۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الطبقات: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR23665J1.jpg | عنوان =الطبقات | عنوان‌های دیگر = |پدیدآو...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''الطبقات'''، تألیف مسلم بن حجاج نیشابوری (متوفی 261ق)، محدث بزرگ و نویسنده یکی از صحاح شش‌گانه اهل سنت است. مقدمه و تحقیق کتاب به قلم ابوعبیده مشهور بن حسن آل سلمان است. | '''الطبقات'''، تألیف [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم بن حجاج نیشابوری]] (متوفی 261ق)، محدث بزرگ و نویسنده یکی از صحاح شش‌گانه اهل سنت است. مقدمه و تحقیق کتاب به قلم [[سلمان، مشهور حسن|ابوعبیده مشهور بن حسن آل سلمان]] است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
این کتاب دومین طبع از طبقات مسلم بن حجاج نیشابوری است. چاپ اول این اثر آن‌گونه که محقق اثر گفته، قریب به بیست سال پیش بوده است. این طبع نسبت به طبع پیشین از این مزایا برخوردار است: | این کتاب دومین طبع از طبقات [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم بن حجاج نیشابوری]] است. چاپ اول این اثر آن‌گونه که محقق اثر گفته، قریب به بیست سال پیش بوده است. این طبع نسبت به طبع پیشین از این مزایا برخوردار است: | ||
# مقابله متن کتاب با دو نسخه خطی دیگر که پیش از این در دسترس نبوده است: نسخه دانشگاه برنستون و نسخه دانشگاه صنعاء. | # مقابله متن کتاب با دو نسخه خطی دیگر که پیش از این در دسترس نبوده است: نسخه دانشگاه برنستون و نسخه دانشگاه صنعاء. | ||
# بخش «الدراسة» که در طبع اول به دنبال متن کتاب آمده بود، تهذیب شد. | # بخش «الدراسة» که در طبع اول به دنبال متن کتاب آمده بود، تهذیب شد. | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
محقق به دو دلیل این کتاب را به‌طور قطع از آثار مسلم می‌داند: | محقق به دو دلیل این کتاب را به‌طور قطع از آثار مسلم می‌داند: | ||
# گروهی از اهل علم این کتاب را نام برده و آن را به مسلم نسبت دادهاند؛ از آن جمله‌اند: الندیم، خطیب بغدادی، ابن خیر اشبیلی و قاضی عیاض. | # گروهی از اهل علم این کتاب را نام برده و آن را به مسلم نسبت دادهاند؛ از آن جمله‌اند: الندیم، [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]]، [[اشبیلی، محمد بن خیر|ابن خیر اشبیلی]] و [[قاضی عیاض، عیاض بن موسی|قاضی عیاض]]. | ||
# وجود سند صحیح متصل به نویسنده؛ گروهی این کتاب را از مصنف روایت کرده‌اند؛ مکی بن عبدان، عبدالله بن احمد بن عبدالسلام خفاف نیشابوری و ابوسعید بلخی از آن جمله‌اند<ref>ر.ک: همان، ص18-10</ref>. | # وجود سند صحیح متصل به نویسنده؛ گروهی این کتاب را از مصنف روایت کرده‌اند؛ مکی بن عبدان، عبدالله بن احمد بن عبدالسلام خفاف نیشابوری و ابوسعید بلخی از آن جمله‌اند<ref>ر.ک: همان، ص18-10</ref>. | ||
برخی چون حاجی خلیفه در | برخی چون [[حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله|حاجی خلیفه]] در «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]»، این کتاب را «[[طبقات الرواة]]» و [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]] در «[[صيانة صحيح مسلم]]»، آن را «طبقات التابعين» نامیده‌اند. برخی چون امام نووی نیز آن را «أسماء الرجال» خوانده‌اند که محقق کتاب معتقد است منظور نووی ذکر موضوع کتاب بوده است<ref>ر.ک: همان، ص24-23</ref>. | ||
کتب طبقات را می‌توان از جهت سبک نگارش به سه قسم تقسیم کرد: | کتب طبقات را می‌توان از جهت سبک نگارش به سه قسم تقسیم کرد: | ||
