۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تذکره نصرآبادی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر = NUR11602J1.jpg | عنوان = تذکره نصرآبادی | عنوان‌های دیگ...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''تذکره نصرآبادی'''، نوشته محمدطاهر نصرآبادی (1027ق - ؟)، شرح‌حال و آثار بیش از نه‌صد تن از بزرگان و شعرای هم‌عصر مؤلف می‌باشد که در شهر اصفهان در نیمه دوم سده یازدهم هجری در زمان شهریاری شاه سلیمان صفوی (1077-1105ق) و به نام وی جمع‌آوری و تألیف شده است. این کتاب با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محسن ناجی نصرآبادی منتشر شده است. | '''تذکره نصرآبادی'''، نوشته [[نصرآبادی، محمدطاهر|محمدطاهر نصرآبادی]] (1027ق - ؟)، شرح‌حال و آثار بیش از نه‌صد تن از بزرگان و شعرای هم‌عصر مؤلف می‌باشد که در شهر اصفهان در نیمه دوم سده یازدهم هجری در زمان شهریاری شاه سلیمان صفوی (1077-1105ق) و به نام وی جمع‌آوری و تألیف شده است. این کتاب با مقدمه، تصحیح و تعلیقات [[ناجی نصرآبادی، محسن|محسن ناجی نصرآبادی]] منتشر شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
یکی از منابع ارزشمند، ادبی، تاریخی، هنری و اجتماعی عصر صفویه، کتاب تذکره نصرآبادی تألیف محمد طاهر نصرآبادی است. وی این کتاب را در سال 1083ق، به نام شاه سلیمان صفوی آغاز کرده و شرح احوال بعضی از شاعران معاصرش را تا سال 1090ق به‌تدریج به آن افزوده است. از مزایای این اثر-که با زبان شیرین و بسیار دلپذیر به بیان زندگی و اشعار یک شاعر پرداخته- اطلاعات و آگاهی‌های عصر خویش را در لابه‌لای این کتاب گنجانده است که در متون دیگر کمتر به چشم می‌خورد. با مداقّه و بررسی در این کتاب، می‌توان نکاتی درباره اصطلاحات دیوانی، مالیاتی، اسامی حرفه‌ها و اصناف، مناصب دولت، جغرافیای تاریخی و اجتماعی شهرها، خصوصاً اصفهان، اصطلاحات ادبی، عقاید، آداب و روسم اجتماعی، موسیقی و اصطلاحات آن، قهوه‌خانه‌ها و خطاطان، کاتبان، نقاشان، شاهنامه‌خوانان، روضه‌خوانان و موارد گوناگون دیگر از جمله درباره معمّا، لُغَز و ماده‌تاریخ، اطلاعات کتابداری و کتابشناسی و...به دست آورد<ref>ر.ک: سادات، نوید، ص44</ref>. | یکی از منابع ارزشمند، ادبی، تاریخی، هنری و اجتماعی عصر صفویه، کتاب تذکره نصرآبادی تألیف [[نصرآبادی، محمدطاهر|محمد طاهر نصرآبادی]] است. وی این کتاب را در سال 1083ق، به نام شاه سلیمان صفوی آغاز کرده و شرح احوال بعضی از شاعران معاصرش را تا سال 1090ق به‌تدریج به آن افزوده است. از مزایای این اثر-که با زبان شیرین و بسیار دلپذیر به بیان زندگی و اشعار یک شاعر پرداخته- اطلاعات و آگاهی‌های عصر خویش را در لابه‌لای این کتاب گنجانده است که در متون دیگر کمتر به چشم می‌خورد. با مداقّه و بررسی در این کتاب، می‌توان نکاتی درباره اصطلاحات دیوانی، مالیاتی، اسامی حرفه‌ها و اصناف، مناصب دولت، جغرافیای تاریخی و اجتماعی شهرها، خصوصاً اصفهان، اصطلاحات ادبی، عقاید، آداب و روسم اجتماعی، موسیقی و اصطلاحات آن، قهوه‌خانه‌ها و خطاطان، کاتبان، نقاشان، شاهنامه‌خوانان، روضه‌خوانان و موارد گوناگون دیگر از جمله درباره معمّا، لُغَز و ماده‌تاریخ، اطلاعات کتابداری و کتابشناسی و...به دست آورد<ref>ر.ک: سادات، نوید، ص44</ref>. | ||
مصحح، علاوه بر تصحیح کتاب، برخی از آثار محمد طاهر نصرآبادی را نیز در بخش تعلیقات تصحیح کرده و بدان افزوده است که شامل رسائل ذیل است: | مصحح، علاوه بر تصحیح کتاب، برخی از آثار [[نصرآبادی، محمدطاهر|محمد طاهر نصرآبادی]] را نیز در بخش تعلیقات تصحیح کرده و بدان افزوده است که شامل رسائل ذیل است: | ||
