المنقذ من الضلال و الموصل الی ذی العزة و الجلال: تفاوت میان نسخه‌ها

'''المنقذ من الضلال و الموصل الی ذی العزة و الجلال'''، اثر ابوحامد غزالی (450-505ق)، به‌اجمال مذاهب کلامی، فلسفی، باطنی و صوفی‌گری زمان خویش را مورد نقد و بررسی قرار داده است. علی بو ملحم بر این کتاب مقدمه، شرح و تعلیقه نوشته است.

این کتاب را غزالی در اواخر عمرش نزدیک به پنج سال پیش از وفاتش (نزدیک 500ق) نوشته است. او در این اثر داستان حیات فکریش از زمان کودکی تا کهولت را ذکر کرده است. <ref>ر.ک: مقدمه، ص5</ref>‏.

محقق اثر در توضیح آنچه سبب نگارش کتاب شده می‌نویسد: موضوع کتاب نادر و جدید است؛ چراکه عقل بشری را برای ما تصویر می‌کند و تلاش می‌کند که حقیقت را مورد بررسی قرار دهد. این عقل بسیار تشنه ادراک حقایق امور است و نسبت به شناخت غریزه یا فطرت الهی که در طبیعت انسان نهاده شده تشنه است. این تشنگی یا حس کنجکاوی همان است که غزالی را از کودکی تا نفوذ در اعماق این دریای ژرف پیش برد تا شجاعانه به هر مشکلی حمله برد و در هر ورطه‌ای فرو رود و از عقاید هر فرقه‌ای تفحص کند و اسرار هر مذهبی را کشف نماید. هدف او تمییز بین محق و مبطل و متسنن و بدعت‌گذار بود.<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>‏

غزالی خود در مقدمه کتاب می‌نویسد: همواره در عنفوان جوانی پیش از بیست سالگی تا الآن (پنجاه سالگی) ... اسرار مذهب هر طایفه‌ای را کاوش کرده‌ام تا بین محق و مبطل و متسنن و مبتدع تمایز بگذارم. هیچ باطنی را رها نکرده‌ام، مگر اینکه دوست داشته‌ام که بر بطانت او آگاهی یابم. و هیچ ظاهری را رها نکرده‌ام، مگر اینکه خواسته‌ام بدانم حاصل ظهارت او چیست. و افکار هیچ فیلسوفی را مورد مطالعه قرار نداده‌ام مگر اینکه قصد کرده‌ام بر کنه فلسفه او اطلاع یابم... .<ref>ر.ک: همان، ص18</ref>‏

بنابراین غزالی در مذاهب رایج در زمانش که عبارت از کلام، فلسفه، باطنیه و صوفیه بوده با هدف جستجوی حقیقت تأمل ‌می‌کرده است<ref>ر.ک: همان، ص9-8؛ متن کتاب، ص25</ref>‏.

غزالی طرق صوفیه را مبتنی بر علم و عمل دانسته است. از دیدگاه او نتیجه عمل ایشان قطع عقبات نفس (نجات از خطرهای سخت و ورطه‌های مشکل که هوای نفس بر انسان عارض می‌کند) و پاکی از اخلاق مذموم و صفات خبیث است تا بدین‌وسیله قلب را از غیر خدا پاک کرده و به ذکر خداوند زیور بخشند. او که علم برایش آسان‌تر از عمل بوده، با مطالعه کتاب‌های تصوف چون قوت القلوب ابوطالب مکی و کتب حارث محاسبی و جنید و شبلی و بایزید بسطامی شروع به تحصیل علم ایشان می‌کند و می‌نویسد: به یقین دانستم که صوفیه ارباب احوال هستند نه اصحاب اقوال، و آنچه تحصیل آن به شیوه علمی ممکن بود را کسب کردم. و باقی نماند جز آنچه که با شنیدن و یادگیری راهی به سوی آن نبود بلکه تنها با ذوق و سلوک می‌شد به‌دست آورد<ref>ر.ک: همان، ص48-47</ref>‏.

پاورقی‌های کتاب که در بردارنده توضیح برخی اصطلاحات، معرفی خیلی مختصر از افراد، بیان برخی دیدگاه‌های غزالی و آدرس آیات و احادیث می‌باشد، یکجا در انتهای کتاب ذکر شده و پس از آن نیز فهرست مطالب آمده است.

# اعترافات غزالی، ترجمه زین‌الدین کیایی نژاد، 1348، انتشارات عطائی.

<references/>