أساليب البديع في القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

}}  

در واقع «اثر حاضر قسمت سوم از اسالیب البلاغه قرآن کریم» است که درباره «علم بدیع» بحث می‌کند و شامل این مباحث است: مراحل تاریخی پیدایش علم بدیع، تحولات بلاغی و محدوده کاربرد آن از گذشته تا حال. سپس فنون بدیع را با استناد به آیات قرآن کریم و سخنان رسول خدا(ص) و [[امام على(ع)|امیر مؤمنان(ع)]]، شرح و توضیح داده است»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/33415/1/953 ر.ک: کتاب، ص953]</ref>.

اولین بیت از این شعر جز مدح نمی‌تواند چیز دیگری را برساند، ولی از بیت دوم (به‌تنهایی) برخلاف بیت اول، بوی مدح و حتی هجو نمی‌آید، اما هنگامی که بیت دوم را به بیت اول ضمیمه کنیم، معنای هجو می‌دهد و حتی معنی الفاظ بیت اول را هم از ثناء برمی‌گرداند. در واقع از اجتماع این دو بیت معنایی برای شعر حاصل می‌گردد که از هرکدام به‌تنهایی (بدون اجتماع) برنمی‌آید.

البته میان تهکّم و هجای در معرض مدح، تفاوتی هست و حموی فرق میان آن دو را این می‌شمارد که الفاظ در تهکّم از کلماتی که دال بر نوعی از انواع ذم (به‌صراحت یا فحوا) باشند خالی نیست، ولی در مدح در معرض ذم، چنان کلماتی وجود ندارد؛ یعنی الفاظ در مدح در معرض ذم، پیوسته بر ظاهر مدح دلالت دارند، تا اینکه مقرون به قرینه‌ای شوند که آنها را از معنایشان در مدح به معنای ذم تغییر دهد. مدنی این صنعت را «هجو در معرض مدح» و حلبی و نویری آن را «ذم در معرض مدح» نامیده‌اند. شاهد بر این نوع، سخن متنبی در وصف شخصی به نام کافور است که می‌گوید:

{{ب|'' و لله سرّ في علاك و إنّما''|2='' كلام العدي ضرب من الهَذَيانِ''}} {{پایان شعر}}

این کلام مدح موجّهی است که احتمال دارد واقعا هم مدح باشد به این دلیل که به مخاطب می‌گوید: در برتری تو بر دیگران سرّی است الهی که آن را به غیر تو نبخشیده است و احتمال دارد هجو باشد؛ یعنی منظور گوینده این است که تو مستحق برتری نیستی و خدا را رازی است در تقدیم کسانی که شایستگی ندارند بر اهل کرامت. اما همان طور که معروف است، متنبی از ابتدا در شعرش کلماتی را به‌کار می‌برد که ظاهرش تقدیر و باطنش تحقیر است...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/33415/1/926 ر.ک: متن کتاب، ص726-727]</ref>.

==پانویس==

==منابع مقاله==