|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| == مولانا و شهان آسمانی ==
| |
|
| |
|
| {{جعبه اطلاعات کتاب
| |
| | تصویر =
| |
| | عنوان = مولانا و شهان آسمانی
| |
| | عنوان‌های دیگر =
| |
| | پدیدآوران =
| |
| [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] (نویسنده)
| |
| | زبان =فارسي
| |
| | کد کنگره = 3م4ع/5307 PIR
| |
| | موضوع = مولانا، عرفان و تصوّف، امام حسین، جهاد و شهادت.
| |
| | ناشر = انتشارات نجم کبری
| |
|
| |
| | مکان نشر =ایران ـ کرج
| |
| | سال نشر = 1396 ش
| |
|
| |
| | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE0000AUTOMATIONCODE
| |
| | چاپ =1
| |
| | شابک = 7-86-2905-964-978
| |
| | تعداد جلد =1
| |
| | کتابخانۀ دیجیتال نور =
| |
| | کتابخوان همراه نور =
| |
| | کد پدیدآور =
| |
| | پس از =
| |
| | پیش از =
| |
| }}
| |
|
| |
| '''مولانا و شهان آسمانی ''' نوشته‌ی استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] است که از منظر مولانا و اندیشه های او حادثه ی جانخراش شهات [[امام حسین (ع)]] و یاران او را در سرزکین کربلا مورد بحث و بررسی قرار می دهد و به عناصر جهاد و شهات در این خصوص اهتمام می کند.
| |
|
| |
| شخصیّت [[امام حسین (ع)]] و یاران او و ماجرای نینوا چیزی نیست که به دست فراموشی سپرده شود، بازنگریها و یادآوریهای هر از گاهی در این باره سبب بقا و زنده ماندن اصل حادثه است، حادثه ای که تا آخر الزّمان باقی خواهد ماند و خونهایی که تا آخر الزّمان خواهد جوشید و ستم و ستمکار را مورد طعن و لعن قرار خواهد داد. در این بین عارفان نیز سهمی در زنده ماندن این ماجرا دارند، کما این که بسیاری از بزرگان از آن ماجرا سخن گفته و درودها بر [[امام حسین (ع)]] و یاران او داشته اند و نفرینها و لعنها هم بر یزید و شمر و دیگر عوامل ایجاد این حادثه ی جانسوز. [[مولانا]] نیز در [[مثنوی]] و در [[دیوان کبیر]] به دفعات از این حادثه یاد کرده است و امام و همراهان او را پادشهانی بزرگ و جاوید دانسته و در مدحشان سخن گفته است.
| |
|
| |
| در ابتدای اثر در مقدّمه ی ناشر موقعیّت این کتاب را می یابیم که چهرمین جلد از مجموعه ی «نقد حال» است. مجموعه ای که برگرفته از برنامه ی نقد حال در رادیو فرهنگ بوده است. چنانکه در مقدّمه قید شده حدود 380 قسمت از این برنامه در زمان 30 دقیقه ای در روزهای فرد از تاریخ 1391 الی 1393 به استمرار پخش شده است. مبنای برنامه ی نقد حال معرّفی و بحث در باره ی مولانا بوده است و آن شخصیّت ممتاز را از دریچه های گوناگون مورد نقد و بررسی قرار می داده است. پیش از این کتاب، [[مولانا و شهان آسمانی]] سه جلد دیگر به انتشار رسیده است که عبارتند از: [[پیشینه ی عرفان و تصوّف مولانا]]، [[بهاء ولد، سلطان العلمای بلخ]]، [[سیّد برهان لالای مولانا]] و نیز کتاب حاضر چهارمین کتاب از این مجموعه است.
