۲۱۶
ویرایش
بحث کاربر:Km13401340@gmail.com: تفاوت میان نسخه‌ها
←هشت رساله ی سهروردی: بخش جدید
(صفحه را خالی کرد) |
(←هشت رساله ی سهروردی: بخش جدید) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== هشت رساله ی سهروردی == | |||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر = | |||
| عنوان = هشت رساله ی سهروردی | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| پدیدآوران = سهروردی، یحیی بن حبش (نویسنده) | |||
[[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] (مصحح و شارح) | |||
| زبان =فارسي | |||
| کد کنگره = 5هـ35م/771 BBR | |||
| موضوع = فلسفه. فلسفه اشراق. | |||
| ناشر = انتشارات نجم کبری | |||
| مکان نشر =ایران ـ کرج | |||
| سال نشر = 1388 ش | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE0000AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| شابک =5-19-2905-964-978 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | |||
| کتابخوان همراه نور = | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''هشت رساله ی سهروردی ''' نوشته‌ی فیلسوف اشراقی [[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‌الدّین یحیی بن حبش سهروردی]] است. که به همّت استاد فلسفه و عرفان [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] جمع و تألیف شده است. البتّه در بین آثار [[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‌الدّین یحیی بن حبش سهروردی]] رسماً کتابی تحت عنوان هشت رساله وجود ندارد، و این امری معلوم است ولی در اینجا هشت رساله از آثار فارسی و ارزشمند شیخ اشراق را جمع، تصحیح و توضیح کرده اند، ضمن این که مقدّمه ای مطوّل و اساسی بر آن نوشته اند. | |||
[[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‌الدّین یحیی بن حبش سهروردی]] با تمام شهرتی که در جهان فلسفه و به ویژه در بین فیلسوفان مسلمان دارد در عین حال تا چند دهه بیش متأسّفانه هیچ اهتمامی بر فلسفه ی او صورت نمی گرفت. کتابی مستقل در خصوص زندگی، فلسفه و افکار او دیده نمی شود و این یک بی انصافی تمام در حق این شیخ اشراقی نابغه ی مسلمان است. با این حال اساتید به نامی هم صرفاً در تجمیع نوشته ها و آآثار او اهتمام کردند که قابل ستایش است. | |||
پروفسور [[هانری کوربن]] و پروفسور [[نصر، سید حسین|سیّد حسین نصر]] که مجموعه آثار سهروردی را جمع و تدوین کرده اند خدمتی بزرگ به این فلسفه نموده اند، و البتّه این که یک فیلسوف غربی این اهتمام را کرده است اسباب سرشکستگی و تحقیر خودیهاست که در این باره از خود همّت و غیرتی به خرج ندادند و اکنون نیز هر پژوهشی به استناد تألیف این استاد غربی صورت می پذیرد. | |||
به هر جهت استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] از جمله اشخاص است که در این کار نیز پیشتاز بوده و در کارنامه ی پژوهشهای ارزنده ی خود چند کتاب هم در باره ی [[سهروردی، یحیی بن حبش|سهروردی]] دارد که بارها به چاپ رسیده است. [[جدال تاریخی عقل و عشق]] که انتشار آن به سال 1369 صورت گرفته نشان اهتمام جدّی این پژوهشگر به این شیخ اشراقی است، گرچه در آن کتاب تنها یک مقاله ی آن مربوط به شیخ اشراق است ولی با این حال کتاب از بابت فلسفی بودن جایگاه این فرد را هم بازنمون می کند. غیر از آن سه کتاب ارشمند دیگر در کارنامه ی سهروردی پژوهی این استاد عرفان و فلسفه هست به نامهای [[سهروردی دانای حکمت باستان]]، [[سهروردی مفسر آیات نور]] و همین کتاب [[هشت رساله ی سهروردی]]. | |||
