پرش به محتوا

العلو للعلي الغفار: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۶: خط ۲۶:
}}  
}}  
   
   
'''العلو للعلي الغفار'''، اثر ابوعبدالله محمد بن احمد بن قایماز ذهبی، کتابی است که در آن، نویسنده به دنبال اثبات این موضوع است که خداوند متعال در بالای عرش قرار دارد. این اثر به تحقیق حسن بن علی سقاف رسیده است.
'''العلو للعلي الغفار'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد|ابوعبدالله محمد بن احمد بن قایماز ذهبی]]، کتابی است که در آن، نویسنده به دنبال اثبات این موضوع است که خداوند متعال در بالای عرش قرار دارد. این اثر به تحقیق [[سقاف، حسن بن علی|حسن بن علی سقاف]] رسیده است.


==ساختار==
==ساختار==
کتاب با مقدمه مفصلی از محقق آغاز و مطالب بدون تبویب و یا فصل‌بندی خاصی، عرضه شده است.
کتاب با مقدمه مفصلی از محقق آغاز و مطالب بدون تبویب و یا فصل‌بندی خاصی، عرضه شده است.


ذهبی در این کتاب، با استناد به‌ظاهر آیات و احادیثی که خود و علمای هم‌فکرش قبول دارند، به دنبال اثبات آن است که خداوند، مکان مشخصی دارد و جای او، در عرش است و محقق، علاوه بر تحقیق و تصحیح متن کتاب، به نقد مطالب آن در پاورقی‌ها، پرداخته است.
[[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در این کتاب، با استناد به‌ظاهر آیات و احادیثی که خود و علمای هم‌فکرش قبول دارند، به دنبال اثبات آن است که خداوند، مکان مشخصی دارد و جای او، در عرش است و محقق، علاوه بر تحقیق و تصحیح متن کتاب، به نقد مطالب آن در پاورقی‌ها، پرداخته است.


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
در مقدمه، پژوهشی پیرامون عقیده به تجسیم خداوند و تشبیه آن، صورت گرفته است. محقق عقیده مجسمه را، خلطی از عقاید یونانی و یهودی دانسته<ref>مقدمه، ص9</ref> و به انتقاد از مجسمه در اعتماد بر عقایدشان بر انجیل و توراتی که تحریف گردیده، پرداخته است<ref>همان، ص13</ref>. وی معتقد است، احتجاج به اسرائیلیات، مطلقاً جایز نبوده<ref>همان، ص16</ref> و ضمن معرفی کسانی که به انتشار اسرائیلیات در امت اسلامی پرداختند<ref>همان، ص20</ref> و مناقشه در احادیثی که قائل به جواز رؤیت خداوند هستند<ref>همان، ص36</ref>، به برخی از اشکالات وارده بر مجسمه و مشبهه، پرداخته است<ref>همان، 53</ref>. از دیگر مطالب مطرح شده در مقدمه، عبارتند از: وجود احادیث صحیح و غیر صحیح در کتاب حاضر<ref>همان، ص61</ref>، اعتراف شیخ البانی در غیر صحیح بودن برخی از روایات تجسیم<ref>همان، ص66</ref>، رجوع ذهبی از عقیده ابن تیمیه حرانی<ref>همان، 67</ref>، سخن برخی از ائمه ذهبی بر متعصب بودن وی و دلیل آن<ref>همان، ص73</ref>، عدم رعایت امانت توسط ذهبی در این کتاب<ref>همان، ص83</ref> و عدم شناخت و احاطه کافی ذهبی به رجال احادیث<ref>همان، ص92</ref>.
در مقدمه، پژوهشی پیرامون عقیده به تجسیم خداوند و تشبیه آن، صورت گرفته است. محقق عقیده مجسمه را، خلطی از عقاید یونانی و یهودی دانسته<ref>مقدمه، ص9</ref> و به انتقاد از مجسمه در اعتماد بر عقایدشان بر انجیل و توراتی که تحریف گردیده، پرداخته است<ref>همان، ص13</ref>. وی معتقد است، احتجاج به اسرائیلیات، مطلقاً جایز نبوده<ref>همان، ص16</ref> و ضمن معرفی کسانی که به انتشار اسرائیلیات در امت اسلامی پرداختند<ref>همان، ص20</ref> و مناقشه در احادیثی که قائل به جواز رؤیت خداوند هستند<ref>همان، ص36</ref>، به برخی از اشکالات وارده بر مجسمه و مشبهه، پرداخته است<ref>همان، 53</ref>. از دیگر مطالب مطرح شده در مقدمه، عبارتند از: وجود احادیث صحیح و غیر صحیح در کتاب حاضر<ref>همان، ص61</ref>، اعتراف [[البانی، محمد ناصرالدین|شیخ البانی]] در غیر صحیح بودن برخی از روایات تجسیم<ref>همان، ص66</ref>، رجوع [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] از عقیده [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه حرانی]]<ref>همان، 67</ref>، سخن برخی از ائمه [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] بر متعصب بودن وی و دلیل آن<ref>همان، ص73</ref>، عدم رعایت امانت توسط [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در این کتاب<ref>همان، ص83</ref> و عدم شناخت و احاطه کافی [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] به رجال احادیث<ref>همان، ص92</ref>.