| |
|
| |
|
| |
| == ساختار ==
| |
|
| |
| کتاب '''مولانا و شهان آسمانی ''' اثری است یک جلدی و با 232 صفحه که به تحلیل ماجرای عاشورا و حرکت [[امام حسین (ع)]] و یاران او از منظر [[مولانا]] می پردازد. این پژوهش بر عهده ی استاد عرفان و مولوی شناس دوره ی ما، جناب [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] بوده که در برنامه ی نقد حال رادیو فرهنگ در سالها پیش بیان شده است و متن آن با ویرایشی مختصر به این شکل کنونی در آمده است. مسلّماً اگر هم قرار به بررسی این موضوع از منظر [[مولانا]] می بود باید کسانی چون استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] که به مولوی شناسی و مثنوی پژوهشی شهره هستند و در این زمینه نیز صاحب اثر و نظرند تحقّق می یافت، که خوشبختانه چنین هم شده و پیش از انتشار در رادیو فرهنگ با میلیونها شنونده آن را مطرح و تحلیل کرده است.
| |
|
| |
| فهرست مطالب در ابتدای کتاب دیده می شود، غیر از مقدّمه ی ناشر که در خصوص این کتاب و سابقه ی رادیویی آن و چگونگی تدوین آن سخن گفته است، کتاب به 12 فصل تقسیم شده که به ترتیب عبارتند از: 1- نگاه مولانا به واقعه ی کربلا 2- مولانا و جهاد 3- مولانا و انواع جهاد 4- مولانا و واقعه¬ی عاشورا 5- مرگ عاشقان 6- عشق و شهادت 7- شهادت و مرگ 8- مرگ اندیشی 9- مرگ پیش از مرگ 10- مرگ و نوشدن 11- مرگ و زندگی 12- مرگ شیرین. در انتهای کتاب هم دو فصل کتابنامه و نمایه وجود دارد.
| |
|
| |
| آنچه که در این اثر در طول کتاب دیده می شود استشهادات بسیار زیاد به آثار [[مولانا]] است، چه در [[مثنوی]] و چه [[دیوان کبیر]]. در عین حال اهتمام به مقولات قرآنی و حدیثی نیز کم نیست. اسناد هر مطلب اعم از شعر، آیه و حدیث هم در پاورقی قید شده از این رو در طول اثر پاورقهی های بسیار زیاد قابل دیدن است که به این امر می پردازد. ذکر اسناد و منابع متعدّد حاکی از پژوهشی بودن کار است که قهراً برای کسانی که به دنبال حقیقت باشند از مهمترین لوازم به حساب می آید.
| |
|
| |
| از مقولات قابل ذکر در این کتاب، اینکه قالب برنامه ی رادیویی نقد حال کارشناس محور بوده و یک مجری نیز به عنوان پرسشگر در برنامه حضور داشته است، از این رو کتاب '''مولانا و شهان آسمانی ''' حالت گفتگومحوری خود را حفظ کرده و در قالب سؤال و جواب بحث به پیش می رود.
| |
|
| |
|
| |
| == گزارش محتوا==
| |
|
| |
| کتاب '''مولانا و شهان آسمانی ''' اثر استاد مولوی شناس [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] یکی از معدود آثاری است که به نگاه مولانا در خصوص واقعه ی عاشورا و حرکت [[امام حسین (ع)]] و باران او می پردازد. مسلّماً دیدگاه مولانا به عنوان یک عارف مسلمان در این واقعه باید بسیار خاص باشد، گر چه ممکن است که برخی رأی و نظر او را نپذیرند ولی در عین حال اندیشه های او در دل آثار او موجود است. استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] تلاش کرده در طّیّ چندین برنامه ی رادیویی با عنوان «نقد حال» که وام از مثنوی دارد در این باره سخن بگوید و ماحصل چندین برنامه ی رادیویی که پر مخاطب هم بوده این کتاب است که انون مدّ نظر ما قرار گرفته است.
