۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ترجمه روزنامه‌جات هندوستان (راجع به روس و مرو): تفاوت میان نسخه‌ها
ترجمه روزنامه‌جات هندوستان (راجع به روس و مرو) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۰:۱۷
، ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱جایگزینی متن - 'نـ' به 'ن'
جز (جایگزینی متن - 'سـ' به 'س') |
جز (جایگزینی متن - 'نـ' به 'ن') |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در زمان ناصرالدین شاه، اداره دولتی روزنامه‌جات، دارالطباعه و دارالترجمه خاصه همایونی به ریاست محمدحسن خان صنیع‌الدوله، ملقب به اعتمادالسلطنه، مرکز رسمی ترجمه و انتشـار روزنامه‌جات و کتب خـارجی و ترجمه مراسلات و مکاتبات دولـت و دربار ایـران با کشـورهای خارجی بود. اما کار انتشار، نه عمومی که عمدتاً خصوصی به انجام می‌رسیده و حاصل کار بیشتر برای مطالعه شـخص سلطان ناصرالدین شاه، میرزا علی‌اصغر خان اتابک امین‌السلطان و یـا مسعودمیرزا ظل‌السلطان و معتمدان دربار و رجال و نزدیکانی از این دست بوده است. مترجمان این مرکز به اشـکال گوناگون به کار ترجمه می‌پرداختند. بعضـی، «مترجم دفتری» و بعضی دیگر «مترجم ملتزم رکاب مبارک» بوده‌اند. گروه نخست در دفتر اداره، زیر نظر عزب دفتر [محرر و نویسنده دفتر] به کار ترجمه اشـتغال داشـتند. مترجمانی مسلط به زبان‌های گوناگون در استخدام دارالترجمـه | در زمان ناصرالدین شاه، اداره دولتی روزنامه‌جات، دارالطباعه و دارالترجمه خاصه همایونی به ریاست محمدحسن خان صنیع‌الدوله، ملقب به اعتمادالسلطنه، مرکز رسمی ترجمه و انتشـار روزنامه‌جات و کتب خـارجی و ترجمه مراسلات و مکاتبات دولـت و دربار ایـران با کشـورهای خارجی بود. اما کار انتشار، نه عمومی که عمدتاً خصوصی به انجام می‌رسیده و حاصل کار بیشتر برای مطالعه شـخص سلطان ناصرالدین شاه، میرزا علی‌اصغر خان اتابک امین‌السلطان و یـا مسعودمیرزا ظل‌السلطان و معتمدان دربار و رجال و نزدیکانی از این دست بوده است. مترجمان این مرکز به اشـکال گوناگون به کار ترجمه می‌پرداختند. بعضـی، «مترجم دفتری» و بعضی دیگر «مترجم ملتزم رکاب مبارک» بوده‌اند. گروه نخست در دفتر اداره، زیر نظر عزب دفتر [محرر و نویسنده دفتر] به کار ترجمه اشـتغال داشـتند. مترجمانی مسلط به زبان‌های گوناگون در استخدام دارالترجمـه بودند و اخـبـار و مقـالات روزنامـه‌های خــارجی را از زبان‌هــای گوناگون، پس از گـزینش، به فارسی ترجمه و به خــط خــود یادداشـت می‌کردند. ایـن یادداشتها در اوراقی مرغوب و اغلب فرنگی به قلم خوشنویسانی ممتاز به خـط خــوش نوشته و پس از صحافی در قالب دفترهایی مرتب برای مطالعه به شاه و درباریان طـراز اول تقدیم می‌شـده است. نسخی هم در دست است که مترجم خود ترجمه را پاکنویس کـرده، که در این نسخ خط به ممتازی نسخ قبلی نیست. گروه دوم در سفرهای شاه، متناسب با زبان کشور مقصد و کشورهای مسیر، هـمراه و ملتزم رکاب بودند و به ترجمه همزمان می‌پرداخـتند. مشـاغل اعضـای ایـن اداره در دوران قاجار، گــاه موروثی بود که در دوره‌هـای بعد در نام، لقب و شهرت خود و خاندانشان بازتاب می‌یافت<ref>ر.ک: شهیدی، علی، ص117</ref>. | ||
