حوليات دمشقية: تفاوت میان نسخه‌ها

نگارش کتاب همانند بسیاری از سفرنامه¬ها به شیوه سال¬نگاری است؛ بدین ترتیب که از ماه شوال 834 آغاز و به رجب سال 838 خاتمه یافته است. وقایع هر ماه به‌صورت روزانه گزارش شده است. در انتها نیز بخشی به ذکر درگذشتگان آن ماه اختصاص یافته است.

در مقدمه کتاب به قلم دکتر حسن حبشی مطالب مفیدی در خصوص نویسنده و کتاب آمده است. به گفته وی برخی، نویسنده این کتاب را شمس¬الدین محمد سخاوی مورخ مصری متوفی 902ق و این اثر را جزئی از تاریخ «دول الإسلام» او دانسته¬اند. این موضوع انگیزه¬ای شده است که محقق کتاب، رساله دکترای خود را پیرامون آن بنگارد و به این نتیجه رسیده است که این اثر به جهت شیوه نگارش همانند آثار سخاوی است. لکن برخی نسبت آن به سخاوی را رد کرده¬اند؛ چراکه سخاوی شافعی مذهب بوده در حالیکه در کتاب دلایل متعددی وجود دارد که نویسنده آن مذهب حنبلی داشته است. او هر فرصتی را برای طرح مسائل حنبلی غنیمت شمرده است. علاوه این¬که به تلمذّ نزد ابن مفلح قاضی قضات شام تصریح کرده است و حال آن¬که در تاریخ سخاوی هیچ نامی از او نیامده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه ز</ref>‏.

محقق کتاب در ادامه به قرائن دیگری اشاره می¬کند که حاکی از آن است که نویسنده در اصل شامی بوده است و لذا نمی¬توان آن را به سخاوی که مولد و مدفنش مصر بوده است نسبت داد. دلیل این¬که نام نویسنده کتاب در حاله¬ای از ابهام مانده است آن است که اول و آخر کتاب که مشتمل بر عنوان و نام مؤلف است مفقود شده است. افتادگی مطالب تنها به ابتدا و انتهای کتاب منحصر نیست و در متن نیز افتادگی¬هایی وجود دارد<ref>ر.ک: همان، صفحه ط</ref>‏.

در بخشی از کتاب در ذیل سال 836ق و در معرفی حکام مناطق مختلف می¬خوانیم: قاضی شافعی: شهاب‌الدین اعسر؛ متولی مکه مشرفه: سید برکات بن حسن بن عجلان حسنی؛ متولی مدینه مشرفه: سید مانع بن علی بن عطیه حسینی؛ حاکم بغداد: شاه محمد بن فرا یوسف؛ سلطان خراسان: شاهرخ بن تیمور لنگ؛ حاکم تبریز (در نوشته‌های کهن توریز آمده): اسکندر بن قرا یوسف؛ حاکم روم: مراد بن محمد بن عثمان؛ حاکم حصن کیفا (شهری در جنوب ترکیه): ملک اسرف احمد بن ملک عادل سلیمان ایوبی تا اینکه در ذی‌القعده به قتل رسید و به‌جای او فرزندش ملک کامل خلیل حاکم شد؛ و ملک مغرب (مراکش): ابوفارس عبدالعزیز بن ابی‌العباس حفصی بود<ref>ر.ک: متن کتاب، ص39-38ق</ref>‏.

محقق در پاورقی¬های ارزشمندش بر کتاب، اختلافات تاریخی کتاب با منابع دیگر و شرح بعضی تعابیر و اماکن را ذکر کرده است. بسیاری از ارجاعات از کتاب «الضوء اللامع» سخاوی است. در انتهای اثر فهرست مصادر و مراجع آمده است.