۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
المؤتلف والمختلف (آمدی): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (Hbaghizadeh@noornet.net صفحهٔ المؤتلف والمختلف را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به المؤتلف والمختلف (آمدی) منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
}} | }} | ||
'''المؤتلف والمختلف'''، تألیف حسن بن بشر آمدی (متوفی 371ق)، کتابی در اسامی، القاب و کنیه‌های شاعران عرب است. مقدمه و تحقیق کتاب به قلم صلاح‌الدین هواری است. | '''المؤتلف والمختلف'''، تألیف [[آمدی، حسن بن بشر|حسن بن بشر آمدی]] (متوفی 371ق)، کتابی در اسامی، القاب و کنیه‌های شاعران عرب است. مقدمه و تحقیق کتاب به قلم [[هواری، صلاح الدین|صلاح‌الدین هواری]] است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
این نسخه از کتاب مشتمل بر مقدمه محقق اثر و اسامی شاعران است که به‌ترتیب حروف الفبا مرتب شده است. | این نسخه از کتاب مشتمل بر مقدمه محقق اثر و اسامی شاعران است که به‌ترتیب حروف الفبا مرتب شده است. | ||
نویسنده با رعایت امانت، به نام کتب و مصنفاتی که از آنها استفاده کرده است، مانند: الحماسة: | |||
نویسنده با رعایت امانت، به نام کتب و مصنفاتی که از آنها استفاده کرده است، مانند: [[الحماسة]]: [[ابوتمام، حبیب بن اوس|ابی‌تمام]]، [[كتاب الحيوان|الحيوان]]: [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، [[طبقات الشعراء|الطبقات]]: [[جمحی، محمد بن سلام|ابن سلام]] و یا به نام دانشمندانی که از آنها مطلبی را نقل کرده یا شنیده است، مانند: [[ابن درید، محمد بن حسن|ابن درید]]، [[اخفش، سعید بن مسعده|اخفش]] و نفطویه اشاره کرده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص7</ref>. | |||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
المؤتلف والمختلف، درباره اسامی و کنیه‌ها و القاب و انساب شاعران است و سیوطی در ضبط اسماء شاعران، در کتاب «شرح شواهد المغني» به این کتاب استناد کرده است<ref>ر.ک: رفیعی علامرودشتی، علی، ص27</ref>. | المؤتلف والمختلف، درباره اسامی و کنیه‌ها و القاب و انساب شاعران است و سیوطی در ضبط اسماء شاعران، در کتاب «شرح شواهد المغني» به این کتاب استناد کرده است<ref>ر.ک: رفیعی علامرودشتی، علی، ص27</ref>. | ||
مشخصه قرن چهارم هجری، جنبش سریع و عظیم فکری است که آثار آن در گسترش حرکت تألیف و تصنیف در جنبه‌های مختلف معرفت انسانی مانند: لغت، ادب، شعر، فقه، حدیث، تفسیر، تاریخ، تراجم، سیره و مانند آن در جوامع اسلامی آن روزگار رایج بود. ابوالقاسم حسن بن بشر آمدی از جمله نویسندگان بزرگی است که با نگارش آثار ارزشمند در پیشرفت و رشد آن حرکت نقش داشت. «المؤتلف والمختلف» از جمله این آثار گران‌بها با مفادی عالی و شهرت فراوان است. این کتاب در یک مجلد قرار دارد و شرح حال 745 شاعر به آن ضمیمه شده است. نویسنده این افراد را از میان اسامی مختلف و طیفی از شاعران جاهلیت و اسلام انتخاب کرده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص5</ref>. | مشخصه قرن چهارم هجری، جنبش سریع و عظیم فکری است که آثار آن در گسترش حرکت تألیف و تصنیف در جنبه‌های مختلف معرفت انسانی مانند: لغت، ادب، شعر، فقه، حدیث، تفسیر، تاریخ، تراجم، سیره و مانند آن