌گوید: هرکه آثار شیخ را خوانده باشد عکس این سخن را در می‌یابد و شواهدی از کتب شیخ بر غلط بودن این نسبت می‌آورد.

# ملاقات ابن عربی با دانشمندان هم‌عصر (در این بخش ملاقات شیخ با فلاسفه و متکلمین گزارش دهی شده و در ضمن دو فصل نظر شیخ درباره برخی فقهاء و متصوفه زمانه مطرح شده و در یک فصل از حضرت مهدی (عج) و ظهور حضرت به مفاد روایات سخن گفته شده است).

# اساتید ابن عربی در طریق اهل الله (تصوف) (نقد استادی أبی مدین بر شیخ و سخن از سه تن از اساتید و خرقه‌پوشی شیخ).

# مقامات و کرامات ابن عربی (مانند شنیدن تسبیح و نطق جمادات، شنیدن تسبیح موجودات، شنیدن نطق جوارح، ...)

وی پس‌ازاین بخش «خاتمه تذکره» را به مبحث خاتم الولایة محمدی بودن ابن عربی؛ اختصاص داده است.

پس از خاتمه کتاب ضمیمه‌ای ذیل عنوان تعقیب المؤلف آمده که شامل دو بخش است بخش یکم ردیه‌ای است بر دکتر کمال عیسی و بعدازآن نامه‌های اشخاص علمی به محمود غراب و...پیوست شده است.

بخش دوم: مقاله‌ای به نام «الشیخ الأکبر محی‌الدین ابن العربی بین المذاهب و الأدیان» از محمود غراب است که در ده موضوع زیر تنظیم شده است:

الشیخ الاکبر و أهل السنة، الشیخ الأکبر و الشیعة، الشیخ الأکبر و الفلاسفة، تحصیل العلم بالله عن طریق التقوی و الفیض الإلهی، الشیخ الأکبر و الباطنیة، الشیخ الأکبر و علماء السوء فی زمانه،  وحدة الوجود، موقف الشیخ من الأدیان، الشیخ الأکبر و المحققین، سلوک الشیخ و طریق المعرفة، و در پایان در ذیل عنوان «الخلاصة» عصاره یافته خویش از ابن عربی را چنین بیان می‌کند:

من ذلک نخلص إلی أن شیخ الأکبر محی‌الدین ابن العربی رحمه الله تعالی إمام مسلم سلفی اصولی صوفی قولنا إمام مسلم یعنی أنه فقیه صاحب مذهب مستقل من أهل السنة و الجماعة (خلاصه مطالب گفته شده این است که: شیخِ اکبر، محی‌الدین ابن عربی رحمه‌الله امام مسلّم سلفی اصولی صوفی است، منظور از امام مسلّم یعنی ایشان فقیه صاحبِ مذهب مستقل از اهل سنت و جماعت می‌باشد) و قولنا سلفی یعنی أنه متبع غیر مبتدع و قولنا اصولی یعنی آخذ بما أجمع علیه الأئمه من الکتاب و السنة و الإجماع فی اصول الأحکام (و منظور از سلفی بودن یعنی ابن عربی فقیهی تابع است و بدعت‌گذار نمی‌باشد و مراد از اصولی این است که، ایشان به اتفاق نظرِ ائمه اربعه (اهل سنت) از کتاب و سنت و اجماع، در اصول احکام، اخذ کرده است) و قولنا صوفی یعنی أنه وارث محمدی آخذ بحظ وافر من مکارم الأخلاق (و تعبیر صوفی، یعنی این‌که وی وارث محمدی بوده و بهره فراوانی از مکارم اخلاق برده است) فالشیخ ابن العربی رضی‌الله‌عنه مرآة محمدیة فی غایة الصفاء و الإعتدال و الإستقامة، ما رأی أحد فیه إلا نفسه و ما تکلم فیه متکلم إلا بما هو علیه المتکلم. (پس شیخ ابن عربی رضی‌الله‌عنه آینه‌ای محمدی در نهایت صفا و اعتدال و مستقیم بودن است، که هیچ‌کس چیزی در او نمی‌بیند جز خویش‌تن خود را و مطلبی درباره او تکلم نمی‌کند جز حرف درون خویش را) (محمود غراب، محمود،1403ق-1983م، ص303).

<references/>