# گل رعنا: رساله‌ای است منثور که | # گل رعنا: رساله‌ای است منثور که [[نصرآبادی، محمدطاهر|نصرآبادی]]<nowiki/> آن را در مناظره عقل و عشق به در شناخت سبک نثر ادبی [[نصرآبادی، محمدطاهر|نصرآبادی]] و سده که او در آن می‌زیسته، قابل‌اعتنا است. | ||
# منشآت: از محمد طاهر نصرآبادی چندین مکتوب بر جای مانده است که مصحح کتباً به لحاظ مندرس بودن نسخه، به‌ناچار به معرفی و ذکر نسخ و مرکز نگهداری آن پرداخته است که شامل موارد ذیل است: | # منشآت: از [[نصرآبادی، محمدطاهر|محمد طاهر نصرآبادی]] چندین مکتوب بر جای مانده است که مصحح کتباً به لحاظ مندرس بودن نسخه، به‌ناچار به معرفی و ذکر نسخ و مرکز نگهداری آن پرداخته است که شامل موارد ذیل است: | ||
## رقعه‌ای که ایلچی عالیجاه عبدالعزیز خان، پاشای بخارا به میرزا محمدحسین حکیم‌باشی نوشته و جوابی که محمد طاهر نصرآبادی نوشته است. | ## رقعه‌ای که ایلچی عالیجاه عبدالعزیز خان، پاشای بخارا به میرزا محمدحسین حکیم‌باشی نوشته و جوابی که [[نصرآبادی، محمدطاهر|محمد طاهر نصرآبادی]] نوشته است. | ||
## رقعه به میرزا طاهر وزیر. | ## رقعه به میرزا طاهر وزیر. | ||
## رقعه به امیر حمزه بیگ. | ## رقعه به امیر حمزه بیگ. | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
# مرآت الجمال: رساله‌ای است منظوم که نویسنده آن را از دیوان صائب تبریزی برآورده است و در آن به اشعاری که در صفت مهتاب، لب، شراب، خط، زلف، کمر، خال، ابرو، زنخدان و قامت آمده، اشارت می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص45-44</ref>. | # مرآت الجمال: رساله‌ای است منظوم که نویسنده آن را از دیوان صائب تبریزی برآورده است و در آن به اشعاری که در صفت مهتاب، لب، شراب، خط، زلف، کمر، خال، ابرو، زنخدان و قامت آمده، اشارت می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص45-44</ref>. | ||
نصرآبادی در کتابش از مطالب طنز و لطیفه‌های زیبا که نشانه‌ای از پسندهای اجتماعی می‌باشد، بهره برده است؛ گرچه گاهی پرده حجب و حیا را می‌درد، اما نثر و بیان ساده این مطایبات، کتاب را از یکدستی و خشکی بیرون می‌برد و آب و لطافت تازه‌ای به کتاب می‌بخشد<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه هفتاد</ref>. | [[نصرآبادی، محمدطاهر|نصرآبادی]] در کتابش از مطالب طنز و لطیفه‌های زیبا که نشانه‌ای از پسندهای اجتماعی می‌باشد، بهره برده است؛ گرچه گاهی پرده حجب و حیا را می‌درد، اما نثر و بیان ساده این مطایبات، کتاب را از یکدستی و خشکی بیرون می‌برد و آب و لطافت تازه‌ای به کتاب می‌بخشد<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه هفتاد</ref>. | ||
از مباحثی که محمدطاهر در تذکره‌اش به نقل آن می‌پردازد و در دیگر تذکره‌ها از آن نشانی نمی‌یابیم، بحث لُغز، معما و ماده‌تاریخ است. او با ذکر ماده‌تاریخ‌های چندی به روشن شدن برخی مطالب تاریخی و حوادث طبیعی کمک می‌کند و افزون بر آن تاریخچه‌ای برای آن مباحث که از سده‌های پیشین در بین شاعران رواج داشته، بیان می‌دارد. در زمان نصرآبادی، شاعران با سرودن معما و لغز قدرت و توان خویش را به رخ یکدیگر می‌کشند و با طرح آن در قهوه‌خانه‌ها و محافل ادبی دیگر و ذکر آن در مجموعه‌ها، جنگ‌ها و دیوان‌ها روایی آن را در سرتاسر سرزمین‌های فارسی‌زبان گسترش می‌دهند. شاعرانی چون ملا شهاب، میر حیدر معمایی، ملا کمال بدخشی، ملا علی شغال و... در طرح معما و لغز دستی داشته‌اند و نصرآبادی از سروده‌های آنها نمونه‌هایی آورده است<ref>ر.