در جوامع اسلامی آن روزگار رایج بود. [[آمدی، حسن بن بشر|ابوالقاسم حسن بن بشر آمدی]] از جمله نویسندگان بزرگی است که با نگارش آثار ارزشمند در پیشرفت و رشد آن حرکت نقش داشت. «المؤتلف والمختلف» از جمله این آثار گران‌بها با مفادی عالی و شهرت فراوان است. این کتاب در یک مجلد قرار دارد و شرح حال 745 شاعر به آن ضمیمه شده است. نویسنده این افراد را از میان اسامی مختلف و طیفی از شاعران جاهلیت و اسلام انتخاب کرده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص5</ref>. | ||
نویسنده برای آنکه ابواب طولانی نشود، دو اسم را که شکل آنها یکی و حروفشان مختلف بوده، در بابی که متعلق به مشهورترین اسم از آن دو بوده، آورده است؛ مانند: اسم «النعيت» که آن را در باب «البعيث» آورده و یا اسم «برید» را در باب اسم «یزید» قرار داده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | نویسنده برای آنکه ابواب طولانی نشود، دو اسم را که شکل آنها یکی و حروفشان مختلف بوده، در بابی که متعلق به مشهورترین اسم از آن دو بوده، آورده است؛ مانند: اسم «النعيت» که آن را در باب «البعيث» آورده و یا اسم «برید» را در باب اسم «یزید» قرار داده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
===نکات و ویژگی‌ها: === | ===نکات و ویژگی‌ها: === | ||
# | # آ[[آمدی، حسن بن بشر|مدی]] کتابش را ظرفی برای اسامی شعرای مشهوری چون: امرؤ‌القیس، طرفة بن عبد، قیس بن ملوح و افراد گمنامی چون: کلح اسدی، متمرس عکلی و رفیع سلمی قرار داده است. | ||
# نویسنده به‌همراه شعرای گمنام، تعدادی از اشعار ایشان را برای معرفی آنها به خواننده، آورده است. این کار را برای شعرای معروف انجام نداده؛ چراکه اشعار ایشان مشهور و بر زبان مردم جاری است. | # نویسنده به‌همراه شعرای گمنام، تعدادی از اشعار ایشان را برای معرفی آنها به خواننده، آورده است. این کار را برای شعرای معروف انجام نداده؛ چراکه اشعار ایشان مشهور و بر زبان مردم جاری است. | ||
# شرح حال شعراء بدون تاریخ ولادت یا وفات یا مکان وطن آنهاست. نویسنده تنها به ذکر بخشی از اوصاف شاعر بسنده کرده است؛ مثلاً در شرح حال سهم بن حنظله آورده است: «از جنگجویان مشهور و شعرای بخشنده است» و یا در ترجمه شعیث بن ثواب می‌نویسد: «شاعری فصیح و از بزرگان شعراء بوده است». | # شرح حال شعراء بدون تاریخ ولادت یا وفات یا مکان وطن آنهاست. نویسنده تنها به ذکر بخشی از اوصاف شاعر بسنده کرده است؛ مثلاً در شرح حال سهم بن حنظله آورده است: «از جنگجویان مشهور و شعرای بخشنده است» و یا در ترجمه شعیث بن ثواب می‌نویسد: «شاعری فصیح و از بزرگان شعراء بوده است». | ||
# نویسنده بین شعرایی که نمونه‌هایی از شعرهایشان را آورده، تساوی قائل نشده است، بلکه شواهد شعری برخی را کم کرده تا جایی‌که تنها یک بیت آورده و برخی را نیز تا ده بیت یا بیشتر طول داده است. | # نویسنده بین شعرایی که نمونه‌هایی از شعرهایشان را آورده، تساوی قائل نشده است، بلکه شواهد شعری برخی را کم کرده تا جایی‌که تنها یک بیت آورده و برخی را نیز تا ده بیت یا بیشتر طول داده است. | ||
# آمدی این ویژگی عرب در تعدد اسامی و القاب و کنیه‌ها را مد نظر قرار داده و شعرایی چون اعور نبهانی، اعشی بنی‌نهشل و جمیل بن معمر را که از دیگر شعرای عرب به ویژگی مذکور متمایز هستند، در چند جای