۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
حضرت سجاد علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (رده) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
}} | }} | ||
'''حضرت سجاد علیه‌السلام'''، تألیف فضل‌الله کمپانی (1307 ش - 1367ش)، شرح زندگانی امام چهارم شیعیان و فرزندان و اصحاب ایشان و نیز سخنان و ادعیه و مناجات‌های | '''حضرت سجاد علیه‌السلام'''، تألیف [[کمپانی، فضل‌الله|فضل‌الله کمپانی]] (1307 ش - 1367ش)، شرح زندگانی امام چهارم شیعیان و فرزندان و اصحاب ایشان و نیز سخنان و ادعیه و مناجات‌های آن حضرت است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
کتاب با مقدمه‌ای در توضیح نیاز به نگارش این کتاب آغاز کرده است: «متأسفانه شخصیت ممتاز و بی‌نظیر آنحضرت چنانکه باید و شاید بر همگان معرفی نشده و حتی بر شیعیان و پیروانش نیز مجهول مانده است و تصویری که معمولاً از آن وجود گرامی در اذهان مردم عوام به پیروی از گفتار بعضی افراد بی‌اطلاع نقش می‌بندد عبارت از یک فرد عاجز و درمانده‌ای است که به نام بیمار کربلا معروف شده و فاقد شجاعت و شهامت اخلاقی می‌باشد؛ درصورتی‌که این فکر و اندیشه از پایه و اساس غلط و نادرست بوده و ائمه اطهار(ع) در علم و شجاعت و سایر صفات کمالیه با هم برابرند و حضرت سجاد علیه‌السلام هم بیمار دائمی نبوده، بلکه مصلحت خداوند او را در کربلا به بیماری و تب دچار ساخته بود که تکلیف جهاد از وی ساقط شود و این هم یک امر عادی و طبیعی است و هر کسی در دوران زندگانی خود بارها دچار بیماری شده و بهبودی می‌یابد و اتفاقاً همین امر دلیل شجاعت و شهامت اوست که با حال ضعف و بیماری هنگامی‌که در کوفه، ابن زیاد آن حاکم مقتدر و سفاک در مجلس خود به بهانه‌ای او را تهدید به قتل کرد حضرت با لحن جدی و قاطع که از شجاعت ادبی او سرچشمه می‌گرفت فرمود: ای پسر زیاد آیا مرا با مرگ می‌ترسانی؟ مگر نمی‌دانی که کشته شدن در راه خدا عادت ماست و شهادت موجب کرامت ما؟». <ref>ر.ک: مقدمه، ص5-4</ref> | کتاب با مقدمه‌ای در توضیح نیاز به نگارش این کتاب آغاز کرده است: «متأسفانه شخصیت ممتاز و بی‌نظیر آنحضرت چنانکه باید و شاید بر همگان معرفی نشده و حتی بر شیعیان و پیروانش نیز مجهول مانده است و تصویری که معمولاً از آن وجود گرامی در اذهان مردم عوام به پیروی از گفتار بعضی افراد بی‌اطلاع نقش می‌بندد عبارت از یک فرد عاجز و درمانده‌ای است که به نام بیمار کربلا معروف شده و فاقد شجاعت و شهامت اخلاقی می‌باشد؛ درصورتی‌که این فکر و اندیشه از پایه و اساس غلط و نادرست بوده و ائمه اطهار(ع) در علم و شجاعت و سایر صفات کمالیه با هم برابرند و [[امام سجاد علیه‌السلام|حضرت سجاد علیه‌السلام]] هم بیمار دائمی نبوده، بلکه مصلحت خداوند او را در کربلا به بیماری و تب دچار ساخته بود که تکلیف جهاد از وی ساقط شود و این هم یک امر عادی و طبیعی است و هر کسی در دوران زندگانی خود بارها دچار بیماری شده و بهبودی می‌یابد و اتفاقاً همین امر دلیل شجاعت و شهامت اوست که با حال ضعف و بیماری هنگامی‌که در کوفه، ابن زیاد آن حاکم مقتدر و سفاک در مجلس خود به بهانه‌ای او را تهدید به قتل کرد حضرت با لحن جدی و قاطع که از شجاعت ادبی او سرچشمه می‌گرفت فرمود: ای پسر زیاد آیا مرا با مرگ می‌ترسانی؟ مگر نمی‌دانی که کشته شدن در راه خدا عادت ماست و شهادت موجب کرامت ما؟». <ref>ر.ک: مقدمه، ص5-4</ref> | ||
