۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'خطيب بغدادي، احمد بن علي' به 'خطیب بغدادی، احمد بن علی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
}} | }} | ||
'''الفوائد المنتخبة، الصحاح و الغرائب'''، گزینش و تخریج روایات و سماعات ابوالقاسم یوسف بن احمد مهروانی همدانی (متوفی 468ق) است که توسط امام ابوبکر خطیب بغدادی (متوفی 463ق)، صورت گرفته است. | '''الفوائد المنتخبة، الصحاح و الغرائب'''، گزینش و تخریج روایات و سماعات [[مهرواني همداني، يوسف بن محمد|ابوالقاسم یوسف بن احمد مهروانی همدانی]] (متوفی 468ق) است که توسط [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|امام ابوبکر خطیب بغدادی]] (متوفی 463ق)، صورت گرفته است. | ||
سعود بن عید بن عمیر بن عامر | [[جربوعي، سعود بن عيد|سعود بن عید بن عمیر بن عامر جربوعی]]، کتاب را بهعنوان پایاننامه کارشناسی ارشد خود مورد تحقیق قرار داده و در سه جلد منتشر نموده است. | ||
برای کتاب و اجزای آن نامهای متفاوت و نزدیک به هم ذکر شده که محقق در مقدمه به آن اشاره کرده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص380</ref>. | برای کتاب و اجزای آن نامهای متفاوت و نزدیک به هم ذکر شده که محقق در مقدمه به آن اشاره کرده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص380</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
جلد اول این اثر، حاوی مقدمه و قسم دراست (تحقیق و برسی) و شامل زندگینامه ابوالقاسم مهروانی (فصل اول)، ابوبکر خطیب بغدادی (فصل دوم)، بررسی و تحقیق کتب فوائد حدیثیه (فصل سوم) و بررسی کتاب حاضر است. | جلد اول این اثر، حاوی مقدمه و قسم دراست (تحقیق و برسی) و شامل زندگینامه ابوالقاسم مهروانی (فصل اول)، [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|ابوبکر خطیب بغدادی]] (فصل دوم)، بررسی و تحقیق کتب فوائد حدیثیه (فصل سوم) و بررسی کتاب حاضر است. | ||
جلد دوم و سوم، به متن تحقیقشده کتاب اختصاص یافته که دربردارنده 171 است. | جلد دوم و سوم، به متن تحقیقشده کتاب اختصاص یافته که دربردارنده 171 است. | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
صاحبنظران اهل سنّت، خبر را به مستفیض، غریب و عزیز تقسیم کردهاند. دکتر صبحی صالح پس از اینکه حدیث را به صحیح، حسن و ضعیف تقسیم میکند، مینویسد: و كما يوصف الصحيح بأنه مسند و متصل، يوصف بأنه متواتر أو آحادي و يجوز وصفه بأنه غريب أو مشهور (همان گونه که حدیث صحیح به مسند و متصل توصیف میشود، به متواتر و آحادی نیز توصیف میشود و نیز جایز است توصیف آن به غریب و مشهور). | صاحبنظران اهل سنّت، خبر را به مستفیض، غریب و عزیز تقسیم کردهاند. دکتر [[صبحی صالح]] پس از اینکه حدیث را به صحیح، حسن و ضعیف تقسیم میکند، مینویسد: و كما يوصف الصحيح بأنه مسند و متصل، يوصف بأنه متواتر أو آحادي و يجوز وصفه بأنه غريب أو مشهور (همان گونه که حدیث صحیح به مسند و متصل توصیف میشود، به متواتر و آحادی نیز توصیف میشود و نیز جایز است توصیف آن به غریب و مشهور). | ||
دکتر نورالدین عتر در فصل دوم در مقام بیان انواع حدیث از جهت تعدد روات، مینویسد: و فيه هذه الأنواع: المتواتر، المشهور، المستفيض، العزيز، التابع، الشاهد (حدیث از جهت تعدد روات، مشتمل است بر این انواع: متواتر، مشهور، مستفیض، عزیز، تابع و شاهد). | دکتر نورالدین عتر در فصل دوم در مقام بیان انواع حدیث از جهت تعدد روات، مینویسد: و فيه هذه الأنواع: المتواتر، المشهور، المستفيض، العزيز، التابع، الشاهد (حدیث از جهت تعدد روات، مشتمل است بر این انواع: متواتر، مشهور، مستفیض، عزیز، تابع و شاهد). | ||
خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