== ساختار == | |||
کتاب هشت رساله ی سهروردی اثری است یک جلدی و با 192 صفحه که هشت رساله ی فلسفی ـ عرفانی از آثار فارسی شیخ اشراق را جمع و مورد توضیح قرار داده است. این کار به همّت استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] صورت گرفته است. نامبرده گذشته از تصحیح رساله ها و توضیح آنها که در پاورقی صورت گرفته مقدّمه ای عالی هم برای شناخت [[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‌الدّین سهروردی]] و آثار او نوشته که بسیار مهم و قابل استفاده است. | |||
در فهرست مطالب کتاب که در آغاز اثر قرار دارد با چنین مواردی مواجه هستیم: شرح زندگی شیخ، آثار و نوشته ها، رساله ی فی حالة الطفولیه، رساله ی رسالة الطیر، رساله ی لغت موران، رساله ی روزی با جماعت صوفیان، رساله ی آواز پر جبرئیل، رساله ی صفیر سیمرغ، رساله ی فی حقیقة العشق، رساله ی عقل سرخ. در انتها نیز برخی از آثار انتشارات نجم کبری دیده می شود. امّا پیش از اینها مقدّمه ای دو صفحه ای از سوی ناشر وجود دارد که توضیحی راجع به ایت کتاب می دهد که در فهرست مطلب درج نشده است. در مقدّمه ی ناشر اشاره به یک همایش در باره ی شیخ اشراق می شود تحت عنوان «عقل سرخ» که در شرهر کرج برقرار شده بود و استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] سخنران اصلی آن بوده است. قابل ذکر است که در سالها قبل در دهه ی هشتاد در فرهنگسرای اشراق تهران، لوح تقدیری نیز به این استاد بزرگ جهت پژوهشهای ناب فلسفی در حوزه ی شیخ اشراق به عنوان سهروردی پژوه تقدیم شده است، که در مطبوعات آن زمان درج شد. | |||
== گزارش محتوا== | |||
کتاب هشت رساله ی سهروردی مشتمل بر هشت رساله فارسی شیخ اشراق است که تمی نیمه فلسفی، نیمه عرفانی دارد. امّا از این بابت که از جمله نخستین کسانی است که فلسفه را به زبان فارسی نوشته است بسیار مهم و ارزنده است. کتاب حاضر که به همّت استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] جمع و توضیح شده است با مقدّمه ای مهم نیز همراه است که ما را به شناخت بهتر [[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‌الدّین سهروردی]] و آثار او رهنمون می شود. چنانکه از صفحه ی 7 کتاب تا صفحه ی 31 به شرح زندگانی شیخ می پردازد و از صفحه ی 33 الی 48 نیز به معرّفی اجمالی آثار شیخ می پردازد. در همین بخش در صفحات 36 تا 38 فهرستی از آثار شیخ را که تعداد آن به پنجاه می رسد را نام برده است که این هشت رساله نیز از میان آنها استخراج شده است. | |||
هشت رساله ی مورد نظر در این کتاب بدین شرح است: | |||
# نخست فی حالة الطّفولیه. | |||
این رساله از صفحه ی 49 آغاز می شود و در صفحه ی 66 به پایان می رسد. مطالب این رساله به نوعی است که با هر پاراگرافی یک شماره وجود دارد و در واقع گذشته از کوتاهی و یا بلندی عبارات، هر عبارتی در ذیل یک شماره قرار گرفته است که آخرین شماره ی آن عدد 20 است که پرسشی از شیخ می شود که فلسفه ی آب خوردن بعد از سماع چیست؟ و شیخ دلیل آن را بیان می کند. | |||