بخش اول کتاب با عنوان تاریخ ولادت و بررسی صفت عالیه امام سجاد(ع) با این عبارت آغاز شده است: «روز پانزدهم جمادی‌الاولی از سال 38ق که آفتاب جهان‌تاب تازه از مشرق نمایان گشته و اشعه زرین خود را به سرزمین حجاز برافکنده بود. ستاره فروزانی در آسمان ولایت طالع و امام چهارم حضرت علی بن الحسین علیهماالسلام در خاندان نبوت پا به عرصه هستی نهاد».<ref>ر.ک: متن کتاب، ص9</ref> | بخش اول کتاب با عنوان تاریخ ولادت و بررسی صفت عالیه [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] با این عبارت آغاز شده است: «روز پانزدهم جمادی‌الاولی از سال 38ق که آفتاب جهان‌تاب تازه از مشرق نمایان گشته و اشعه زرین خود را به سرزمین حجاز برافکنده بود. ستاره فروزانی در آسمان ولایت طالع و امام چهارم حضرت علی بن الحسین علیهماالسلام در خاندان نبوت پا به عرصه هستی نهاد».<ref>ر.ک: متن کتاب، ص9</ref> | ||
مورخین و محدثین اسلامی تاریخ ولادت امام سجاد(ع) را مختلف نقل کرده‌اند؛ امین الاسلام طبرسی (36 یا 38ق)، شیخ مفید (38 ق)، کلینی (95ق) و سبط ابن جوزی (33 یا 37 یا 38ق)؛ ولی آنچه مشهور و معروف است ولادت آنحضرت در روز 15 جمادی‌الاولی سال 38ق بوده است.<ref>ر.ک: همان، ص10-9</ref> | مورخین و محدثین اسلامی تاریخ ولادت [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] را مختلف نقل کرده‌اند؛ [[طبرسی، فضل بن حسن|امین الاسلام طبرسی]] (36 یا 38ق)، شیخ مفید (38 ق)، کلینی (95ق) و سبط ابن جوزی (33 یا 37 یا 38ق)؛ ولی آنچه مشهور و معروف است ولادت آنحضرت در روز 15 جمادی‌الاولی سال 38ق بوده است.<ref>ر.ک: همان، ص10-9</ref> | ||
درباره حسب و نسب آنحضرت همین بس که او را ابن الخیرتین می‌گفتند؛ زیرا از جانب پدر قرشی و از سوی مادر ایرانی بود و هر دو نژاد او را پیغمبر اکرم(ص) ستوده است. پدرش حضرت حسین بن علی (ع) سرور آزادگان و تربیت شده مهد نبوت و مادرش شهربانو (شاه زنان) دختر یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی بود.<ref>ر.ک: همان، ص10</ref> | درباره حسب و نسب آنحضرت همین بس که او را ابن الخیرتین می‌گفتند؛ زیرا از جانب پدر قرشی و از سوی مادر ایرانی بود و هر دو نژاد او را پیغمبر اکرم(ص) ستوده است. پدرش حضرت حسین بن علی (ع) سرور آزادگان و تربیت شده مهد نبوت و مادرش شهربانو (شاه زنان) دختر یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی بود.<ref>ر.ک: همان، ص10</ref> | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
در ادامه این بخش ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی آنحضرت با عناوین مکارم اخلاق، زهد و عبادت، خوف و خشیت، صبر و حلم، تواضع و فروتنی، جود و سخاوت و علم و دانش، فصاحت و بلاغت و... مورد مطالعه قرار گرفته است. در رابطه با فصاحت و بلاغت آنحضرت چنین می‌خوانیم: «مناجات‌ها و دعاهای حضرت سجاد(ع) نیز که مشحون از حقائق عالیه معارف اسلامی و روش سیروسلوک صاحبدلان است به نحو زیبا و دلپذیری در کمال فصاحت و بلاغت بیان گردیده و همانند تابلوی نقاشی قدرت روحی و سوز و گداز درونی او را مجسم می‌نماید و هیچ‌یک از فصحای عرب نتوانسته‌اند نظیر چنین جملات و عباراتی را در سخنان خود ارائه دهند و بالاتفاق در برابر عظمت و اهمیت آن سر تسلیم فرود آورده‌اند».<ref>ر.