پرش به محتوا

رشید وطواط، محمد بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'سانه' به 'سه‌گانه')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR03378.jpg|بندانگشتی|رشید وطواط، محمد بن محمد]]
[[پرونده:NUR03378.jpg|بندانگشتی|رشید وطواط، محمد بن محمد]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
|-
|-
! نام!! data-type='authorName'|رشید وطواط، محمد بن محمد
! نام!! data-type="authorName" |رشید وطواط، محمد بن محمد
|-
|-
|نام‎های دیگر  
|نام‎های دیگر  
|data-type='authorOtherNames'| رش‍ی‍دال‍دی‍ن‌ وطواط، س‍ع‍دال‍م‍ل‍ک‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د
| data-type="authorOtherNames" | رش‍ی‍دال‍دی‍ن‌ وطواط، س‍ع‍دال‍م‍ل‍ک‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د


رش‍ی‍د وطواط، رش‍ی‍دال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د
رش‍ی‍د وطواط، رش‍ی‍دال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د
خط ۱۵: خط ۱۵:
|-
|-
|نام پدر  
|نام پدر  
|data-type='authorfatherName'|
| data-type="authorfatherName" |محمد
|-
|-
|متولد  
|متولد  
|data-type='authorbirthDate'|
| data-type="authorbirthDate" |481ق
|-
|-
|محل تولد
|محل تولد
|data-type='authorBirthPlace'|
| data-type="authorBirthPlace" |بلخ
|-
|-
|رحلت  
|رحلت  
|data-type='authorDeathDate'|573 ق
| data-type="authorDeathDate" |573 ق
|-
|-
|اساتید
|اساتید
|data-type='authorTeachers'|
| data-type="authorTeachers" |[[ابوسعد هروى]]
|-
|-
|برخی آثار
|برخی آثار
|data-type='authorWritings'|[[شرح علی المائة كلمة لأميرالمومنين علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام (ابن میثم - عبدالوهاب -وطواط)]]  
| data-type="authorWritings" |[[شرح علی المائة كلمة لأميرالمومنين علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام (ابن میثم - عبدالوهاب -وطواط)|شرح علی المائة كلمة لأمیرالمومنین علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام (ابن میثم - عبدالوهاب -وطواط)]]  


[[‏مطلوب کل طالب من کلام علی ابن ابیطالب]]  
[[‏مطلوب کل طالب من کلام علی ابن ابیطالب]]  


[[‏نامه‏‌های رشیدالدین وطواط]]  
[[‏نامه‏‌های رشیدالدین وطواط]]  
|-class='articleCode'
|- class="articleCode"
|کد مؤلف  
|کد مؤلف  
|data-type='authorCode'|AUTHORCODE03378AUTHORCODE
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE03378AUTHORCODE
|}
|}
</div>
</div>


'''امير امام رشيدالدين سعد الملك محمد بن محمد بن عبدالجليل عمرى كاتب'''، معروف به '''خواجه رشيد وطواط'''، از اعقاب عبدالله بن عمر بن الخطاب است كه نسب او به يازده واسطه به خليفه‌ى ثانى مى‌رسد. ولادت او در سال 481ق در بلخ اتفاق افتاد و او در مدرسه‌ى نظاميه‌ى همان شهر، قسمتى از تحصيلات خود را نزد امام ابوسعد هروى به انجام رسانيد و بعد از اتمام تحصيلات خود و كسب مهارت در پارسى و عربى به خوارزم رفت و در اوايل عهد ابوالمظفر علاء‌الدوله اتسز بن قطب‌الدين محمد خوارزمشاه به خدمت او پيوست و تا آخر عمر در دستگاه خوارزمشاهيان، روزگار گذرانيد و سمت صاحب‌ديوانى رسائل داشته و مقرب سلطان و همواره در سفر و حضر ملازم خدمت او بوده و قواعد الفت ميان آن دو استوارى داشته و اتسز غالباً ً از محاوره و مجالست با آن دبير و شاعر فاضل لذت مى‌برده و ميان آنان مطايباتى جارى بوده است.
'''امیر امام رشیدالدین سعد الملك محمد بن محمد بن عبدالجلیل عمرى كاتب''' (481-573ق)، معروف به '''خواجه رشید وطواط'''، شاعر، دانشمند، ادیب، نویسنده، از اعقاب عبدالله بن عمر بن الخطاب است كه نسب او به یازده واسطه به خلیفه‌ى ثانى مى‌رسد.  


