۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بکری، مصطفی بن کمال‌الدین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
|- | |- | ||
|نامهای دیگر | |نامهای دیگر | ||
| data-type="authorOtherNames" | | | data-type="authorOtherNames" |بکری، مصطفی | ||
قطب‌الدین ابی‌المواهب مصطفی بن کمال‌الدین بن علی بن کمال الدین بن عبدالقادر محیی الدین الصدیقی ابوالمعارف البکری الدمشقی الصوفی الحنفی الشهیر بالقطب البکری | |||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| data-type="authorfatherName" | | | data-type="authorfatherName" |کمال‌الدین | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
| data-type="authorbirthDate" |1099ق | | data-type="authorbirthDate" |ذی‌قعده 1099ق/سپتامبر1688م | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
| data-type="authorBirthPlace" | | | data-type="authorBirthPlace" |دمشق | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| data-type="authorTeachers" | | | data-type="authorTeachers" |[[نجم‌الدین بن خیرالدین رملی]] | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
</div> | </div> | ||
'''مصطفی بن | '''مصطفی بن کمال‌الدین بن علی صدیقی حنفی بَکْری''' (۱۰۹۹- ۱۱۶۲ق / ۱۶۸۸- ۱۷۴۹م) ملقب به محیی‌الدین و قطب‌الدین، ادیب و عارف نامدار طریقت خلوتیه. | ||
== | ==ولادت== | ||
وی در ذی‌قعده 1099ق/سپتامبر1688م در دمشق به دنیا آمد. در ۶ ماهگی پدرش را از دست داد و ازآن‌پس | وی در ذی‌قعده 1099ق/سپتامبر1688م در دمشق به دنیا آمد. در ۶ ماهگی پدرش را از دست داد و ازآن‌پس یکی از بستگان پدرش سرپرستی او را بر عهده گرفت. | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
بکری تا ۲۳ سالگی، در زادگاهش به کسب علوم دینی و معارف صوفیه پرداخت و از محضر بسیاری از عالمان بهره برد؛ چنان‌که شرح صحیح بخاری ابن حجر را نزد شیخ ابوالمواهب حنبلی فرا گرفت، و ظاهراً در همین دوره نزد شیخ عبدالغنی بن اسماعیل نابلسی، برخی از آثار محیی‌الدین ابن عربی، از جمله: التدبیرات الالهیه، فصوص الحکم، عنقاء مغرب و بخش‌هایی از الفتوحات المکیه را خواند، و همچنین مباحثی از فقه را نیز نزد او آموخت. | |||
==ازدواج، فرزندان == | ==ازدواج، فرزندان == | ||
بکری در رمضان سال ۱۱۲۹ به همراه عمویش رهسپار خانۀ خدا شد و پس از بازگشت از حج در ذی‌قعدۀ همان سال در بیت‌المقدس دخترعمویش را به همسری برگزید. | |||
از مصطفى | از مصطفى بکری پسری به نام ابوالفتوح محمد کمال‌الدین باز ماند که خود از مشایخ طریقۀ خلوتیه شد، و شرح احوال و سجایای پدرش را در کتابی با عنوان التلخیصات البکریة فی ترجمة خلاصة البکریه به رشته تحریر درآورد. | ||
==گرایش به طریقه خلوتیه== | ==گرایش به طریقه خلوتیه== | ||
بکری در ۱۱۱۹ق / ۱۷۰۷م به طریقۀ خلوتیه گرایش یافت و نزد شیخ عبداللطیف بن حسام‌الدین حلبی، از مشایخ این طریقه تلقین اسماء و ذکر یافت و در حجره‌ای در ایوان «مدرسۀ بادرائیه» خلوت گزید و پس از گذشت یک سال، از شیخ عبداللطیف اجازۀ ارشاد و تبلیغ گرفت. پس‌ازآن به اشارۀ شیخ عبداللطیف، شاگردان او به بکری دست بیعت دادند و او را به‌عنوان شیخ خود برگزیدند. | |||
==سفرها و اساتید== | ==سفرها و اساتید== | ||