ک: همان، صفحه هفتادوسه</ref>. | از مباحثی که محمدطاهر در تذکره‌اش به نقل آن می‌پردازد و در دیگر تذکره‌ها از آن نشانی نمی‌یابیم، بحث لُغز، معما و ماده‌تاریخ است. او با ذکر ماده‌تاریخ‌های چندی به روشن شدن برخی مطالب تاریخی و حوادث طبیعی کمک می‌کند و افزون بر آن تاریخچه‌ای برای آن مباحث که از سده‌های پیشین در بین شاعران رواج داشته، بیان می‌دارد. در زمان [[نصرآبادی، محمدطاهر|نصرآبادی]]، شاعران با سرودن معما و لغز قدرت و توان خویش را به رخ یکدیگر می‌کشند و با طرح آن در قهوه‌خانه‌ها و محافل ادبی دیگر و ذکر آن در مجموعه‌ها، جنگ‌ها و دیوان‌ها روایی آن را در سرتاسر سرزمین‌های فارسی‌زبان گسترش می‌دهند. شاعرانی چون ملا شهاب، میر حیدر معمایی، ملا کمال بدخشی، ملا علی شغال و... در طرح معما و لغز دستی داشته‌اند و [[نصرآبادی، محمدطاهر|نصرآبادی]] از سروده‌های آنها نمونه‌هایی آورده است<ref>ر.ک: همان، صفحه هفتادوسه</ref>. | ||
مصحح در تصحیح کتاب از نسخ متعددی استفاده کرده است. برخی چون نسخه وزیری یزد، چنانچه مصحح کتاب اظهار کرده، از همه نسخه‌های شناخته شده، کامل‌تر و جامع‌تر بوده است، به‌ویژه آنکه خود محمد طاهر نصرآبادی نسخه را از نظر گذرانده و به اصلاح برخی از نادرستی‌های آن اقدام کرده است. این نسخه علاوه بر اطلاعات بسیار صحیح و ضبط‌های بسیار دقیق و غالباً مشکول، اضافات و افزوده‌هایی نسبت به دیگر نسخ تذکرة العشراء دارد. | مصحح در تصحیح کتاب از نسخ متعددی استفاده کرده است. برخی چون نسخه وزیری یزد، چنانچه مصحح کتاب اظهار کرده، از همه نسخه‌های شناخته شده، کامل‌تر و جامع‌تر بوده است، به‌ویژه آنکه خود [[نصرآبادی، محمدطاهر|محمد طاهر نصرآبادی]] نسخه را از نظر گذرانده و به اصلاح برخی از نادرستی‌های آن اقدام کرده است. این نسخه علاوه بر اطلاعات بسیار صحیح و ضبط‌های بسیار دقیق و غالباً مشکول، اضافات و افزوده‌هایی نسبت به دیگر نسخ تذکرة العشراء دارد. | ||
نسخه مجلس شورا نیز نسخه‌ای است به خط نستعلیق سبزعلی بابااحمدی، طبق نظر مصحح، این نسخه تحریر نخست تذکرةالشعراء نصرآبادی است و کاتب پس از کتابت نسخه در سال‌ها بعد، اطلاعات جدیدی را از مؤلف گرفته و در حاشیه نسخه افزوده است و چون این افزوده‌ها فراوان شده، وی تحریر دیگری فراهم آورده که همان نسخه وزیری است. این نسخه را نیز محمد طاهر | نسخه مجلس شورا نیز نسخه‌ای است به خط نستعلیق سبزعلی بابااحمدی، طبق نظر مصحح، این نسخه تحریر نخست تذکرةالشعراء [[نصرآبادی، محمدطاهر|نصرآبادی]] است و کاتب پس از کتابت نسخه در سال‌ها بعد، اطلاعات جدیدی را از مؤلف گرفته و در حاشیه نسخه افزوده است و چون این افزوده‌ها فراوان شده، وی تحریر دیگری فراهم آورده که همان نسخه وزیری است. این نسخه را نیز [[نصرآبادی، محمدطاهر|محمد طاهر نصرآبادی]]<nowiki/> دیده و پس از رقع کاتب، به خط خود یادداشتی بدان افزوده است<ref>ر.ک: سادات، نوید، ص45</ref>. | ||
با توجه به ارزش کتاب، آن را جامع فرهنگ و ادب هنر تاریخ عصر صفوی نمی‌توان برشمرد، زیر نصرآبادی از برخی از معاصرین خود هیچ یادی نمی‌کند، مثل محمد طاهر بسطامی مؤلف فتوحات فریدونیه که بالغ بر 243 بیت از اشعارش در کتابش منقول است، ولی نصرآبادی با توجه به اینکه قریب‌العهد بوده، از او یادی نمی‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | با توجه به ارزش کتاب، آن را جامع فرهنگ و ادب هنر تاریخ عصر صفوی نمی‌توان برشمرد، زیر [[نصرآبادی، محمدطاهر|نصرآبادی]] از برخی از معاصرین خود هیچ یادی نمی‌کند، مثل محمد طاهر بسطامی مؤلف فتوحات فریدونیه که بالغ بر 243 بیت از اشعارش در کتابش منقول است، ولی [[نصرآبادی، محمدطاهر|نصرآبادی]] با توجه به اینکه قریب‌العهد بوده، از او یادی نمی‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||