تخلص رشيد به «وطواط»، از بابت كوچكى جثه‌ى او بود؛ وطواط نام مرغى است از جنس پرستو و اين خردى جثه‌ى او هم موجب ايجاد بعضى مطايبات گرديده است. دولت‌شاه گويد: روزى در مجلس اتسز بحث و مناظره‌اى ميان علما درگرفته بود، رشيد در آن مجلس حاضر بود، در مناظره و بحث تيززبانى آغاز كرده و دواتى پيش او نهاده بود. اتسز در او نگريست و از روى ظرافت گفت: دوات را برداريد تا معلوم شود از پس دوات كيست كه سخن مى‌گويد. رشيد دريافت، برخاست و گفت: المرء باصغريه: قلبه و لسه‌گانه.
== ولادت ==
ولادت او در سال 481ق در بلخ اتفاق افتاد.


در سال 542، سنجر براى سركوب اتسز قصد خوارزم كرد و قصبه‌ى هزارسف را دو ماه در حصار گرفت. در اين سفر انورى در خدمت سنجر بود، اين دو بيتى بر تيرى نوشت و در هزارسف انداخت:
== تحصیلات ==
او در مدرسه‌ى نظامیه‌ى همان شهر، قسمتى از تحصیلات خود را نزد امام [[ابوسعد هروى]] به انجام رسانید و بعد از اتمام تحصیلات خود و كسب مهارت در پارسى و عربى به خوارزم رفت و در اوایل عهد ابوالمظفر علاء‌الدوله اتسز بن قطب‌الدین محمد خوارزمشاه به خدمت او پیوست و تا آخر عمر در دستگاه خوارزمشاهیان، روزگار گذرانید و سمت صاحب‌دیوانى رسائل داشته و مقرب سلطان و همواره در سفر و حضر ملازم خدمت او بوده و قواعد الفت میان آن دو استوارى داشته و اتسز غالباً ً از محاوره و مجالست با آن دبیر و شاعر فاضل لذت مى‌برده و میان آنان مطایباتى جارى بوده است.
 
تخلص رشید به «وطواط»، از بابت كوچكى جثه‌ى او بود؛ وطواط نام مرغى است از جنس پرستو و این خردى جثه‌ى او هم موجب ایجاد بعضى مطایبات گردیده است. دولت‌شاه گوید: روزى در مجلس اتسز بحث و مناظره‌اى میان علما درگرفته بود، رشید در آن مجلس حاضر بود، در مناظره و بحث تیززبانى آغاز كرده و دواتى پیش او نهاده بود. اتسز در او نگریست و از روى ظرافت گفت: دوات را بردارید تا معلوم شود از پس دوات كیست كه سخن مى‌گوید. رشید دریافت، برخاست و گفت: المرء باصغریه: قلبه و لسه‌گانه.
 
در سال 542، سنجر براى سركوب اتسز قصد خوارزم كرد و قصبه‌ى هزارسف را دو ماه در حصار گرفت. در این سفر انورى در خدمت سنجر بود، این دو بیتى بر تیرى نوشت و در هزارسف انداخت:
{{شعر}}{{ب|''اى شاه همه ملك زمين، حسب، تو راست ''|2=''وز دولت و اقبال جهان، كسب، تو راست ''}}{{ب|''امروز به يك حمله هزارسف بگير''|2=''فردا خوارزم و صد هزار اسب، تو راست ''}}{{پایان شعر}}
{{شعر}}{{ب|''اى شاه همه ملك زمين، حسب، تو راست ''|2=''وز دولت و اقبال جهان، كسب، تو راست ''}}{{ب|''امروز به يك حمله هزارسف بگير''|2=''فردا خوارزم و صد هزار اسب، تو راست ''}}{{پایان شعر}}


وطواط در هزارسف بود، در جواب اين رباعى، بر تير نوشت و بيرون انداخت:
وطواط در هزارسف بود، در جواب این رباعى، بر تیر نوشت و بیرون انداخت:
{{شعر}}{{ب|''گر خصم تو اى شاه بود رستم گرد ''|2=''يك خر ز هزارسف تو نتواند برد ''}}{{پایان شعر}}
{{شعر}}{{ب|''گر خصم تو اى شاه بود رستم گرد ''|2=''يك خر ز هزارسف تو نتواند برد ''}}{{پایان شعر}}


رشيد با عده‌اى از اديبان و عالمان و شاعران عهد خود مانند قطان مروزى و جارالله [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] و خاقانى و اديب صابر، دوستى و مكاتبه داشت.
رشید با عده‌اى از ادیبان و عالمان و شاعران عهد خود مانند قطان مروزى و [[زمخشری، محمود بن عمر|جارالله زمخشرى]] و خاقانى و ادیب صابر، دوستى و مكاتبه داشت.


