الإجتهاد عند الشيعة الإمامية و أدواره و أطواره: تفاوت میان نسخه‌ها

در تاریخ پیدایش و ظهور اجتهاد بین فقهای اهل سنت و فقهای مکتب اهل‌بیت(ع) اختلاف است. تاریخ اجتهاد نزد فقهای اهل سنت از زمان وفات پیامبر(ص) آغاز شده است، بلکه برخی مورخین فقه اسلامی معتقدند که تاریخ اجتهاد از زمان حیات نبی(ص) آغاز شد؛ زمانی ‌که معاذ بن جبل به اجتهاد به رأی خود اقرار کرد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص11</ref>‏. علمای اهل‌ سنت‌ طـرز تـلقی مزبور را مستند به‌ یک‌ رشته‌ احادیث‌ می‌دانند؛ برای نمونه‌ روایت‌ کـرده‌انـد که رسول خدا(ص) هنگامی که معاذ بن جبل را به‌سوی یمن گسیل می‌داشت، پرسید‌ کـه در یـمن چگونه حکم خواهی کرد؟ گفت‌: مطابق‌ سنت‌ پیغمبر‌ خدا‌(ص). فرمود‌: اگر در سنت پیـغمبر نـیافتی چگونه حکم می‌کنی؟ گفت: به رأی خودم اجـتهاد مـی‌کـنم. رسول خدا دست روی سینه او گذاشت و فرمود: شـکر خـدا را که‌ فرستاده پیغمبرش را به آنچه پیغمبرش دوست می‌دارد، موفق کرد. بر این اساس، در دیـدگاه متفکران اهل سنت، اجتهاد مـرادف بـا فقاهت و مـجتهد مـرادف بـا فقیه نیست، بلکه یکی‌ از‌ کارهای فـقیه، اجـتهاد است؛ فقیه باید معرفت به کتاب خدا و حدیث پیغمبر داشته باشد و در مـوارد خـاصی هم باید اجتهاد و اعمال رأی کند؛ ازایـن‌رو، شهید مطهری می‌نـویسد‌: «روی ایـن حساب، اجتهاد نیز مانند کـتاب و سنت یکی از منابع تشریع اسلامی است». هرچند اجتهاد در عرض کتاب و سنت نیست، یـعنی‌ تـا‌ کتاب و سنت هست نوبت بـه‌ اجـتهاد‌ و اعـمال رأی نمی‌رسد، ولکـن بـا نبودن کتاب و سنت و اجـماع، اجـتهاد هم به‌نوبه خود یک دلیل شرعی و یکی از منابع تشریع است و روی‌ این‌ حـساب مـی‌توان گفت‌ و همچنان‌‌که گفته‌انـد، مـنابع تشریع چـهارتـا است: کتاب، سنت، اجماع و اجـتهاد (قیاس)<ref>ر.ک: صدرا، علیرضا، ص97</ref>‏.