از ۱۱۲۲ق | از ۱۱۲۲ق بکری به سیر و سیاحت در سرزمین‌های اسلامی ازجمله عثمانی، فلسطین، عراق، عربستان و مصر پرداخت و از شهرهای بزرگ این نواحی دیدن کرد و نیز برای گزاردن مناسک حج، چندین بار به مدینة النبی(ص) و مکۀ مکرمه رفت. در این مدت هرچند بارها به زادگاه خود بازگشت، اما بیشتر عمر خود را در سفر گذراند و علاوه بر نشر طریقۀ خلوتیه و تعلیم و تربیت مریدان، با بسیاری از عالمان و عارفان نامدار دیدار کرد و از محضر آنان بهره برد. او همچنین با طریقه‌های قادریه و نقشبندیه نیز آشنایی یافت و در همین دوره با شیخ [[عبدالرحیم هندی]]، مشهور به ازبکی، از مشایخ نقشبندی دیدار کرد و از او تلقین ذکر یافت. از مهم‌ترین دستاوردهای این سفرها، سفرنامه‌هایی است که در آنها به شرح سیر و سیاحتهای خود پرداخته، و اطلاعات و گزارش‌های بسیار مفیدی از آن مناطق به دست داده است. | ||
بکری در ۱۹ محرم ۱۱۲۲ نخستین سفر خود را به بیت‌المقدس آغاز کرد. در این سفر که حدود ۷ ماه به طول انجامید، نزد شیخ [[نجم‌الدین بن خیرالدین رملی]] که به قصد زیارت به بیت‌المقدس آمده بود، [[موطأ الإمام مالك|موطأ مالک بن انس]]، و برخی از کتاب‌های حدیث را خواند و از او اجازۀ روایت یافت. وی در همین سفر، رساله‌ای با عنوان الفتح القدسی و الکشف الانسی نوشت که محتوای آن از جانب برخی، بدعت‌آمیز تلقی شد و مورد انتقاد قرار گرفت. بکری برای اثبات درستی آراء خود در این اثر به ادرنه سفر کرد و آن را به تأیید شیخ حسن بن علی قره‌باش رساند. پس‌ازآن در شعبان همان سال به دمشق بازگشت، در مدرسه بادرائیه ساکن شد و شرح سفرهایش را در سفرنامه‌ای با عنوان الخمرة المحسیة فی الرحلة القدسیة به رشته تحریر درآورد. | |||
بکری در شعبان ۱۱۲۶ / اوت ۱۷۱۴ بار دیگر به بیت‌المقدس سفر کرد و در مسجدالاقصى به خلوت‌نشینی و نیز تعلیم و تربیت مریدان مشغول شد. او در همان سال به دمشق رفت و از آنجا رهسپار حلب و بغداد شد و بعد از زیارت قبر شیخ [[گیلانی، عبدالقادر|عبدالقادر گیلانی]] و [[ابراهیم ادهم]] به بیت‌المقدس بازگشت. | |||
در جمادی‌الثانی ۱۱۲۹ رهسپار دمشق شد و در آنجا با شیخ محمد بن احمد تافلاتی | در جمادی‌الثانی ۱۱۲۹ رهسپار دمشق شد و در آنجا با شیخ محمد بن احمد تافلاتی که ظاهراً پیش از آن با او آشنا شده بود، دوباره دیدار کرد و ازآن‌پس میان آن دو رابطه‌ای نزدیک برقرار شد. رجب پاشا، والی مصر که در ۱۱۳۰ق به قصد زیارت به بیت‌المقدس آمده بود، با بکری آشنا شد و به او ارادت یافت و او را با خود به مصر برد. در آنجا مریدان بسیاری، از آن جمله [[محمد بن سالم حفنی]] (حفناوی) گرد او جمع آمدند. | ||
بکری در اوایل سال ۱۱۳۵ق به سیر و سیاحت در شهرهای طرابلس، حمص و حماه پرداخت و در حماه با سید یاسین قادری گیلانی، شیخ طریقت قادریه دیدار کرد و به طریقت او پیوست؛ در فاصله سال‌های ۱۱۳۵-۱۱۴۰ق به شهرهای حلب، قسطنطنیه، بغداد، موصل و صفد سفر کرد و سرانجام در ۱۱۴۰ق به بیت‌المقدس آمد و تا ۱۱۴۵ق در آنجا ساکن شد. در همین سال به قصد انجام دادن مراسم حج همراه برخی از یارانش رهسپار مکه شد و در بازگشت با شیخ [[محمد بن احمد حلبی]] مصاحبت یافت و تحت مراقبت او به چله‌نشینی پرداخت و از او اجازه ارشاد و خلافت دریافت کرد. | |||
وی مجدداً از ۱۱۴۸ تا ۱۱۴۹ق به صفد، دمشق و | وی مجدداً از ۱۱۴۸ تا ۱۱۴۹ق به صفد، دمشق و اسکندریه سفر کرد و در ۱۱۴۹ق / ۱۷۳۶م بار دیگر راهی سفر حج شد و پس‌ازآن، به دمشق، و از آنجا به دیار بکر و نابلس رفت و در ۱۱۵۲ق به بیت‌المقدس مراجعت کرد. سرانجام در ۱۱۶۰ق به قاهره رفت. | ||
==مهم‌ترین شاگردان در طریقه خلوتیه== | ==مهم‌ترین شاگردان در طریقه خلوتیه== | ||
مصطفى | مصطفى بکری سهم مؤثری در نشر طریقۀ خلوتیه در فلسطین و شامات داشت و مریدان بسیاری تربیت کرد که مشهورترین آنان محمد بن سالم حفنی بود که ظاهراً بعد از وفات بکری به‌عنوان شیخ طریقه خلوتیه جانشین او شد. | ||