| |
|
| |
| بحث نویسنده در فصل نخست آن است که جهان در حکم زندان است و باید از این زندان خلاصی جست و استناد استاد هم به یک حدیث نبوی است که منابعی چند و معتبر آن را تأیید و روایت کرده اند، مانند [[من لا یحضره الفقیه]]، [[تحف العقول]]، [[تاریخ بغداد]] و نیز [[العقد الفرید]] و آن حدیث این است: «الدنیا سجن المؤمن و جنّة الکافر». و مولانا نیز این مطلب را در دفتر اوّل مثنوی روایت کرده است و در جایی هم با صراحت آن را تشریح و تحکیم می کند: {{شعر}}
| |
| {{ب|''این جهان زندان و ما زندانیان''|2=''حفره کن زندان و خود را وارهان''<ref>مثنوی، د1، بیت 985</ref>}}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
| بر این اساس چون ایشان حر و آزاده اند و در حکم شاهان این جهانند طبیعی است که زندان را بر نمی تابند و در صدد یافتن آزادی خویشند: {{شعر}}
| |
| {{ب|''تلخ نبود پیش ایشان مرگ تن''|2=''چون روند از چاه و زندان در چمن''<ref>مثنوی، د5، بیت 1713</ref>}}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
| و در آن غزل زیبا و جاندار و جاودان در باره ی این بزرگان می گوید: «کجایید ای در زندان شکسته». و در تحلیل قرآنی اینهمه را به عنوان کسانی که به نفس مطمئن رسیده اند می بیند که به دعوت خاص ربوبی پاسخ مثبت داده اند: «یا ایّتها النّفس المطمئنّه، ارجعی الی ربّک راضیة مرضیه...» <ref>سوره فجر، آیات 27 و 28</ref>}} آنچه که این مجموعه را تکمیل می کند سخن [[امام علی (ع)]] است که به هنگام ضربت خوردن از دست اشقی الاشقیای عالم فرمود: «فزت وربّ الکعبه». <ref> متن ، ص 16</ref>
| |
|
| |
| فصل دوّم به «مولانا و جهاد» اختصاص دارد و ابتدا آیاتی را در وصف و امر جهاد بر می شمارد و سپس دیدگاه [[مولانا]] را در این باره بیان می کند. استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] که در کار قرآن پژوهی هم نامور است در این بخش چندین واژه را مورد نظر قرار می دهد: حرب، قتال و جهاد. مولانا از وجوب جهاد است که ضدّ رهبانیت سخن می گوید، چنانکه در حدیث نبوی صراحت دارد که رهبانیّتی در اسلام نیست.
| |
|
| |
| در فصل سوّم به انواع جهاد اهتمام کرده و دیدگاه [[مولانا]] را در امر جهاد و گون گونی آن را مدّ نظر قرار داده است. چنانکه می گوید: {{شعر}}
| |
| {{ب|''گر بریزد خون من آن دوست رو''|2=''پای گوبان جان بر افشانم ز هو''}}
| |
| {{ب|''آزمودم مرگ من در زندگی ست''|2=''چون رهم زین زندگی پایندگی ست''<ref>مثنوی، د3، ب 3837 و 3838</ref>}}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
|
| |
| استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] می گوید: خوشبختانه مولانا توجه خاصی به جهاد پیامبران دارد و در چند جای مثنوی اشاره ی مستقیم به آنان دارد و نگاه مولانا این است که همه¬ی پیامبران یک‌تنه به دل دشمن زدند، یعنی آنان دلی دریایی داشتند شجاع و شیر صفت بودند بی بیم و هراس و تزلزل. اساساً در جهاد ازآنچه که می دانند نمی ترسند، بیمی ندارند، تردیدی ندارند، از کثرت دشمن واهمه ندارند و کدام پیغمبری بود که دونفری حرکت کرد؟ همه ی پیامبران یک‌تنه به دل دشمن زدند و یک‌تنه بودند که صف دشمن را شکافتند و همه ی پیامبران در زمان خودشان به‌نوعی نصرت و پیروزی حاصل کردند. ولی بی‌اینکه از سلاح خاصی استفاده کرده باشند. وجود خود پیامبران یک سلاح آهنین بود در مقابل دشمنان و دشمنان به‌مرور در مقابل تابش پرفروغ خورشیدسان پیامبران به‌سان یخی که آب بشود یکی پس از دیگری ذوب شدند و آب شدند و نهایتاً تسخیر آن جامعه به دست پیغمبری بود که یک‌تنه به دل دشمن زده بود. <ref>متن، صص 58-57</ref>.
