نقد المیتافیزیقا بین الغزالی و ابن رشد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نقد الميتافيزیقا بين الغزالي وابن رشد'''، اثر ابویعرب مرزوقی، عنوان کتابی است یک جلدی به زبان عربی با موضوع فلسفه و حکمت اسلامی. عنوان اصلی این اثر «مفهوم السببية عند الغزالي» بوده که مرزوقی آن را برای نیل به درجه استادی برای دانشگاه سوربون فرانسه و به زبان فرانسوی نوشته بوده و با عنوان «نقد الميتافيزیقا بين الغزالي وابن رشد»، به عربی ترجمه‌اش کرده و اضافاتی بر آن انجام داده و به‌صورت کتاب چاپش کرده است.

در تصدیر، گفتگویی میان استاد صالح قرمادی و مؤلف کتاب انجام شده که ابویعرب مرزوقی، آن را در این بخش، آورده است. در این مقدمه، درباره این بحث شده که «آیا نقد غزالی بر متافیزیک، او را صاحب انقلاب معرفت‌شناختی قرار می‌دهد یا نه»؟

باب اول کتاب درباره علت و معنای آن است. مرزوقی در فصل اول آن قرائت غزالی از تصور سببیت نزد فلاسفه را توضیح می‌دهد، در فصل دوم به بیان قرائت ابن رشد از تصور سببیت نزد غزالی می‌پردازد و در خاتمه، معنی این بحث و مسئله را روشن می‌کند. عنوان دومین باب کتاب «تصور السببية عند الغزالي» است. نویسنده در فصل اول، دشواری‌های کار فکری غزالی را بیان می‌کند و در فصل دوم، تصور سببیت نزد غزالی را بیان می‌دارد. وی در خاتمه، معنی این تصور را بیان کرده و به بیان دیگر، بازتعریفی از وضعیت وجودی و معرفتی عقل را ارائه می‌دهد. سومین باب در تفصیل بازتعریف وضعیت وجودی و معرفتی عقل ارائه شده؛ در فصل اول این باب، سازمان‌دهی مجددی از دامنه دانش‌ها ارائه می‌شود و در دومین فصل، منظور از عقل و اراده و ماهیت آن دو، توضیح می‌یابد. مرزوقی در خاتمه این باب، معنی بازتعریف یا تعریف مجدد عقل را ارائه می‌کند. چهارمین باب کتاب، شرایط فرهنگی برای امکان بازتعریف، را بیان می‌کند؛ نویسنده در فصل اول این باب، نقش دو موضوع مورد علاقه تفکر عرب را بیان می‌نماید و در دومین فصل، نقش نهاد وضع عقل یا نقش اجتهاد را در این امر، مشخص می‌نماید و در خاتمه این باب که آخرین باب کتاب است هم معنی این شروط فرهنگی و تاریخی را بیان می‌کند. پایان‌بخش مطالب کتاب، خاتمه کلی نویسنده بر آن است که در آن، به جمع‌بندی مطالب مطرح‌شده در باب‌ها و فصل‌های مختلف، می‌پردازد<ref>ر.ک: فهرست مطالب کتاب، ص9</ref>.

# ارتباط بین دو عنوان قدیم و جدید کتاب («مفهوم السببية عند الغزالي» و «نقد الميتافيزیقا بين الغزالي وابن رشد»): عنوان «مفهوم السببية عند الغزالي»، عنوانی دانشگاهی است که آماده‌سازی کتاب برای به دست آوردن درجه استادی فلسفه در دانشگاه سوربون، اقتضای آن را داشت (بسنده نمودن عنوان اثر، به نام‌گذاری بحث با موضوع مباشر آن).

عنوان «نقد الميتافيزیقا بين الغزالي وابن رشد»، بیانگر عللی است که به انقلاب غزالی در نظریه سببیت (نقض متافیزیک ارسطویی) منجر شد و باعث شد وی کتاب «تهافت الفلاسفة» را بنگارد؛ از طرف دیگر چون کتاب مزبور، توسط ابن رشد در کتاب «تهافت التهافت» به نقد کشیده شده است، لذا عنوان «نقد الميتافيزیقا بين الغزالي وابن رشد»، برای کتاب حاضر برگزیده شد تا نمایانگر سیر کلی‌ای که فلسفه از عصر یونانی تا دوره عربی اسلامی طی کرده و دو انعکاس متفاوت آن در آینه فکر دو تن از بزرگان باشد<ref>ر.ک: لمحة عن الكتاب، ص7-8</ref>.