== آثار ==
== آثار ==


وى علاوه بر دیوان شعر، آثار دیگرى به نثر دارد؛ از آن جمله است مجموعه‌ى منشآت او كه حائز اهمیت بسیار است و كتاب حدائق السحر.


وى علاوه بر ديوان شعر، آثار ديگرى به نثر دارد؛ از آن جمله است مجموعه‌ى منشآت او كه حائز اهميت بسيار است و كتاب حدائق السحر.
از آثار دیگر اوست:


از آثار ديگر اوست:
# نثر اللآلى من كلام امیرالمؤمنین على (در آن هریك از كلمات آن حضرت به نثر فارسى ترجمه و در دو بیت، منظوم شده است. چون این مجموعه متضمن صد نكته از كلام [[امام على(ع)|على بن ابى‌طالب]] است به «صد كلمه» نیز شهرت دارد)؛
 
# تحفة الصدیق من كلام ابى‌بكر الصدیق؛
# نثر اللآلى من كلام اميرالمؤمنين على (در آن هريك از كلمات آن حضرت به نثر فارسى ترجمه و در دو بيت، منظوم شده است. چون اين مجموعه متضمن صد نكته از كلام [[امام على(ع)|على بن ابى‌طالب]] است به «صد كلمه» نيز شهرت دارد)؛
# تحفة الصديق من كلام ابى‌بكر الصديق؛
# فصل الخطاب من كلام عمر بن الخطاب؛
# فصل الخطاب من كلام عمر بن الخطاب؛
# انس الله‌ فان من كلام عثمان بن عفان؛
# انس الله‌ فان من كلام عثمان بن عفان؛
# مجموعه‌ى رسائل عربى وطواط (كه به سال 1315ق، در دو مجلد در مصر به طبع رسيد. اين رسائل از قديم مشهور و مورد مراجعه بوده است)؛
# مجموعه‌ى رسائل عربى وطواط (كه به سال 1315ق، در دو مجلد در مصر به طبع رسید. این رسائل از قدیم مشهور و مورد مراجعه بوده است)؛
# منظومه‌اى در عروض پارسى از رشيد در دست است شامل شانزده بحر از بحور عروض پارسى.
# منظومه‌اى در عروض پارسى از رشید در دست است شامل شانزده بحر از بحور عروض پارسى.


رشيدالدين وطواط يكى از دانشمندان بزرگ عهد خود و از ادباى نامدار و از بلغاى مشهور در زبان پارسى و عربى است. [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] در معجم الادباء او را از نوادر زمان و عجايب دوران شمرده و در عهد خود افضل ناس در نظم و نثر پنداشته و در شناختن دقايق كلام عرب و اسرار نحو و ادب، كسى را مقدم بر او ندانسته است.
رشیدالدین وطواط یكى از دانشمندان بزرگ عهد خود و از ادباى نامدار و از بلغاى مشهور در زبان پارسى و عربى است. [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت حموى]] در معجم الادباء او را از نوادر زمان و عجایب دوران شمرده و در عهد خود افضل ناس در نظم و نثر پنداشته و در شناختن دقایق كلام عرب و اسرار نحو و ادب، كسى را مقدم بر او ندانسته است.


همين فضل غزير و دانش كثير مايه‌ى آن شده بود كه رشيد در عهد خود از شرق تا غرب نواحى ايران شهرت حاصل كند و از مشاهير عهد خود گردد.
همین فضل غزیر و دانش كثیر مایه‌ى آن شده بود كه رشید در عهد خود از شرق تا غرب نواحى ایران شهرت حاصل كند و از مشاهیر عهد خود گردد.


اين مرد استاد به جمع‌آورى كتب و استنساخ و تصحيح آنها حرص عجيب داشته و حضور ذهن او در مشكلات لغت و قواعد ادب، حيرت‌انگيز و مايه‌ى اعجاب معاصران بوده است. غالب اوقات او به معاشرت با اهل ادب مى‌گذشته است، ليكن بر اثر اعتقاد دينى شديد خود با اهل علوم عقليه و فلاسفه، دشمنى مى‌ورزيد، از مقالات حكماى يونان تبرى مى‌كرد و از آنها جز آنچه را كه با شرع موافق بود، نمى‌پذيرفت.
این مرد استاد به جمع‌آورى كتب و استنساخ و تصحیح آنها حرص عجیب داشته و حضور ذهن او در مشكلات لغت و قواعد ادب، حیرت‌انگیز و مایه‌ى اعجاب معاصران بوده است. غالب اوقات او به معاشرت با اهل ادب مى‌گذشته است، لیكن بر اثر اعتقاد دینى شدید خود با اهل علوم عقلیه و فلاسفه، دشمنى مى‌ورزید، از مقالات حكماى یونان تبرى مى‌كرد و از آنها جز آنچه را كه با شرع موافق بود، نمى‌پذیرفت.