این رساله به مانند اغلب رساله ی های کوتاه شیخ رمزی است و باید بسیار تأمّل کرد تا به مفهوم و معنایی که در آن است پی برد. ماجرا از نکته ای خاص آغاز می شود که کودکان به مکتب و به سمت استاد برای آموختن علم رفتند و سهروردی که طفلی بیش نبود تعجّب کرد که چرا وی به دنبال علم نرفته است، همین که به دنبال ایشان رفت هیچیک را نیافت ولی شیخی را یافت که محل پاسخ به پرسشهای او بود، شیخ به جای استاد. | |||
در شماره ی 4 می گوید روزی در خانقاهی پیری را با خرقه ای ملمّع دیده است که نیمه ای سیاه و نیسمه ی دیگرش سپید بود. سهروردی از پیر خانقاه علّت جدایی از شیخ را می پرسد و او وی را آگاه می سازد، تمنای دیدار دو باره ی شیخ را از پیر دارد و پیر دستگیرانه وی را به شیخ می رساند. سهروردی در دوران ارادت و شاگردی پرسشهایی خاص از شیخ می کند و شیخ نیز پاسخهایی اجمالی و اغلب به رمز به وی می دهد. از نکات بسیار مهم در این پرسشها در شماره ی 10 خود را نشان می دهد: شیخ را گفتم: کس باشد که از بند هرچه دارد برخیزد؟ شیخ گفت: کس آن کس بود. گفتم: چون هیچ ندارد زندگانی به کدام اسباب کند؟ شیخ گفت: آن-کس که این اندیشد هیچ ندهد، امّا آن کس که همه بدهد این نیندیشد. عالم توکّل خوش عالمی است و ذوق آن به هر کس نرسد<ref>متن، ص 58</ref>. | |||
# دوّم رسالة الطّیر است. | |||
این رساله از صفحه ی 67 آغز می شود و در صفحه ی 76 پایان می یابد. این رساله ی کوتاه نیز یکی دیگر از رساله های رمزی شیخ است که باید بارها خواند و در آن غور کرد تا به آنچه گفته است راه یافت. در اینجا نیز عبارات شماره بندی است و تا عدد یازده را در بر دارد. شماره های 3 و 4 و 5 پندهایی بسیار ارزشمند به سالکان راه می دهد و از شماره ی 6 قصّه آغاز می شود. با نام طیر آنچه که نهان است دام و دانه است و صفیری آشنا برای صید کردن. معلوم است که مراد از آن سیر در عوالم معنوی است و دانه و دام نیز از موانع راه به شمار می آید تا از طیور کدام بجهد و کدام به طوع دانه به دام افتد. | |||
# سوّم لغت موران است. | |||
این رساله از صفحه ی 77 آغاز می شود و تا انتهای صفحه ی 98 ادامه می یابد. این رساله نیز شماره بندی دارد تا شماره 17 قابل مشاهده است، هر چند که برخلاف دو رساله ی قبلی دارای فصولی هم هست که 12 فصل در آن دیده می شود. در این رساله حمد و ستایش پروردگار در ابتدای امر قرار دارد و بعد از آن درود بر پیامبر و خاندان آن لحاظ شده است. [[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‌الدّین سهروردی]] در باره ی این رساله می گوید: یکی از جمله¬ی عزیزان که رعایت جانب او براین ضعیف متوجّه بود، التماس کرد کلمه¬ای چند در نهج سلوک اسعاف کرده آمد، به شرط آنکه از نااهل دریغ دارد انشاءالله. آنرا «لغت موران» نام نهادیم، و بالله التّوفیق<ref>متن، ص 77</ref>. چنانکه از متن پیداست این رساله به تقاضای کسی نوشته شده و شیخ هم اصرار دارد که بر نامحرمان عرضه نشود و همچنان پنهان باقی بماند. | |||
# چهارم روزی با جماعت صوفیان است. | |||
این رساله صفحات 99 الی 110 را در بر دارد و شماره های مسلسل آن نیز تا عدد 13 را نشان می دهد. آغاز رساله سخن سهروردی و خاطره ی اوست که با جماعتی از صوفیان در خانقاهی نشسته بود، هر یک از شیخ خود چیزی می گفت تا نوبت به سهروردی رسید و رساله در همین باره است که او از شیخ خود آنچه را دیده و یافته و شنیده را توصیف می کند. در ذیل شماره ی 9 شیخ تمام پرسشهای فلکیِ سهروردی را خطا و باطل می داند و بیان می دارد که در این باره آگاهان اندکند و دانایی ایشان از جایی دیگر است. و در شماره ی 10 پاسخی نیکو وجود دارد: | |||
شیخ را گفتم: آن چگونه توان دانستن؟ گفت که: آن کسان که در آسمان و ستارگان نگرند سه گروهند: گروهی به چشم سر نگرند و صحیفه ای کبود بینند، نقطه ای چند سپید بر وی و این گروه عوامند و بهائم را نیز اینقدر نظر حاصل باشد. و گروهی آسمان را هم به دیده ی آسمان بینند و این گروه منجّمانند، دیده ی آسمان ستاره است و ایشان آسمان را به ستارگان بینند، گویند: امروز فلان ستاره در فلان برج است پس این اثر کند، در فلان برج بر فلان قران است، برج بادی است یا خاکی یا آتشی، قِران نخستین است، غلبه ی باد بود یا غلبه ی آب، فلان سال که آفتاب به حمل می رفت آن زمان فلان برج می آمد، طالع سال آن برج است با زندگی می باشد، آن زمان که فلان کس از مادر به زمین می آمد فلان برج برمی آمد، طالع آنکس آن برج باشد، کدخدایش فلان ستاره است، خداوند طالع عمل کند نعمت به دست آرد، فلان وقت عقده ی ذنب در پیش آفتاب ایستد یا در پیش ماه، آفتاب یا ماه سیاه شود، حساب آن ستاره کنند. ایشان آسمان را به دیده¬ی آسمان بینند. امّا کسانی که سرّ آسمان و ستاره به چشم سر نبینند و نه به دیده ی آسمان الاّ به نظر استدلال، محقّقان اند<ref>متن، صص 107-106</ref>. | |||
در شماره ی 11 سهروردی به شیخ می گوید که من این مطالب را نمی فهمم، چاره چیست؟ و شیخ وی را به چلّه ای فرا می خواند تا به فهم مطالب توفیق یابد. شیخ وی را پرهیز غذایی می دهد تا آنچه در وی است و مانع فهم از وی به در شود، و از جمله چیزهایی که باید از وی بیرون شود توجّه به مال و ملک و اسباب و لذّت نفسانی و شهوات است<ref>متن، صص 108-107</ref>. | |||
# پنجم آواز پر جبرئیل است. | |||
این رساله نیز از صفحه ی 111 شروع می شود تا 126 و تا 21 شماره نیز قابل دیدن است. از نام رساله پیداست که اثری کاملاً رمزی است و فهم آن دشوار و از همین بابت کسی منکر اینگونه اندیشه ها بود که سهروردی در همان ابتدا به آن اشاره کرده و رساله را پیش می برد، چنانکه می گوید: درین یک دو روز از کسانی که رمد تعصّب، نقص بصر و بصیرت ایشان شده است، یکی از برای کبر منصب سادات و ائمّه ی طریقت از سر قصور در مشایخ سوالف بیهده ای می گفت و در اثناء آن از بهر تقریر تشدید انکاری را بر مصطلحات متـأخّران استـهزاء می کرد، تا تمادی او در آن به جائی رسید که حکایت ایراد کرد از خواجه [[ابوعلی فارمدی]] رحمه الله علیه که او را پرسیدند که: چون است که کبودپوشان بعضی اصوات را آواز پر جبرئیل می خواندند؟ گفت: بدان که بیشتر چیزها که حواسّ تو مشاهده ی آن می کند، همه از آواز پر جبرئیل است. و سائل را گفت: از جمله آوازهای پر جبرئیل یکی توئی. این منکر مدّعی تعصّبِ بیفایده می کرد که چه معنی این کلمه را فرض توان کرد الاّ هذیانات مزخرف؟ چون تجاسر او بدینجا رسید راستی را من نیز از سر حدّت زجر او را متشمّر گشتم و دامن مبادلات با دوش انداختم و آستین تحمّل باز نَوَردیدم و بر سَرِ زانوی فطنت بنشستم و از طریق شَتم کردن و عامّی خواندن درآمدم. و گفتم: اینک من در شرح آواز پر جبرئیل به عزمی درست و رأیی صائب شروع کردم، تو اگر مردی و هنر مردان داری فهم کن، و این جزو را «آواز پر جبرئیل» نام کردم<ref>متن، صص 113-111</ref>. | |||
