۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
معجم مصطلحات الحديث النبوي: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
هنگامی‌که «[[معجم مصطلحات العروض والقوافي]]» را تألیف کردم، شیوه‌ای که در آنجا پیروی کردم این بود که ریشه ماده لغوی را پایه قرار داده و تمام مفردات آن ریشه را، که اصطلاح عروض و قافیه، بشمار می‌آمد، در ذیل آن ذکر نمایم؛ مثلا اصطلاحات «وافر»، «متوافر»، «موفور» و... را در ذیل ماده «وفر» یاد نمودم. لکن در این معجم بهتر دیدم که خود مصطلح را بدون رجوع به ریشه آن، ذکر کنم؛ به‌عنوان مثال «العزيز» را در حرف عین و «الغريب» را در حرف غین قرار داده‌ام و اگر مصطلح، بیش از یک مفرد باشد، اول مصطلح را پایه برای ترتیب الفبایی در نظر گرفته‌ام؛ مثلاً در «رواية الأكابر عن الأصاغر»، خواننده، مصطلح را در حرف راء (رواية) می‌یابد<ref>ر.ک: مقدمه، ص4</ref>. | هنگامی‌که «[[معجم مصطلحات العروض والقوافي]]» را تألیف کردم، شیوه‌ای که در آنجا پیروی کردم این بود که ریشه ماده لغوی را پایه قرار داده و تمام مفردات آن ریشه را، که اصطلاح عروض و قافیه، بشمار می‌آمد، در ذیل آن ذکر نمایم؛ مثلا اصطلاحات «وافر»، «متوافر»، «موفور» و... را در ذیل ماده «وفر» یاد نمودم. لکن در این معجم بهتر دیدم که خود مصطلح را بدون رجوع به ریشه آن، ذکر کنم؛ به‌عنوان مثال «العزيز» را در حرف عین و «الغريب» را در حرف غین قرار داده‌ام و اگر مصطلح، بیش از یک مفرد باشد، اول مصطلح را پایه برای ترتیب الفبایی در نظر گرفته‌ام؛ مثلاً در «رواية الأكابر عن الأصاغر»، خواننده، مصطلح را در حرف راء (رواية) می‌یابد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22356/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A?pageNumber=4&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ص4]</ref>. | ||
نویسنده در این معجم علاوه بر کتب متقدمین در علم حدیث مانند: «علوم الحديث» [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم نیشابوری]] (متوفی 405ق)، «[[الخلاصة في أصول الحديث]]» [[طیبی، حسین بن عبدالله|طیبی]] (متوفی 743ق)، «[[اختصار علوم الحديث]]» [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن کثیر]] (متوفی 774ق) و «[[تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي|تدريب الراوي]]» [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] (متوفی 911ق)، از کتب معاصرین مانند: «[[علوم الحديث و مصطلحه]]» [[صالح، صبحی|صبحی صالح]]، «[[دراسة في مصطلح الحديث]]» [[ابراهیم نعمه]] و «[[تيسير مصطلح الحديث]]» [[طحان، محمود|محمود طحان]] و بسیاری منابع دیگر نیز استفاده کرده است<ref>ر.ک: همان، ص5</ref>. وی همچنین در مقدمه، تعدادی از مهم‌ترین کتب مصطلح حدیث را نام برده و در انتها برای مطالعه بیشتر به مقدمه شیخ [[صبحی سامرایی]] در کتاب «[[الخلاصة في أصول الحديث]]» [[طیبی، حسین بن عبدالله|طیبی]] ارجاع داده است<ref>ر.ک: همان، ص17-16</ref>. | نویسنده در این معجم علاوه بر کتب متقدمین در علم حدیث مانند: «علوم الحديث» [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم نیشابوری]] (متوفی 405ق)، «[[الخلاصة في أصول الحديث]]» [[طیبی، حسین بن عبدالله|طیبی]] (متوفی 743ق)، «[[اختصار علوم الحديث]]» [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن کثیر]] (متوفی 774ق) و «[[تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي|تدريب الراوي]]» [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] (متوفی 911ق)، از کتب معاصرین مانند: «[[علوم الحديث و مصطلحه]]» [[صالح، صبحی|صبحی صالح]]، «[[دراسة في مصطلح الحديث]]» [[ابراهیم نعمه]] و «[[تيسير مصطلح الحديث]]» [[طحان، محمود|محمود طحان]] و بسیاری منابع دیگر نیز استفاده کرده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22356/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A?pageNumber=5&viewType=pdf ر.ک: همان، ص5]</ref>. وی همچنین در مقدمه، تعدادی از مهم‌ترین کتب مصطلح حدیث را نام برده و در انتها برای مطالعه بیشتر به مقدمه شیخ [[صبحی سامرایی]] در کتاب «[[الخلاصة في أصول الحديث]]» [[طیبی، حسین بن عبدالله|طیبی]] ارجاع داده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22356/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A?pageNumber=16&viewType=pdf ر.ک: همان، ص17-16]</ref>. | ||