وى در نظم و نثر پارسى و عربى نيز از سرآمدان زمان بود. قدرت طبع او در شعر هر دو زبان به درجه‌اى بود كه به قول ياقوت در «معجم الادباء»، در آن واحد، يك بيت از بحرى به عربى نظم مى‌كرد و بيتى ديگر به بحرى جداگانه به پارسى و هر دو را با هم املاء مى‌نمود؛ بااين‌حال، ياقوت، شعر عربى او را به‌خوبى نثر وى در آن زبان نمى‌داند و او در نثر عربى حقاً از مشاهير بلغا است و منشآتش در رديف آثار برگزيده‌ى آن زبان است.
وى در نظم و نثر پارسى و عربى نیز از سرآمدان زمان بود. قدرت طبع او در شعر هر دو زبان به درجه‌اى بود كه به قول یاقوت در «معجم الادباء»، در آن واحد، یك بیت از بحرى به عربى نظم مى‌كرد و بیتى دیگر به بحرى جداگانه به پارسى و هر دو را با هم املاء مى‌نمود؛ بااین‌حال، یاقوت، شعر عربى او را به‌خوبى نثر وى در آن زبان نمى‌داند و او در نثر عربى حقاً از مشاهیر بلغا است و منشآتش در ردیف آثار برگزیده‌ى آن زبان است.


شعر فارسى رشيد استادانه و در كمال استحكام است. رشيد در برگزيدن كلمات و قوت تركيب، از شاعران كم‌نظير است. مهارت او در ايراد صنايع مختلف لفظى، از قبيل ترصيع، مماثله و تجنيس و امثال آنها، بى‌آنكه به استحكام كلام آسيبى وارد آورد، او را از اين حيث در ميان شاعران، منفرد ساخته است؛ تا به جايى كه مى‌توان ديوان او را مجموعه‌اى از صنايع مختلف لفظى شمرد. توجه شديد رشيد به الفاظ، طبعاً او را از اشتغال به معانى باريك و افكار لطيف و مضامين دقيق دل‌انگيز بازداشته و به اين سبب آثار او با آنكه آراسته به كلام مصنوع و فصيح است، داراى معانى بلند مطبوع نيست. از ديوان او كه هفت هزار بيت دارد، نسخى در دست است.
شعر فارسى رشید استادانه و در كمال استحكام است. رشید در برگزیدن كلمات و قوت تركیب، از شاعران كم‌نظیر است. مهارت او در ایراد صنایع مختلف لفظى، از قبیل ترصیع، مماثله و تجنیس و امثال آنها، بى‌آنكه به استحكام كلام آسیبى وارد آورد، او را از این حیث در میان شاعران، منفرد ساخته است؛ تا به جایى كه مى‌توان دیوان او را مجموعه‌اى از صنایع مختلف لفظى شمرد. توجه شدید رشید به الفاظ، طبعاً او را از اشتغال به معانى باریك و افكار لطیف و مضامین دقیق دل‌انگیز بازداشته و به این سبب آثار او با آنكه آراسته به كلام مصنوع و فصیح است، داراى معانى بلند مطبوع نیست. از دیوان او كه هفت هزار بیت دارد، نسخى در دست است.


== منابع مقاله ==
== منابع مقاله ==
وطواط، رشيدالدين، لطائف الامثال و طرائف الاقوال، مقدمه، تصحيح و تعليقات: حبيبه دانش‌آموز، تهران: ميراث مكتوب، 1376.
وطواط، رشیدالدین، لطائف الامثال و طرائف الاقوال، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: حبیبه دانش‌آموز، تهران: میراث مكتوب، 1376.
 
 
==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
[[شرح علی المائة كلمة لأميرالمومنين علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام (ابن میثم - عبدالوهاب -وطواط)]]  
[[شرح علی المائة كلمة لأميرالمومنين علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام (ابن میثم - عبدالوهاب -وطواط)|شرح علی المائة كلمة لأمیرالمومنین علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام (ابن میثم - عبدالوهاب -وطواط)]]  


[[حدایق السحر فی دقایق الشعر]]  
[[حدایق السحر فی دقایق الشعر]]  
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش