إيجاز التعريف في علم التصريف: تفاوت میان نسخه‌ها

«إيجاز التعريف في علم التّصريف»، از جمله آثار ابن مالك (متوفى 672ق)، نحوى، لغوى و اديب مشهور اندلسى است كه با تحقيق حسن احمد العثمان منتشر شده است. ابن مالك اين اثر را به انگيزه تقديم به سلطان صلاح‌الدين يوسف بن ايوب نوشته است (مقدمه مؤلف، ص 2).

كتاب با ذكر شرح حال ابن مالك، اساتيد، شاگردان و بررسى آثار وى آغاز شده است. محقق كتاب، منابعى را كه از آنها در نگارش زندگى‌نامه علمى ابن مالك استفاده كرده ذكر نموده است. همچنين در باره 54 اثر او اطلاعات نسخه‌ها و چاپ‌هايى را كه تا آن زمان وجود داشته و يا وى مطلع بوده، ارائه كرده است (مقدمه محقق، صفحات ه تا ذ)؛ البته نويسنده «وفاق المفهوم»، آثارى را به ابن مالك نسبت داده كه احمد العثمان، اين انتساب را صحيح نمى‌داند (همان، صفحات ض و غ).

در اين اثر ابتدا ابنيه اسم ثلاثى مجرد، رباعى مجرد و خماسى مجرد، ابنيه ماضى و مضارع فعل ثلاثى مجرد، افعال غير ثلاثى و فعل امر بيان شده است (متن كتاب، ص 62 - 4).

اعلال از جمله مباحثى است كه بخش مهمى از كتاب را به خود اختصاص داده است. در اصطلاح، هرگاه حرف عله تغيير شكل يابد، مى‌گوييم اعلال صورت گرفته است. تبديل «واو» يا «ياء» به «همزه»، تبديل «واو» يا «ياء» به «الف» و مسائل پيرامون آن‌ها با ذكر مثال در ادامه مباحث كتاب تبيين شده است (همان، 172 - 63).

ادغام، بحث ديگرى است كه به آن پرداخته شده است؛ نويسنده پس از شمارش موانع ادغام، موانع ادغام مثلين را در نه مورد ذكر كرده است. پس از آن مواردى را كه هر دو وجه فك و ادغام جايز است، بيان نموده است (همان، 192 - 173).