==وفات== | |||
بکری در ۱۱۶۰ق به قاهره رفت و دو سال بعد و در ربیع‌اﻵخر ۱۱۶۲ / مارس ۱۷۴۹م درگذشت و در قبرستان «مجاورین» به خاک سپرده شد. | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
# السیوف الحداد فی اعناق اهل الزندقة و الالحاد؛ | # السیوف الحداد فی اعناق اهل الزندقة و الالحاد؛ | ||
# الصلاة الهامعة بمحبة الخلفاء الجامعة لبعض ما ورد فی فضائل الخلفاء؛ | # الصلاة الهامعة بمحبة الخلفاء الجامعة لبعض ما ورد فی فضائل الخلفاء؛ | ||
# الفتح القدسی و | # الفتح القدسی و الکشف الانسی، معروف به ورد السحر و بلغة المرید؛ | ||
# فوائد الفرائد فی ضابط العقائد؛ | # فوائد الفرائد فی ضابط العقائد؛ | ||
# اللمحات الرافعات للتدهیش عن صلوات ابن مشیش، | # اللمحات الرافعات للتدهیش عن صلوات ابن مشیش، که شرحی است بر صلوات ابن مشیش، و بر حاشیۀ الانوار القدسیة و الاسرار الانسیۀ محمد بن محمد مسعود فاسی؛ | ||
# منظومة الاستغفار، همراه با شرح احمد بن احمد نجاری دمیاطی حفناوی با عنوان قرة الابصار بشرح منظومة الاستغفار؛ | # منظومة الاستغفار، همراه با شرح احمد بن احمد نجاری دمیاطی حفناوی با عنوان قرة الابصار بشرح منظومة الاستغفار؛ | ||
# المنهل العذب السائغ لورّاده فی | # المنهل العذب السائغ لورّاده فی ذکر صلوات الطریق و اوراده. | ||
===آثـار خطی=== | ===آثـار خطی=== | ||
# اسماء الله الحسنى، | # اسماء الله الحسنى، که شاید همان التوسل الاسنى بالاسماء الحسنى باشد؛ | ||
# الفیة التصوف یا الالفیة فی التصوف. این منظومه | # الفیة التصوف یا الالفیة فی التصوف. این منظومه که آن را ارجوزة فی التصوف نیز خوانده‌اند؛ | ||
# رفع الستر و الردا عن قول العارف: اروم و قد طال المدى؛ | # رفع الستر و الردا عن قول العارف: اروم و قد طال المدى؛ | ||
# شرح القصیدة المنفرجة، | # شرح القصیدة المنفرجة، که شرحی است بر قصیدۀ ابوالفضل یوسف بن محمد توزری، معروف به ابن نحوی؛ | ||
# الضیاء الشمسی علی الفتح القدسی، شرحی است بر الفتح القدسی و | # الضیاء الشمسی علی الفتح القدسی، شرحی است بر الفتح القدسی و الکشف الانسی، تألیف خود بکری که با عناوین المنهج الندسی علی الفتح القدسی و شرح ورد السحر نیز از آن یاد شده است؛ | ||
# العرائس القدسیة المفصحة عن الدسائس النفسیة؛ | # العرائس القدسیة المفصحة عن الدسائس النفسیة؛ | ||
# المطلب التام السوی علی حزب الامام النووی، یا شرح حزب النووی؛ | # المطلب التام السوی علی حزب الامام النووی، یا شرح حزب النووی؛ | ||
# المورد العذب لذوی الورود فی | # المورد العذب لذوی الورود فی کشف معنی وحدة الوجود؛ | ||
# نظم القلادة فی | # نظم القلادة فی کیفیة الجلوس علی السجادة، یا نظم القلادة فی معرفة کیفیة اجلاس المرید علی السجادة؛ | ||
# هدیة الاحباب فیما للخلوة من الشروط و الآداب؛ | # هدیة الاحباب فیما للخلوة من الشروط و الآداب؛ | ||
# قصاید و ادعیۀ بسیار دیگری در | # قصاید و ادعیۀ بسیار دیگری در کتابخانه‌های مختلف جهان به صورت نسخه‌های خطی از بکری در دست است، و علاوه بر آن آثار متعدد دیگری نیز به او نسبت داده‌اند<ref>ر.ک: شمس، محمدجواد، ج12، ص 415-413 </ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
==منبع مقاله== | ==منبع مقاله== | ||
# شمس، محمدجواد، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم | # شمس، محمدجواد، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1394ش. | ||