| |
|
| |
| در فصل «مولانا و واقعه ی عاشورا» ابیات زیادی از [[مثنوی]] و [[دیوان کبیر]] مطرح می شود که نشان از توجّه ویژه ی [[مولانا]] به آن واقعه دارد. بارها نام کربلا را در آثار مولانا می بینیم، از لحاظ ترجمانی نیز اصطلاح «حشرگاه حسین» نیز نشان از همین مکان دارد که در [[دیوان کبیر]] به آن ناظر است. در بیتی دیگر از همان اثر جاودانه از زخم [[حسین (ع)]] و جام زهرآگین [[حسن (ع)]] سخن می گوید. در یک تعبیر هم غم را که دشمن می داند بیان می کند: «ای غم بکش مرا که حسینم، تویی یزید». و این نشان از آن دارد که روح حسنی را شاد و غم و حزن را زاده ی یزید می داند. در [[مثنوی]] به کشتگان کربلا اشاره می کند، کربلا را دشت بلا می گوید و از نوحه و ناله و بکای شیعیان در عاشورا یاد می کند. امّا آنان که روحی حسینی ندارند و صفت و رنگی حسینی از خود نشان نمی دهند و در عین حال برای آزادگان و رهیدگان و شاهان دشت کربلا نوحه سر می دهند، چنین می اندیشد که: {{شعر}}
| |
| {{ب|''پس عزا بر خود کنید ای خفتگان''|2=''زآنکه بد مرگی ست این خواب گران''<ref>متن، ص 72</ref>}}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
|
| |
|
| |
| در فصلی که از عشق و شهادت سخن می رود استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] به نکاتی خاصّی اشارت می دهد، کما اینکه می گوید: در باب شهادت برگردیم به سخن مولانا وقتی می گوید نفس حالا ابیاتی که خواهم خواند منظور نفس، نفس اماره است. می گوید ظاهر این نیست که فقط شهید بشود و خون او بریزد باید آن نفس اماره هم از بین رفته باشد تا شهادت به معنای دقیق و ژرف واژه تحقق پیدا کند. که با وجود هواهای نفسانی و شهوات جسمانی امر جهاد و شهادت تحقّق نمی یابد. آن کس که هنوز اسیر هواهای نفسانی است و غرق در اوامر نفس امّاره این فرد کجا می تواند در کسوت «مجاهد» باشد و کجا می تواند در مقام والای «شهید» باشد. مجاهدان و شهیدان از دنیا و آنچه بدان تعلّق دارد عبور کرده اند و از قید نفسانیات بیرون آمده و از اسارت نفس امّاره خارج شده اند این است که ایشان در مقام مجاهد و شهید واقعی می توانند حضور داشته باشند. مولانا از جمله در این ابیات اینگونه بیان می دارد: {{شعر}}
| |
| {{ب|'' ای بسا خامی که ظاهر خونش ریخت ''|2='' لیک نفس زنده آن جانب گریخت ''}}
| |
| {{ب|'' آلتش بشکست و رهزن زنده ماند''|2='' نفس زنده است ارچه مرکب خون فشاند ''<ref>متن، صص 109-108</ref>}}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
|
| |
| سایر فصول، یعنی از فصل هفتم تا انتهای کتاب بحث مرگ به انحای گوناگون مدّ نظر قرار گرفته و کم و کیف آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. نگاهی به فهرست مطالب نشان از همین امر دارد. در فصل هفتم مرگ و شهادت را می سنجد، در فصل هشتم به مرگ اندیشی می پردازد و آن را نظر قرار می دهد، در فصل نهم رویکردی عارفانه و به ویژه دیدگاه خاص مولانا را مدّ نظر قرار می دهد که از مرگ پیش از مرگ یاد می کند، امری که مجرّب عارفان است و پیش از مولانا بسیاری از عارفان از آن بابت سخن گفته اند، مانند [[حکیم سنایی]] و [[عطار نیشابوری]]. سه فصل آخر هم به مرگ و نوشدن در فلسفه ی مولانا، مرگ و زندگی، و مرگ شیرین می پردازد که هر یک به نوبه ی خود اثربخش و مفید و سرشار از معنا و معنویت است.