ذهبی دو کتاب اختصاصی در مورد عرش دارد. کتاب اول «العرش» نام دارد که تمام مطالب مرتبط با عرش خدا که گاه در آن روایات جعلی نیز یافت می‌شود را در این کتاب جمع کرده است. وی در این کتاب، گاهی این روایات را تضعیف و گاهی هم تصحیح کرده و خود نیز دراین‌باره، مردد است. کتاب دوم، همین اثر حاضر بوده که در حقیقت همان کتاب «العرش» است که با نامی دیگر، آن را نوشته و در این کتاب هم دیدگاه تمام بزرگان اهل سنت در طول تاریخ در خصوص عرش و اینکه خداوند در کجا است و کجا می‌نشیند را در آن گردآورده است. وی با روایات متعددی از عصر صحابه شروع کرده و عصر تابعین و عصر علمای اهل سنت که هم‌زمان با احمد بن حنبل و شافعی هستند را آورده و تقسیم‌بندی کرده و تمام کسانی که مطلبی در مورد علو خداوند و عرش و مکان او دارند را در آن آورده است<ref>ر.ک: یزدانی، سید محمد، پایگاه اینترنتی امامت پژوه و پاسخگویی شبهات وهابیت</ref>.
[[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] دو کتاب اختصاصی در مورد عرش دارد. کتاب اول «العرش» نام دارد که تمام مطالب مرتبط با عرش خدا که گاه در آن روایات جعلی نیز یافت می‌شود را در این کتاب جمع کرده است. وی در این کتاب، گاهی این روایات را تضعیف و گاهی هم تصحیح کرده و خود نیز دراین‌باره، مردد است. کتاب دوم، همین اثر حاضر بوده که در حقیقت همان کتاب «العرش» است که با نامی دیگر، آن را نوشته و در این کتاب هم دیدگاه تمام بزرگان اهل سنت در طول تاریخ در خصوص عرش و اینکه خداوند در کجا است و کجا می‌نشیند را در آن گردآورده است. وی با روایات متعددی از عصر صحابه شروع کرده و عصر تابعین و عصر علمای اهل سنت که هم‌زمان با احمد بن حنبل و شافعی هستند را آورده و تقسیم‌بندی کرده و تمام کسانی که مطلبی در مورد علو خداوند و عرش و مکان او دارند را در آن آورده است<ref>ر.ک: یزدانی، سید محمد، پایگاه اینترنتی امامت پژوه و پاسخگویی شبهات وهابیت</ref>.


محقق در این کتاب، هم دیدگاه ذهبی و هم دیدگاه شیخ البانی و هم دیدگاه سایر علمای اهل سنت دراین‌باره را بیان کرده و تصریح نموده است که این روایات، همه جعلی بوده و یهود، این روایات را نقل کرده است؛ بنابراین، در این کتاب، دیدگاه اهل سنت و دیدگاه اهل حدیث، به‌صورت تطبیقی مطرح شده است<ref>ر.ک: همان</ref>.
محقق در این کتاب، هم دیدگاه [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و هم دیدگاه شیخ البانی و هم دیدگاه سایر علمای اهل سنت دراین‌باره را بیان کرده و تصریح نموده است که این روایات، همه جعلی بوده و یهود، این روایات را نقل کرده است؛ بنابراین، در این کتاب، دیدگاه اهل سنت و دیدگاه اهل حدیث، به‌صورت تطبیقی مطرح شده است<ref>ر.ک: همان</ref>.