# کتبی که در آغاز با ذکر شماره طبقه، طبقات را دسته‌بندی و سپس به ذکر دانشمندان به‌ترتیب حروف الفبا پرداخته و در ذیل هر نام، شماره طبقه او را نیز ذکر کرده‌اند. «تقريب التهذيب» ابن حجر عسقلانی (متوفی 852ق) کتاب شاخص در این سبک در میان اهل سنت است. | # کتبی که در آغاز با ذکر شماره طبقه، طبقات را دسته‌بندی و سپس به ذکر دانشمندان به‌ترتیب حروف الفبا پرداخته و در ذیل هر نام، شماره طبقه او را نیز ذکر کرده‌اند. «تقريب التهذيب» ابن حجر عسقلانی (متوفی 852ق) کتاب شاخص در این سبک در میان اهل سنت است. | ||
# کتبی که از همان آغاز بر اساس طبقه‌بندی و البته طبق ملاک‌های مختلفی که صاحبان آن‌ها در طبقه‌بندی دارند، سامان گرفته است و در ذیل هر طبقه، نام روات و محدثین آن طبقه آمده است. «الطبقات»، مسلم بن حجاج نیشابوری (متوفی 261ق)، از این جمله است که معمولاً به تقسیم‌بندی طبقات در سه طبقه بزرگ اصحاب، تابعین و تابعی‌التابعین پرداخته و هر یک طبق ملاک‌های خود در درون این سه طبقه بزرگ، طبقات کوچک‌تری را نیز ذکر می‌کنند. | # کتبی که از همان آغاز بر اساس طبقه‌بندی و البته طبق ملاک‌های مختلفی که صاحبان آن‌ها در طبقه‌بندی دارند، سامان گرفته است و در ذیل هر طبقه، نام روات و محدثین آن طبقه آمده است. «الطبقات»، [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم بن حجاج نیشابوری]] (متوفی 261ق)، از این جمله است که معمولاً به تقسیم‌بندی طبقات در سه طبقه بزرگ اصحاب، تابعین و تابعی‌التابعین پرداخته و هر یک طبق ملاک‌های خود در درون این سه طبقه بزرگ، طبقات کوچک‌تری را نیز ذکر می‌کنند. | ||
# در این سبک پس از پایه‌‌ریزی طبقات مختلف، در هر طبقه یک شخصیت به‌عنوان محور قرار داده می‌شود و تنها به ذکر شاگردان آن شخصیت محوری پرداخته می‌شود، بدون اینکه روابط شاگردی و استادی هر طبقه با طبقه بعدی لحاظ گردد. ناگفته پیداست که این سبک تنها در نزد شیعه کاربرد دارد که می‌تواند بدون هیچ‌گونه اختلاف درون‌گروهی، ائمه خود را به‌عنوان شخصیت‌های محوری هر طبقه مد نظر قرار دهد. دو کتاب | # در این سبک پس از پایه‌‌ریزی طبقات مختلف، در هر طبقه یک شخصیت به‌عنوان محور قرار داده می‌شود و تنها به ذکر شاگردان آن شخصیت محوری پرداخته می‌شود، بدون اینکه روابط شاگردی و استادی هر طبقه با طبقه بعدی لحاظ گردد. ناگفته پیداست که این سبک تنها در نزد شیعه کاربرد دارد که می‌تواند بدون هیچ‌گونه اختلاف درون‌گروهی، ائمه خود را به‌عنوان شخصیت‌های محوری هر طبقه مد نظر قرار دهد. دو کتاب «[[رجال الطوسي]]» و «[[رجال البرقي]]» طبق این روش سامان یافته است<ref>ر.ک: صفری فروشانی، نعمت‌الله، ص44-41</ref>. | ||
طبقات مسلم اولین اثر در موضوع خود نیست و پیش از طبقات مسلم آثار دیگری در این موضوع نوشته شده که البته برخی چون طبقات واقدی به دست ما نرسیده و بعضی نیز مثل طبقات ابن سعد به دست ما رسیده است. مسلماً مسلم بعضی معلوماتش را از مصادر پیشینش جمع کرده است؛ لکن اساس ترتیب و تقسیم مبتنی بر مطالعات میدانی است که خود امام مسلم انجام داده است. وی بسیار مشتاق بود که راوی را در ضمن شهری که بیشترین روایت را در آن انجام داده بیاورد؛ بنابراین مسلم برخی روات را جزء شهری آورده و خلیفه و ابن سعد در ضمن شهر دیگری آورده‌اند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص27-26</ref>. | طبقات مسلم اولین اثر در موضوع خود نیست و پیش از طبقات مسلم آثار دیگری در این موضوع نوشته شده که البته برخی چون طبقات واقدی به دست ما نرسیده و بعضی نیز مثل طبقات ابن سعد به دست ما رسیده است. مسلماً مسلم بعضی معلوماتش را از مصادر پیشینش جمع کرده است؛ لکن اساس ترتیب و تقسیم مبتنی بر مطالعات میدانی است که خود امام مسلم انجام داده است. وی بسیار مشتاق بود که راوی را در ضمن شهری که بیشترین روایت را در آن انجام داده بیاورد؛ بنابراین مسلم برخی روات را جزء شهری آورده و خلیفه و ابن سعد در ضمن شهر دیگری آورده‌اند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص27-26</ref>. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