| |
|
| |
| از انتهای بحث فصل آخر چنین فهمیده می شود که مسئله از سوی استاد هنوز کامل نشده و بحث ادامه دارد ولی از آنجا که این بحث در ایام محرّم صورت گرفته با اتمام محرّم هنوز مقولاتی باقی مانده که به زمانی دیگر موکول شده است، چنانکه می گوید: امّا هر چند که بحث ما با این چندین برنامه در ایام محرم به پایان نرسید و اصطلاحات مولانا و واژگانی که وی در این باره لحاظ کرده بسیار قوی و گسترده است و برای شرح و تفسیر آن زمانی واسع و مجالی فراخ می¬طلبد تا بتوان در خلال اندیشه¬های نغز و پر مغز مولانا سباحه کرد و البتّه جا دارد که در خصوص شهات شهیدان راه خدا، و خاصه در خصوص شهیدان کربلا و یاران امام حسین از منظر مولانا بهتر و بیشتر بحث و بررسی صورت بگیرد ولی با اندک بودن مجال ما و محدود بودن زمانی که در اختیار داریم عملاً امکان این کار نیست و باید به وقتی دیگر موکول گردد<ref>متن، ص 204</ref>.
| |
|
| |
|
| |
| ==ویژگیها==
| |
| کتاب '''مولانا و شهان آسمانی ''' هم به مانند دیگر آثاری که از [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] در راستای مثنوی پژوهی و مولوی شناسی منتشر شده است قابل توجّه است و در این کتاب هم نکات مهمی‌‌وجود دارد که به آن اشاره میشود:
| |
| # طرح موضوع و تحلیل عرفانی ماجرا.
| |
| # عنوان کتاب که از شهیدان کربلا با شهان آسمانی یاد می کند
| |
| # مباحث دوازدهگانه ی مرتبط و مکمّل در تحلیل جهاد و شهادت.
| |
| # تفسیرهای نو و ارزنده از دید مولانا و در بیان یک مولوی شناس.
| |
| # لحن گفتاری و دو سویه ی پرسش و پاسخ.
| |
| # صمیمی بودن متن و سخن بدون حواشی و زواید.
| |
|
| |
|
| |
| ==وضعیت کتاب==
| |
| '''مولانا و شهان آسمانی ''' ، اثری از استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] از مجموعه ی «نقد حال».
| |
|
| |
| کتاب در یک جلد با مقدّمه‌ای مختصر از سوی ناشر در تبیین مطلب و کتاب نوشته شده است. متن کتاب فارسی است و دارای 232 صفحه است. کتاب حاضر در قطع رقعی و با جلد نرم و کاغذ مرغوب منتشر شده. در آغاز، فهرست مطالب درج شده و در انتهای اثر هم فهرست جامعی از منابع و مأخذ و همینطور نمایه‌ی کامل دیده میشود.
| |
|
| |
|
| |
| ==پانویس ==
| |
| <references />
| |
|
| |
| ==منابع مقاله==
| |
| مقدّمه و متن کتاب. قرآن کریم. مثنوی معنوی.
| |
|
| |
| ==وابسته‌ها==
| |
| {{وابسته‌ها}}
| |
|
| |
|
| |
| [[مثنوی معنوی (مصحح محمدی)]]
| |
|
| |
| [[مولانا پیر عشق و سماع]]
| |
|
| |
| [[مولانا و دفاع از عقل]]
| |
|
| |
| [[فهم زبان مولانا]]
| |
|
| |
| [[بهاء ولد (زندگی، سلوک و اندیشه)]]
| |
|
| |
| [[سید برهان‌الدین، مرشد مولانا]]
| |
|
| |
| [[رده:کتاب‌شناسی]]
| |
|
| |
| [[رده:عرفان و تصوّف]]
| |
|
| |
| [[رده:فلسفه اسلامی]]
| |
|
| |
| [[رده:عصر صاحب نظران فلسفه اسلامی]]
| |
| [[رده:مهر(1400)]]
| |
| [[رده:مقالات کاربران]]
| |