به‌منظور آشنایی با محتوای کتاب، به قسمت‌هایی از کتاب و روایات آن، اشاره می‌شود. در روایت 294 کتاب، ابن فضیل، از لیث، از مجاهد، چنین نقل می‌کند که: «عَسىٰ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقٰاماً مَحْمُوداً ﴿الإسراء، 79﴾» یجلسه أو یقعده علی العرش. (مقصود از آیه مذکور این است که خداوند پیامبر(ص) را در کنار خود، در عرض می‌نشاند). در ادامه این روایت، نظر ذهبی آمده است که می‌گوید: «لهذا القول طرق جَمَّة و أخرجه ابن جریر في تفسیره و عمل فیه المروذی مصنفا و سیأتی إیضاح ذلک بعد» (بنابراین برای این قول، طرق بسیاری است. ابن جریر در تفسیر خود، این روایات را نقل کرده و مروذی هم کتابی تخصصی درباره آن نوشته است)؛ اما بعضی نسخه‌ها، آن را «طرق خمسه» کردند که سازگاری ندارد و محقق در پاورقی معتقد است طرق جمه درست است و در توضیح این مطلب می‌گوید: «ای طرق کثیره و قد ظن الشیخ المتناقض الذی یزعم إنه یرجع للمخطوطات هذه اللفظة (خمسه) بدل (جمه) أنظر سلسله أحادیثة الضعیفة؛ و هذه الطرق الجمة اخرجها الخلال في کتابه السنة من ص209إلي ص260...» منظور از «شیخ المتناقض» در این عبارت، شیخ البانی است که محقق در رد وی، کتابی به نام «تناقضات الألباني الواضحات» دارد و از آن به بعد، به البانی، شیخ المتناقض یا شیخ التناقض می‌گوید. «طرق جمه» به معنای طرق کثیره است، اما شیخ البانی گمان کرده که «طرق الخمسة» است، درحالی‌که این درست نیست، بلکه طرق جمه درست است. همان‌طور که آقای خلال در کتاب «السنة» خود از ص209 تا 260 این روایات را فراوان آورده است. محقق در پاورقی نظر شیخ البانی را بیان کرده و می‌گوید: «و قد تقدم إن الألباني المتناقض قال فی ضعیفته (2/ 255): و من العجائب التی یقف المعقل تجاها...» (عجیب است که البانی به‌شدت علیه این روایت موضع گرفته و آن را تضعیف کرده است)<ref>ر.ک: همان؛ متن کتاب، ص370-371</ref>.
به‌منظور آشنایی با محتوای کتاب، به قسمت‌هایی از کتاب و روایات آن، اشاره می‌شود. در روایت 294 کتاب، ابن فضیل، از لیث، از مجاهد، چنین نقل می‌کند که: «عَسىٰ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقٰاماً مَحْمُوداً ﴿الإسراء، 79﴾» یجلسه أو یقعده علی العرش. (مقصود از آیه مذکور این است که خداوند پیامبر(ص) را در کنار خود، در عرض می‌نشاند). در ادامه این روایت، نظر [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] آمده است که می‌گوید: «لهذا القول طرق جَمَّة و أخرجه ابن جریر في تفسیره و عمل فیه المروذی مصنفا و سیأتی إیضاح ذلک بعد» (بنابراین برای این قول، طرق بسیاری است. ابن جریر در تفسیر خود، این روایات را نقل کرده و مروذی هم کتابی تخصصی درباره آن نوشته است)؛ اما بعضی نسخه‌ها، آن را «طرق خمسه» کردند که سازگاری ندارد و محقق در پاورقی معتقد است طرق جمه درست است و در توضیح این مطلب می‌گوید: «ای طرق کثیره و قد ظن الشیخ المتناقض الذی یزعم إنه یرجع للمخطوطات هذه اللفظة (خمسه) بدل (جمه) أنظر سلسله أحادیثة الضعیفة؛ و هذه الطرق الجمة اخرجها الخلال في کتابه السنة من ص209إلي ص260...» منظور از «شیخ المتناقض» در این عبارت، شیخ البانی است که محقق در رد وی، کتابی به نام «تناقضات الألباني الواضحات» دارد و از آن به بعد، به البانی، شیخ المتناقض یا شیخ التناقض می‌گوید. «طرق جمه» به معنای طرق کثیره است، اما شیخ البانی گمان کرده که «طرق الخمسة» است، درحالی‌که این درست نیست، بلکه طرق جمه درست است. همان‌طور که آقای خلال در کتاب «السنة» خود از ص209 تا 260 این روایات را فراوان آورده است. محقق در پاورقی نظر شیخ البانی را بیان کرده و می‌گوید: «و قد تقدم إن الألباني المتناقض قال فی ضعیفته (2/ 255): و من العجائب التی یقف المعقل تجاها...» (عجیب است که البانی به‌شدت علیه این روایت موضع گرفته و آن را تضعیف کرده است)<ref>ر.ک: همان؛ متن کتاب، ص370-371</ref>.