دکتر نورالدین عتر در کتاب «شرح الشرح»، درباره تعریف «غریب»، چنین مینویسد: حدیث غریب، نزد محدثان، عبارت است از حدیثی که راوی آن، یک نفر باشد؛ چه راوی از امامی که احادیث او را جمع میکند، واحد باشد و یا از غیر امام<ref>ر.ک: همان، ص66</ref>. | دکتر نورالدین عتر در کتاب «شرح الشرح»، درباره تعریف «غریب»، چنین مینویسد: حدیث غریب، نزد محدثان، عبارت است از حدیثی که راوی آن، یک نفر باشد؛ چه راوی از امامی که احادیث او را جمع میکند، واحد باشد و یا از غیر امام<ref>ر.ک: همان، ص66</ref>. | ||
حاکم نیشابوری پس از بیان اینکه حدیث غریب، اقسام گوناگونی دارد، سه نوع از غریب الحدیث را با مثال برمیشمارد: انواع حدیث غریب، زیاد است. مهمترین آنها سه نوع است: اول، نقل یک نفر از یک نفر... دوم، نقل اهل یک شهر از یک نفر... سوم، نقل یک فرد از اهل یک شهر. | [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم نیشابوری]] پس از بیان اینکه حدیث غریب، اقسام گوناگونی دارد، سه نوع از غریب الحدیث را با مثال برمیشمارد: انواع حدیث غریب، زیاد است. مهمترین آنها سه نوع است: اول، نقل یک نفر از یک نفر... دوم، نقل اهل یک شهر از یک نفر... سوم، نقل یک فرد از اهل یک شهر. | ||
دکتر عتر، حدیث غریب را از جهت دیگری تقسیم میکند. وی در اینباره مینویسد: علما، حدیث غریب را از جهت طبقه غرابت، به اقسام زیادی تقسیم کردهاند که به دو قسم مهم، برگشت میکند: اول، «حدیث غریب از جهت متن و سند» و آن عبارت است از حدیثی که روایت نمیشود، مگر از جهت واحد (یعنی راوی در تمام طبقات، یک نفر است)؛ قسم دوم، «حدیث غریب تنها از جهت سند، نه متن» و آن عبارت است از حدیثی که نقل آن از راههای متعددی (از طریق یک راوی، یا صحابی و یا گروهی از راویان) مشتهر شود، سپس یک راوی، آن را از غیر آن جهتی که مشهور شده است، روایت کند. | دکتر عتر، حدیث غریب را از جهت دیگری تقسیم میکند. وی در اینباره مینویسد: علما، حدیث غریب را از جهت طبقه غرابت، به اقسام زیادی تقسیم کردهاند که به دو قسم مهم، برگشت میکند: اول، «حدیث غریب از جهت متن و سند» و آن عبارت است از حدیثی که روایت نمیشود، مگر از جهت واحد (یعنی راوی در تمام طبقات، یک نفر است)؛ قسم دوم، «حدیث غریب تنها از جهت سند، نه متن» و آن عبارت است از حدیثی که نقل آن از راههای متعددی (از طریق یک راوی، یا صحابی و یا گروهی از راویان) مشتهر شود، سپس یک راوی، آن را از غیر آن جهتی که مشهور شده است، روایت کند. | ||
خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
لازم به ذکر است میان تعریف عالمان شیعی از اصطلاح «غریب» با تعریف عالمان سنی، تفاوت قابل توجهی وجود ندارد<ref>ر.ک: همان، ص66-67</ref>. | لازم به ذکر است میان تعریف عالمان شیعی از اصطلاح «غریب» با تعریف عالمان سنی، تفاوت قابل توجهی وجود ندارد<ref>ر.ک: همان، ص66-67</ref>. | ||
معرفی محتوای کتاب و غرض خطیب بغدادی از گزینش احادیث آن: | معرفی محتوای کتاب و غرض [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]] از گزینش احادیث آن: | ||
# وی احادیثی از اصول و سماعات ابوالقاسم مهروانی (که از اقران و همطبقه وی بشمار میآید) را با رعایت اصول زیر برگزیده است: | # وی احادیثی از اصول و سماعات ابوالقاسم مهروانی (که از اقران و همطبقه وی بشمار میآید) را با رعایت اصول زیر برگزیده است: | ||
## احادیث مزبور، فوائد صحیحی باشد که از صحیحین و یا از یکی از آن دو استخراج شده است؛ | ## احادیث مزبور، فوائد صحیحی باشد که از صحیحین و یا از یکی از آن دو استخراج شده است؛ | ||
## از احادیث فوائد غرائب باشد؛ | ## از احادیث فوائد غرائب باشد؛ | ||
## از احادیث فوائدی باشد که دارای علتی از علل است. | ## از احادیث فوائدی باشد که دارای علتی از علل است. | ||
# لزوماً جمیع احادیث صحاح انتخابشده در این کتاب، از احادیثی نیست که شیخان (بخاری و مسلم)، هر دو بر آن اتفاق داشته باشند؛ برخی، از متفردات یکی و بعضی، از متفردات دیگری است. | # لزوماً جمیع احادیث صحاح انتخابشده در این کتاب، از احادیثی نیست که شیخان ([[بخاری، محمد بن اسماعیل|بخاری]] و [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم]])، هر دو بر آن اتفاق داشته باشند؛ برخی، از متفردات یکی و بعضی، از متفردات دیگری است. | ||
# غالب شیوخی که از آنها احادیثی برای مهروانی گزینش شده، از شیوخی که وی از آنها سماع نموده و از ایشان روایت کرده، نیستند. | # غالب شیوخی که از آنها احادیثی برای مهروانی گزینش شده، از شیوخی که وی از آنها سماع نموده و از ایشان روایت کرده، نیستند. | ||
# در چینش مطالب کتاب، نظم خاصی در نظر گرفته نشده، مگر اینکه آغاز هر جزء، ابتدا با حدیث یا احادیثی آغاز شده که در صحیحین وجود دارد و در این راستا نخست احادیث انفرادی بخاری و سپس احادیث انفرادی مسلم گزیده شده است و همه احادیث گزیدهشده، از طریق شیخ وی (مهروانی) ابواحمد فرضی نقل شده است. | # در چینش مطالب کتاب، نظم خاصی در نظر گرفته نشده، مگر اینکه آغاز هر جزء، ابتدا با حدیث یا احادیثی آغاز شده که در صحیحین وجود دارد و در این راستا نخست احادیث انفرادی بخاری و سپس احادیث انفرادی مسلم گزیده شده است و همه احادیث گزیدهشده، از طریق شیخ وی (مهروانی) ابواحمد فرضی نقل شده است. | ||
خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
# کتاب به پنج جزء تقسیم شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص382-385</ref>. | # کتاب به پنج جزء تقسیم شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص382-385</ref>. | ||
روش خطیب در تخریج احادیث: | روش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]] در تخریج احادیث: | ||
# در پی هر حدیث، بلافاصله و مستقیما تخریج آن آمده، مگر یک حدیث که تخریج آن در پی حدیث بعدی صورت گرفته؛ چون هر دو دارای یک سند بودهاند. | # در پی هر حدیث، بلافاصله و مستقیما تخریج آن آمده، مگر یک حدیث که تخریج آن در پی حدیث بعدی صورت گرفته؛ چون هر دو دارای یک سند بودهاند. | ||
# گاهی یک حدیث، متفقعلیه بوده، ولی خطیب آن را تنها از صحیح بخاری یا صحیح | # گاهی یک حدیث، متفقعلیه بوده، ولی خطیب آن را تنها از [[صحيح البخاري|صحیح بخاری]] یا [[صحيح مسلم|صحیح مسلم]]، تخریج کرده است. | ||
# گاهی | # گاهی [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]]، در اثنای تخریج حدیث مهروانی، تعدادی احادیث را برای تنبیه بر فایدهای مورد نظر، آورده است. | ||
# گاهی اختلاف روات را در سند حدیث و لفظ آن تبیین کرده است. | # گاهی اختلاف روات را در سند حدیث و لفظ آن تبیین کرده است. | ||
و...<ref>ر.ک: همان، ص385-387</ref>. | و...<ref>ر.ک: همان، ص385-387</ref>. | ||
محقق برای آشنایی تفصیلی خوانندگان با این کتاب، در مبحث سوم از نوشته خود، تحت عنوان «تعریف کتاب و غرض خطیب از گزینش احادیث آن و روش وی در این گزینش»، مطلب مورد نظر خود را در چهار بعد زیر دنبال کرده است: | محقق برای آشنایی تفصیلی خوانندگان با این کتاب، در مبحث سوم از نوشته خود، تحت عنوان «تعریف کتاب و غرض خطیب از گزینش احادیث آن و روش وی در این گزینش»، مطلب مورد نظر خود را در چهار بعد زیر دنبال کرده است: | ||
# معرفی محتوای کتاب و غرض خطیب بغدادی از گزینش احادیث آن. | # معرفی محتوای کتاب و غرض [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]] از گزینش احادیث آن. | ||
# روش خطیب در تخریج احادیث. | # روش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]] در تخریج احادیث. | ||
# روش خطیب در بحث از طرق و اسانید. | # روش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]] در بحث از طرق و اسانید. | ||
# روش خطیب در بحث از روات<ref>ر.ک: همان، ص382-395</ref>. | # روش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]] در بحث از روات<ref>ر.ک: همان، ص382-395</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
خط ۱۱۳: | خط ۱۱۳: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
ویرایش