مسلم کتابش را با راویان مردی آغاز کرده که صحابه نبی(ص) بشمار می‌آیند و نیز راویانی که آن حضرت را دیده، اما به جهت کودکی یا فاصله محل سکونت، از صحابه بشمار نمی‌آیند. پس ابتدا به نام کسانی کرده که از اهل مدینه شمرده می‌شوند؛ بدین صورت که مدینه را پس از وفات نبی(ص) مسکن انتخاب کرده‌اند و از آن به مکانی دیگر منتقل نشده‌اند؛ یا اینکه در نواحی نزدیک مدینه ساکن شده‌اند. پس از مردان نیز به ذکر نام زنانی پرداخته که از رسول‌الله روایت کرده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص92-91</ref>. | مسلم کتابش را با راویان مردی آغاز کرده که صحابه نبی(ص) بشمار می‌آیند و نیز راویانی که آن حضرت را دیده، اما به جهت کودکی یا فاصله محل سکونت، از صحابه بشمار نمی‌آیند. پس ابتدا به نام کسانی کرده که از اهل مدینه شمرده می‌شوند؛ بدین صورت که مدینه را پس از وفات نبی(ص) مسکن انتخاب کرده‌اند و از آن به مکانی دیگر منتقل نشده‌اند؛ یا اینکه در نواحی نزدیک مدینه ساکن شده‌اند. پس از مردان نیز به ذکر نام زنانی پرداخته که از رسول‌الله روایت کرده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص92-91</ref>. | ||
در ابتدای روات ساکن مدینه، اسامی سه خلیفه اول ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص94-92</ref>. نام علی بن ابی‌طالب(ع) در ابتدای روات ساکن کوفه ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص138</ref>. | در ابتدای روات ساکن مدینه، اسامی سه خلیفه اول ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص94-92</ref>. نام [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابی‌طالب(ع)]] در ابتدای روات ساکن کوفه ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص138</ref>. | ||
پس از ذکر روات مدینه، به‌ترتیب روات مکه، طائف، کوفه، بصره، شام، مصر، یمن، رقه، یمامه و پس از آن ساکنان شهرها و بادیه‌ها و سپس زنان اهل مکه و کوفه و بصره و شام ذکر شده‌اند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص32-31</ref>. | پس از ذکر روات مدینه، به‌ترتیب روات مکه، طائف، کوفه، بصره، شام، مصر، یمن، رقه، یمامه و پس از آن ساکنان شهرها و بادیه‌ها و سپس زنان اهل مکه و کوفه و بصره و شام ذکر شده‌اند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص32-31</ref>. | ||
در تبیین مفهوم طبقه نزد خلیفة بن خیاط و محمد بن سعد و مسلم بن حجاج به این نتیجه می‌رسیم که اولاً سن وفات در تقسیم طبقات مبنا نبوده، ولذا بین سن وفیات راویان در یک طبقه اختلاف زیادی وجود دارد. تعداد طبقات صحابه بین ابن سعد از یک جهت و بین خلیفة بن خیاط و مسلم بن حجاج از جهت دیگر متفاوت است. ابن سعد روات را در پنج طبقه دسته‌بندی کرده، ولی دو نویسنده دیگر همه صحابه را در یک طبقه قرار داده و آن‌گونه که ابن سعد به سابقه در اسلام و فضل توجه کرده، عمل نکرده‌اند. عنصر مکان یگانه محوری است که در بنای طبقات از اول تا آخر دخالت دارد<ref>ر.ک: همان، ص32-30</ref>. | در تبیین مفهوم طبقه نزد [[خلیفة بن خیاط]] و محمد بن سعد و [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم بن حجاج]] به این نتیجه می‌رسیم که اولاً سن وفات در تقسیم طبقات مبنا نبوده، ولذا بین سن وفیات راویان در یک طبقه اختلاف زیادی وجود دارد. تعداد طبقات صحابه بین ابن سعد از یک جهت و بین [[خلیفة بن خیاط]] و [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم بن حجاج]] از جهت دیگر متفاوت است. [[ابن سعد، محمد بن سعد|ابن سعد]] روات را در پنج طبقه دسته‌بندی کرده، ولی دو نویسنده دیگر همه صحابه را در یک طبقه قرار داده و آن‌گونه که ابن سعد به سابقه در اسلام و فضل توجه کرده، عمل نکرده‌اند. عنصر مکان یگانه محوری است که در بنای طبقات از اول تا آخر دخالت دارد<ref>ر.ک: همان، ص32-30</ref>. | ||
در ذکر طبقات زنان راوی، ابن سعد و خلیفه به قرابت با رسول‌الله(ص) توجه کرده و بر طبق مکان یا شهر معینی تنظیم نکرده‌اند و مسلم تنها کسی است که اوطان نساء را متذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>. | در ذکر طبقات زنان راوی، ابن سعد و خلیفه به قرابت با رسول‌الله(ص) توجه کرده و بر طبق مکان یا شهر معینی تنظیم نکرده‌اند و مسلم تنها کسی است که اوطان نساء را متذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||