ک: همان، ص56</ref>. | در ادامه این بخش ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی آنحضرت با عناوین مکارم اخلاق، زهد و عبادت، خوف و خشیت، صبر و حلم، تواضع و فروتنی، جود و سخاوت و علم و دانش، فصاحت و بلاغت و... مورد مطالعه قرار گرفته است. در رابطه با فصاحت و بلاغت آنحضرت چنین می‌خوانیم: «مناجات‌ها و دعاهای حضرت سجاد(ع) نیز که مشحون از حقائق عالیه معارف اسلامی و روش سیروسلوک صاحبدلان است به نحو زیبا و دلپذیری در کمال فصاحت و بلاغت بیان گردیده و همانند تابلوی نقاشی قدرت روحی و سوز و گداز درونی او را مجسم می‌نماید و هیچ‌یک از فصحای عرب نتوانسته‌اند نظیر چنین جملات و عباراتی را در سخنان خود ارائه دهند و بالاتفاق در برابر عظمت و اهمیت آن سر تسلیم فرود آورده‌اند».<ref>ر.ک: همان، ص56</ref>. | ||
در بخش دوم، دوران امامت حضرت سجاد(ع) مطرح شده است. به تصدیق عموم مورخین و محدثین فریقین، هر یک از ائمه اطهار علیهم‌السلام در زمان خود فرد شاخص و ممتازی بودند که در تمام صفات کمالیه و مکارم اخلاق بر تمام مردم روی زمین فضیلت و برتری داشته‌اند. حضرت سجاد(ع) نیز پس از شهادت پدرش از جانب او منصوص به مقام امامت بوده و در زهد و عبادت و جود و علم و ورع و تقوی و حلم و سایر مکارم اخلاقی یگانه دوران بوده است. نویسنده به شش نص درباره امامت آنحضرت اشاره کرده و تأکید می‌کند که روایات کثیری در کتب معتبره در مورد نصوص امامت حضرت سجاد(ع) وارد شده و ما به همین مختصر اکتفا نمودیم.<ref>ر.ک: همان، ص76-73</ref> | در بخش دوم، دوران امامت [[امام سجاد علیه‌السلام|حضرت سجاد(ع)]] مطرح شده است. به تصدیق عموم مورخین و محدثین فریقین، هر یک از ائمه اطهار علیهم‌السلام در زمان خود فرد شاخص و ممتازی بودند که در تمام صفات کمالیه و مکارم اخلاق بر تمام مردم روی زمین فضیلت و برتری داشته‌اند. [[امام سجاد علیه‌السلام|حضرت سجاد(ع)]] نیز پس از شهادت پدرش از جانب او منصوص به مقام امامت بوده و در زهد و عبادت و جود و علم و ورع و تقوی و حلم و سایر مکارم اخلاقی یگانه دوران بوده است. نویسنده به شش نص درباره امامت آنحضرت اشاره کرده و تأکید می‌کند که روایات کثیری در کتب معتبره در مورد نصوص امامت حضرت سجاد(ع) وارد شده و ما به همین مختصر اکتفا نمودیم.<ref>ر.ک: همان، ص76-73</ref> | ||
در بخش سوم کتاب از تعداد اولاد و اصحاب امام سخن رفته است. شیخ مفید و طبرسی برای آنحضرت یازده پسر و چهار دختر ذکر کرده‌اند. از این میان حضرت باقر(ع) که مادرش فاطمه (ام عبدالله) دختر امام حسن مجتبی(ع) بود بنابراین امام پنجم از هر دو طرف علوی بوده و شرح‌حالات و تاریخ زندگانی او مستلزم کتاب جداگانه‌ای است. | در بخش سوم کتاب از تعداد اولاد و اصحاب امام سخن رفته است. [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] و [[طبرسی، فضل بن حسن|طبرسی]] برای آنحضرت یازده پسر و چهار دختر ذکر کرده‌اند. از این میان حضرت باقر(ع) که مادرش فاطمه (ام عبدالله) دختر امام حسن مجتبی(ع) بود بنابراین امام پنجم از هر دو طرف علوی بوده و شرح‌حالات و تاریخ زندگانی او مستلزم کتاب جداگانه‌ای است. | ||