مصطلحات کتاب با حرف همزه و «آداب الشيخ» آغاز شده است. نویسنده ابتدا معنای لغوی ادب را ذکر کرده و سپس شیخ را عالم محدثی دانسته که طلاب علم در مجلس او شرکت می‌کنند تا برای ایشان حدیث روایت کند. مجالس محدثین آدابی و قواعدی دارد که استاد و شاگرد باید به آن ملتزم باشند. نویسنده، معتقد است که چون پیامبر(ص) در سن چهل سالگی به نبوت رسید، محدثین نیز باید در چهل سالگی نشر و نقل حدیث کنند؛ البته اگر استاد کاملی بود و مردم به او نیازمند بودند پیش از این سن نیز می‌تواند نشر حدیث کند؛ آن‌گونه که [[مالک بن انس]] در سن 29 سالگی و به قولی 17 سالگی نشر حدیث نمود و شافعی درحالی‌که در اوایل جوانی بود از او علم آموخت<ref>ر.ک: متن کتاب، ص18</ref>. | مصطلحات کتاب با حرف همزه و «آداب الشيخ» آغاز شده است. نویسنده ابتدا معنای لغوی ادب را ذکر کرده و سپس شیخ را عالم محدثی دانسته که طلاب علم در مجلس او شرکت می‌کنند تا برای ایشان حدیث روایت کند. مجالس محدثین آدابی و قواعدی دارد که استاد و شاگرد باید به آن ملتزم باشند. نویسنده، معتقد است که چون پیامبر(ص) در سن چهل سالگی به نبوت رسید، محدثین نیز باید در چهل سالگی نشر و نقل حدیث کنند؛ البته اگر استاد کاملی بود و مردم به او نیازمند بودند پیش از این سن نیز می‌تواند نشر حدیث کند؛ آن‌گونه که [[مالک بن انس]] در سن 29 سالگی و به قولی 17 سالگی نشر حدیث نمود و شافعی درحالی‌که در اوایل جوانی بود از او علم آموخت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22356/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A?pageNumber=18&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص18]</ref>. | ||
آداب طالب حدیث عبارت است از: | آداب طالب حدیث عبارت است از: | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
# استادش را تکریم کند و رضایتش را جلب نماید؛ | # استادش را تکریم کند و رضایتش را جلب نماید؛ | ||
# تا حد امکان از استادش استفاده کند و کبر سن سبب نشود که او از استادی که سنش کمتر است، استفاده نکند؛ | # تا حد امکان از استادش استفاده کند و کبر سن سبب نشود که او از استادی که سنش کمتر است، استفاده نکند؛ | ||
# به استخراج و تصنیف حدیث مشغول شود<ref>ر.ک: همان، ص21-20</ref>. | # به استخراج و تصنیف حدیث مشغول شود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22356/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A?pageNumber=20&viewType=pdf ر.ک: همان، ص21-20]</ref>. | ||
«اثر» از جمله مصطلحات حدیثی است. در لغت، باقی‌مانده هر چیزی را اثر آن گویند. نقل حدیث و روایت آن را هم اثر گویند و راوی حدیث را آثاری گویند؛ زیرا به روایت اثر که همان حدیث است اهتمام دارد. اثر مروی، مترادف خبر و سنت و حدیث است. برخی محققین بین اثر و خبر تفاوت قائلند؛ اهل خراسان و فقهای آن، حدیث موقوف را اثر و حدیث مرفوع را خبر می‌نامند<ref>ر.ک: همان، ص27-26</ref>. لکن مشهور آن است که اثر چیزی است که به نبی(ص) و صحابه و تابعین یا به غیر نبی(ص) از تابعین نسبت داده شود<ref>ر.ک: همان، ص28</ref>. | «اثر» از جمله مصطلحات حدیثی است. در لغت، باقی‌مانده هر چیزی را اثر آن گویند. نقل حدیث و روایت آن را هم اثر گویند و راوی حدیث را آثاری گویند؛ زیرا به روایت اثر که همان حدیث است اهتمام دارد. اثر مروی، مترادف خبر و سنت و حدیث است. برخی محققین بین اثر و خبر تفاوت قائلند؛ اهل خراسان و فقهای آن، حدیث موقوف را اثر و حدیث مرفوع را خبر می‌نامند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22356/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A?pageNumber=26&viewType=pdf ر.ک: همان، ص27-26]</ref>. لکن مشهور آن است که اثر چیزی است که به نبی(ص) و صحابه و تابعین یا به غیر نبی(ص) از تابعین نسبت داده شود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22356/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A?pageNumber=28&viewType=pdf ر.ک: همان، ص28]</ref>. | ||
«معاجم» کتبی هستند که احادیث به‌ترتیب اسامی شیوخ مصنف در آنها ذکر شده است؛ مانند معجم شیوخ بغوی و معجم شیوخ سمعانی<ref>ر.ک: همان، ص316</ref>. | «معاجم» کتبی هستند که احادیث به‌ترتیب اسامی شیوخ مصنف در آنها ذکر شده است؛ مانند معجم شیوخ بغوی و معجم شیوخ سمعانی<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22356/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A?pageNumber=316&viewType=pdf ر.ک: همان، ص316]</ref>. | ||
توضیح برخی مصطلحات بسیار مختصر بوده و برخی چند صفحه از کتاب را پوشش داده است؛ «وجاده» که راه هشتم از طرق تحمل حدیث شریف نبوی است، از آن جمله است<ref>ر.ک: همان، ص369-367</ref>. | توضیح برخی مصطلحات بسیار مختصر بوده و برخی چند صفحه از کتاب را پوشش داده است؛ «وجاده» که راه هشتم از طرق تحمل حدیث شریف نبوی است، از آن جمله است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22356/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A?pageNumber=367&viewType=pdf ر.ک: همان، ص369-367]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:اسفند(1400)]] | ||