# ششم صفیر سیمرغ است. | |||
این رساله صفحات 127 الی 148 را در بر دارد و تا شماره ی 18 را هم در خود درج کرده است منتها این که فصولی هم در این متن بدین شرح وجود دارد که سهروردی در همان ابتدای رساله به آنها اشاره می کند. در این رساله در دو قسم سخن رفته است، یکی قسم مبادی که شامل 1- تفضیل علم، 2- در آنچه اهل بدایا را ظاهر می شود و 3- در سکینه. و قسم دوّم مقاصد است که در آن هم سه مطلب وجود دارد، 1- فنا، 2- در آنکه هر که علامه تر عارف تر و 3- در اثبات لذّت بنده مر حق را. در شماره 4 این رساله اشاراتی به برخی سخنان عارفان دارد که منشأ روایی دارد و اشاره به سخن [[امام علی (ع)]] دارد که فرمود: «لو کشف الغطاء ما ازددت یقیناً»<ref>متن، ص 132</ref>. | |||
# هفتم فی حقیقة العشق است. | |||
این رساله در صفحات 149 الی 174 وجود دارد و در آن 28 شماره دیده می شود و همین طور 12 فصل که تماماً به عشق ربط پیدا می کند. این رساله با آیه ای از سوره ی یوسف (ع) آغاز می شود و با بیتی عربی و یک رباعی فارسی ادامه می یابد. آنگاه به این ابتدا می کند که نخستین چیزی که خداوند آفرید گوهری تابناک به نام عقل بود و به این روایت اشاره می کند: «اوّل ما خلق الله تعالی العقل». به این گوهر سه صفت بخشید که یکی شناخت حق است، یکی شناخت خود و یکی هم شناخت آنکه نبود و بعد بود شد. | |||
در ادامه در خصوص حسن و عشق و حزن سخن می گوید و از روابطی که این سه در جهان معنا دارند. شماره های 27 و 28 این رساله نکات مهمی را بدین شرح بیان می کند: عشق بنده ای است خانه زاد که در شهرستان ازل پرورده شده است و سلطان ازل و ابد شحنگی کونین بدو ارزانی داشته است، و این شحنه هر وقتی برطرفی زند و هر مدّتی نظر بر اقلیمی افکند. و در منشور او چنین نبشته است که در هر شهری که روی نهد، می باید که خبر بدان شهر رسد، گاوی از برای او قربان کنند که: «انّ الله یأمرکم أن تذبحوا بقرة»، و تا گاو نفس را نکشد قدم در آن شهر ننهد. و بدن انسان بر مثال شهری است، اعضای او کـوی های او و رگهای او جـویهاست که در کوچه رانده اند، و حواس او پیشه وران اند که هریکی به کاری مشغول اند. و نفس گاوی است که دراین شهر خرابیها می کند و اورا دو سراست یکی «حرص» و یکی «امل»، و رنگی خوش دارد، زردی روشن است فریبنده، هرکه دراو نگاه کند خرّم شود، «صفراء فاقع لونها تسرّ الناظرین». نه پیر است که به حکم« البرکة مع اکابرکم» بدو تبرّک جویند، نه جوان است که به فتوای «الشباب شعبة من الجنون» قلم تکلیف از وی بردارند، نه مشروع دریابد، نه معقول فهم کند، نه به بهشت نازد، نه از دوزخ ترسد، که «لافارض و لابکر عوان بین ذلک»<ref>متن، صص 173-172</ref>. | |||