نویسنده در رابطه با امام باقر(ع) وعده تألیف کتاب جداگانه‌ای در آینده‌ای نزدیک داده است. سپس اسامی هر یک از همسران امام سجاد(ع) را ذکر و در انتها سه تن از فرزندان برجسته آنحضرت یعنی زید بن علی، عبدالله باهر و عمر بن علی را به‌اختصار معرفی کرده است. و مطالعه شرح‌حال باقی فرزندان آنحضرت را به کتب رجال و تاریخ مانند: منتخب التواریخ و منتهی الآمال ارجاع داده است.<ref>ر.ک: همان، ص144-141</ref> | نویسنده در رابطه با امام باقر(ع) وعده تألیف کتاب جداگانه‌ای در آینده‌ای نزدیک داده است. سپس اسامی هر یک از همسران [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] را ذکر و در انتها سه تن از فرزندان برجسته آنحضرت یعنی زید بن علی، عبدالله باهر و عمر بن علی را به‌اختصار معرفی کرده است. و مطالعه شرح‌حال باقی فرزندان آنحضرت را به کتب رجال و تاریخ مانند: منتخب التواریخ و منتهی الآمال ارجاع داده است.<ref>ر.ک: همان، ص144-141</ref> | ||
در رابطه با اصحاب آنحضرت به نقل از ابن شهرآشوب از یحیی بن ام الطویل به‌عنوان دربان حضرت سجاد(ع) و از جابر بن عبدالله انصاری، عامر بن واثله کنانی و سعید بن مسیب و... یاد شده است.<ref>ر.ک: همان، ص 145</ref> | در رابطه با اصحاب آنحضرت به نقل از ابن شهرآشوب از یحیی بن ام الطویل به‌عنوان دربان حضرت سجاد(ع) و از جابر بن عبدالله انصاری، عامر بن واثله کنانی و سعید بن مسیب و... یاد شده است.<ref>ر.ک: همان، ص 145</ref> | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
بخش چهارم کتاب به سخنان امام اختصاص یافته است. سخنان آنحضرت در پنج بخش ارائه و ترجمه شده که عبارت است: صحیفه سجادیه، مناجات‌ها، نامه‌ها، سخنان منظوم و منسوب به آنحضرت و کلمات قصار.<ref>ر.ک: همان، ص 258-155</ref> | بخش چهارم کتاب به سخنان امام اختصاص یافته است. سخنان آنحضرت در پنج بخش ارائه و ترجمه شده که عبارت است: صحیفه سجادیه، مناجات‌ها، نامه‌ها، سخنان منظوم و منسوب به آنحضرت و کلمات قصار.<ref>ر.ک: همان، ص 258-155</ref> | ||
از جمله آثار ارزشمند امام سجاد «رساله حقوق» است که در آن وظائف فردی و اجتماعی انسان را که در زبان شرع به حق تعبیر شده است معین فرموده است و شامل 50 حق است. این رساله به‌وسیله بعضی از دانشمندان شرح و توضیح داده شده و خود به‌صورت کتاب مستقلی درآمده است.<ref>ر.ک: همان، ص120</ref> | از جمله آثار ارزشمند [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد]] «رساله حقوق» است که در آن وظائف فردی و اجتماعی انسان را که در زبان شرع به حق تعبیر شده است معین فرموده است و شامل 50 حق است. این رساله به‌وسیله بعضی از دانشمندان شرح و توضیح داده شده و خود به‌صورت کتاب مستقلی درآمده است.<ref>ر.ک: همان، ص120</ref> | ||
در رابطه با صحیفه سجادیه به متن و ترجمه تعدادی از ادعیه این کتاب اشاره شده است. در بخشی از ادعیه آنحضرت درباره همسایگان و دوستان چنین می‌خوانیم: خدایا مرا چنان کن که بدکردار آنها را به نیکی پاداش دهم و از ستمگرانشان با عفو و گذشت روگردان شوم و درباره همه آنها خوش‌گمان باشم و به نیکویی همه‌شان را کارسازی نمایم و چشمم را به پاکی از (عیوب و زشتی‌های) آنان بپوشانم... .<ref>ر.ک: همان، ص197</ref> | در رابطه با صحیفه سجادیه به متن و ترجمه تعدادی از ادعیه این کتاب اشاره شده است. در بخشی از ادعیه آنحضرت درباره همسایگان و دوستان چنین می‌خوانیم: خدایا مرا چنان کن که بدکردار آنها را به نیکی پاداش دهم و از ستمگرانشان با عفو و گذشت روگردان شوم و درباره همه آنها خوش‌گمان باشم و به نیکویی همه‌شان را کارسازی نمایم و چشمم را به پاکی از (عیوب و زشتی‌های) آنان بپوشانم... .<ref>ر.ک: همان، ص197</ref> | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||