کتاب نام برده است. | # [[آمدی، حسن بن بشر|آمدی]] این ویژگی عرب در تعدد اسامی و القاب و کنیه‌ها را مد نظر قرار داده و شعرایی چون اعور نبهانی، اعشی بنی‌نهشل و جمیل بن معمر را که از دیگر شعرای عرب به ویژگی مذکور متمایز هستند، در چند جای کتاب نام برده است. | ||
# نویسنده گروهی از اسامی شعراء را بدون کنیه، لقب یا تسلسل نسب آورده است. | # نویسنده گروهی از اسامی شعراء را بدون کنیه، لقب یا تسلسل نسب آورده است. | ||
# تعدادی از اسامی را هم که نتوانسته با دیگر اسامی به‌لحاظ ائتلاف یا تشابه بیاورد، در ابواب مستقلی آورده؛ مانند: کسانی که اسمشان «السليك» یا «الصمة» یا «الطرفة» بوده است. | # تعدادی از اسامی را هم که نتوانسته با دیگر اسامی به‌لحاظ ائتلاف یا تشابه بیاورد، در ابواب مستقلی آورده؛ مانند: کسانی که اسمشان «السليك» یا «الصمة» یا «الطرفة» بوده است. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۵: | ||
# برخی از شعراء با کنیه و برخی با اضافه به پدران ذکر شده‌اند، سپس اسامی ایشان و تسلسل انسابشان آمده است؛ مانند: ابن طاعه، ابن طیفان و ابی‌طمحان. | # برخی از شعراء با کنیه و برخی با اضافه به پدران ذکر شده‌اند، سپس اسامی ایشان و تسلسل انسابشان آمده است؛ مانند: ابن طاعه، ابن طیفان و ابی‌طمحان. | ||
# در برخی تراجم، نویسنده، عصر شاعر را مشخص کرده است، مانند اینکه می‌گوید: «كان إسلامياً» یا «هو جاهلي». این مشخص کردن زمان را در دیگر تراجم نیاورده است. | # در برخی تراجم، نویسنده، عصر شاعر را مشخص کرده است، مانند اینکه می‌گوید: «كان إسلامياً» یا «هو جاهلي». این مشخص کردن زمان را در دیگر تراجم نیاورده است. | ||
# آمدی در کتابش هرگاه حس کرده دشواری یا اشتباهی در اشعار، وجود دارد، تعلیقه بر آنها زده و آنها را شرح و توضیح داده است<ref>ر.ک: همان، ص7-5</ref>. | # [[آمدی، حسن بن بشر|آمدی]] در کتابش هرگاه حس کرده دشواری یا اشتباهی در اشعار، وجود دارد، تعلیقه بر آنها زده و آنها را شرح و توضیح داده است<ref>ر.ک: همان، ص7-5</ref>. | ||
آمدی اولین کسی نیست که کتابی با عنوان «المؤتلف والمختلف» نوشته است، بلکه این نام‌گذاری سابقه داشته و کسانی چون محمد بن حبیب بغدادی (متوفی 245ق)، کتابی در اسامی رجال و عبدالغنی بن سعید ازدی مقدسی (متوفی 404ق)، کتابی با همین عنوان نوشته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>. | [[آمدی، حسن بن بشر|آمدی]] اولین کسی نیست که کتابی با عنوان «المؤتلف والمختلف» نوشته است، بلکه این نام‌گذاری سابقه داشته و کسانی چون [[ابن حبیب، محمد بن حبیب|محمد بن حبیب بغدادی]] (متوفی 245ق)، کتابی در اسامی رجال و [[عبدالغنی بن سعید ازدی مقدسی]] (متوفی 404ق)، کتابی با همین عنوان نوشته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهارس اعلام، اشعار، رجزها، مصادر و مراجع و محتویات کتاب در انتهای آن ارائه شده است. | فهارس اعلام، اشعار، رجزها، مصادر و مراجع و محتویات کتاب در انتهای آن ارائه شده است. | ||
در پاورقی‌های کتاب به مستند مطالب، اختلاف نسخ، معانی برخی عبارات و الفاظ و معرفی اعلام اشاره شده است. | در پاورقی‌های کتاب به مستند مطالب، اختلاف نسخ، معانی برخی عبارات و الفاظ و معرفی اعلام اشاره شده است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||