اما یکی از مترجمان پرکار دارالترجمه خاصه همایونی، «آقا سید حسین شـیرازی»، مشهور به «مترجم هندی» بود که اخبار و مقالات روزنامه‌هـای هندی را گـزینش و از زبان‌های هندی و احتمالاً اردو به فارسی ترجمه می‌کرد. پرکاری «آسید حسین» در کار ترجمه، از نسخ متعددی که از او در کتابخانه‌های خطی کشور به یادگار مانده، پیداست. او بخشی از مطالب روزنامه‌های هند را برای مطالعه شخص مسعودمیرزا ظل‌السلطان ترجمه می‌کرده است. چند دفتر از این مجموعه از کتابخانه ظل‌السلطان به کتابخانه فرزندش اکبرمیـرزا صارم‌الدوله (اکبر مسعود) رسیده و اکنون در بخـش نسخ خـطـی کتابخانه ابن مسکویه اصفهان نگهداری می‌شود. چهارده دست‌نویس از ایـن مجموعه به‌مناسبت همایش ایران و هند در قم به چاپ عکسی رسیده است. اما مقدمه مشـترک و کوتاه ایـن مجلدات، نشـان از آن دارد که دست‌اندرکاران چــاپ آن نسخ، از وجود دیگـر نسخه‌های مجموعه ترجمه‌های آسید حسین در کتابخانه مجلس و ملـی باخبر نبوده یـا بدان نظـر نداشـته‌اند. در پاسخ به ایـن پرسش که چـرا ایـن دفترهـا پراکنده شـده‌اند، احتمالات گوناگونی را می‌توان در نظر گـرفت. به‌هرحال این دفترها میان رجال طراز اول آن روزگـار برای مطالعه دست‌به‌دست می‌شده است<ref>ر.ک: همان، ص118</ref>. | اما یکی از مترجمان پرکار دارالترجمه خاصه همایونی، «آقا سید حسین شـیرازی»، مشهور به «مترجم هندی» بود که اخبار و مقالات روزنامه‌هـای هندی را گـزینش و از زبان‌های هندی و احتمالاً اردو به فارسی ترجمه می‌کرد. پرکاری «آسید حسین» در کار ترجمه، از نسخ متعددی که از او در کتابخانه‌های خطی کشور به یادگار مانده، پیداست. او بخشی از مطالب روزنامه‌های هند را برای مطالعه شخص مسعودمیرزا ظل‌السلطان ترجمه می‌کرده است. چند دفتر از این مجموعه از کتابخانه ظل‌السلطان به کتابخانه فرزندش اکبرمیـرزا صارم‌الدوله (اکبر مسعود) رسیده و اکنون در بخـش نسخ خـطـی کتابخانه ابن مسکویه اصفهان نگهداری می‌شود. چهارده دست‌نویس از ایـن مجموعه به‌مناسبت همایش ایران و هند در قم به چاپ عکسی رسیده است. اما مقدمه مشـترک و کوتاه ایـن مجلدات، نشـان از آن دارد که دست‌اندرکاران چــاپ آن نسخ، از وجود دیگـر نسخه‌های مجموعه ترجمه‌های آسید حسین در کتابخانه مجلس و ملـی باخبر نبوده یـا بدان نظـر نداشـته‌اند. در پاسخ به ایـن پرسش که چـرا ایـن دفترهـا پراکنده شـده‌اند، احتمالات گوناگونی را می‌توان در نظر گـرفت. به‌هرحال این دفترها میان رجال طراز اول آن روزگـار برای مطالعه دست‌به‌دست می‌شده است<ref>ر.ک: همان، ص118</ref>. | ||