# هشتم عقل سرخ است. | |||
این رساله از صفحه ی 175 آغاز می شود و در صفحه ی 189 به پایان می رسد. در این رساله نیز 14 شماره وجود دارد. این رساله نیز یکی از رمزیترین آثار شیخ است که کمتر کسی توان فهم و درک آن را دارد. آنچه که در این رساله وجود دارد ابهامی است که در مفهوم عقل سرخ وجود دارد. که این سرخی در عقل چه نسبتی دارد که البته در طول رساله به آن پاسخ می دهد. ولی بحث از اینجا آغاز می شود که کسی از کسی از سهروردی می پرسد که آیا مرغان زبان یکدیگر را می دانند و وی پاسخ مثبت می دهد، آنگاه می پرسد که تو از کجا این را می دانی و از همینجا داستان آغاز می شود. داستان بر محور اوّل ما خلق الله العقل می چرخد و این عقل است که به نهفته های هستی پاسخ می دهد. | |||
در اینجاست که رمزها مطرح می شود، جوانی که کهن ترین و اوّلین موجود است. رمزهایی که در کوه قاف و آنچه که مربوط به اوست مطرح می شود. در سیاحت در عوالم باطنی و معنوی عجایبی قابل شهود است که برای ما مبهم است که عبارتند از: قاف، گوهر شب افروز، درخت طوبی، دوازده کارگاه، زره ی داوودی، تیغ بلارک و چشمه ی زندگانی. و هر یک از این مقولات را شیخ پاسخ می دهد. در آغاز داستان در پاسخ به پرسنده از تجربه ی باز بودن خود اشاره کرد و در انتهای رساله به همان باز باز می گردد و خود را در قالب شعری نغز توصیف می کند<ref>متن، ص 189</ref>. | |||
==ویژگیها== | |||
کتاب هشت رساله ی سهروردی هم به مانند دیگر آثاری که از [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] منتشر شده است قابل توجّه است و در این کتاب هم نکات مهمی‌‌وجود دارد که به آن اشاره میشود: | |||
# جمع هشت رساله در یکجا کاری ارزنده است. | |||
# توضیحات مصحح در پاورقی به راستی راهگشای فهم مطلب است. | |||
# دو مقدّمه ای که در ابتدای اثر وجود دارد خواننده را آماده می کند تا به متن اصلی برسد. | |||
# مصحح در توضیحات خود از منابع بسیار زیادی استفاده کرده و کاری وقتگیر را به اتمام رسانده است. | |||
==وضعیت کتاب== | |||
هشت رساله¬ی سهروردی، آثاری از [[سهروردی]] است که به همّت استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] جمع، تصحیح و توضیح داده شده است بانضمام دو مقدّمه برای سهروردی، یکی در احوال او و یکی هم برای آثار او. | |||
کتاب در یک جلد با مقدّمه‌ای مفصّل نوشته شده است. متن کتاب فارسی است و دارای 192 صفحه است. کتاب حاضر در قطع رقعی و با جلد نرم و کاغذ مرغوب منتشر شده. در آغاز، فهرست مطالب درج شده و در انتهای اثر هم فهرست جامعی از منابع و مأخذ و همی‌نطور نمایه‌ی کامل دیده میشود. بخشی از کتابهای این نویسنده در انتشارات نجم کبری نیز در آخر کتاب پیوست شده است. | |||
==پانویس == | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
مقدّمه و متن کتاب | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[حکمة الإشراق]] | |||
[[لمعات نوری در شرح افاضات منطقی شیخ اشراق]] | |||
[[سهروردی دانای حکمت باستان]] | |||
[[سهروردی مفسر آیات نور]] | |||
[[جدال تاریخی عقل و عشق]] | |||
[[مکتب عرفانی تبریز]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | |||
[[رده:فلسفه، مذهب و روانشناسی]] | |||
[[رده:فلسفه اسلامی]] | |||
[[رده:عصر صاحب نظران فلسفه اسلامی]] | |||
[[رده:شهریور(1400)]] | |||
[[رده:مقالات کاربران]] | |||