در صفحه 443 کتاب، در دیدگاه محمد بن مصعب عابد شیخ بغداد، روایت شده است که: ابوالحسن محمد بن عطار می‌گوید: از محمد بن مصعب عابد شنیدم که می‌گفت: «هر کس گمان کند که خدا حرف نمی‌زند (با صوت صحبت نمی‌کند) و در قیامت دیده نمی‌شود، او به ذات خداوند کافر است. ما شهادت می‌دهیم که تو ای خدا روی عرش و بالای هفت آسمان نشستی. آن‌طور که این دشمنان خدا و این زندیق‌ها می‌گویند درست نیست» و منظور ایشان، اهل سنتی است که این قضیه را انکار کردند، مثل اشاعره و معتزله و هر کسی غیر از اهل حدیث. در ادامه، به نقل از مروذی می‌گوید: «از اباعبدالله خفاف شنیدم که می‌گفت از ابن مصعب شنیدم که در مورد این آیه «عسی أن یبعثک مقاما محمودا» می‌گفت: خداوند پیامبرش را در کنار خود در عرش خواهد نشاند». سپس به این نکته اشاره می‌کند که نزد احمد بن حنبل، بحث محمد بن مصعب عابد مطرح شد که احمد بن حنبل گفت: «من از او روایت نقل می‌کنم، چه مردی است (مقصود مرد نیکویی است او)». سپس این موضوع مطرح می‌شود که مروذی دراین‌باره کتابی نوشته است و سخن مجاهد را لیث بن ابی سلیم عطار بن یسار، ابی یحیی قتات و جابر بن یزید نقل کرده است و از جمله کسانی که دراین‌باره فتوا داده و آن را پذیرفته‌اند، ابوداود سجستانی صاحب سنن، ابراهیم حربی و گروه زیادی است. تا جایی که اما احمد بعدازاین روایت، گفته است: «من مخالف کسانی هستم که این روایت را رد کنند. این شخص در نزد من انسان بدی است. من این روایت را از جماعتی شنیدم و هیچ‌کدام از محدثین را ندیدم که این روایت را که خداوند پیامبرش را در کنار خود در عرش نشاند را انکار کند. فقط جهمیه این قضیه را انکار می‌کنند». سپس محقق به این نکته اشاره نموده که بنا بر این‌قول، هر کس این قضیه را انکار کند از جهمیه است<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص443- 445</ref>.
در صفحه 443 کتاب، در دیدگاه محمد بن مصعب عابد شیخ بغداد، روایت شده است که: ابوالحسن محمد بن عطار می‌گوید: از محمد بن مصعب عابد شنیدم که می‌گفت: «هر کس گمان کند که خدا حرف نمی‌زند (با صوت صحبت نمی‌کند) و در قیامت دیده نمی‌شود، او به ذات خداوند کافر است. ما شهادت می‌دهیم که تو ای خدا روی عرش و بالای هفت آسمان نشستی. آن‌طور که این دشمنان خدا و این زندیق‌ها می‌گویند درست نیست» و منظور ایشان، اهل سنتی است که این قضیه را انکار کردند، مثل اشاعره و معتزله و هر کسی غیر از اهل حدیث. در ادامه، به نقل از مروذی می‌گوید: «از اباعبدالله خفاف شنیدم که می‌گفت از ابن مصعب شنیدم که در مورد این آیه «عسی أن یبعثک مقاما محمودا» می‌گفت: خداوند پیامبرش را در کنار خود در عرش خواهد نشاند». سپس به این نکته اشاره می‌کند که نزد احمد بن حنبل، بحث محمد بن مصعب عابد مطرح شد که احمد بن حنبل گفت: «من از او روایت نقل می‌کنم، چه مردی است (مقصود مرد نیکویی است او)». سپس این موضوع مطرح می‌شود که مروذی دراین‌باره کتابی نوشته است و سخن مجاهد را لیث بن ابی سلیم عطار بن یسار، ابی یحیی قتات و جابر بن یزید نقل کرده است و از جمله کسانی که دراین‌باره فتوا داده و آن را پذیرفته‌اند، ابوداود سجستانی صاحب سنن، ابراهیم حربی و گروه زیادی است. تا جایی که اما احمد بعدازاین روایت، گفته است: «من مخالف کسانی هستم که این روایت را رد کنند. این شخص در نزد من انسان بدی است. من این روایت را از جماعتی شنیدم و هیچ‌کدام از محدثین را ندیدم که این روایت را که خداوند پیامبرش را در کنار خود در عرش نشاند را انکار کند. فقط جهمیه این قضیه را انکار می‌کنند». سپس محقق به این نکته اشاره نموده که بنا بر این‌قول، هر کس این قضیه را انکار کند از جهمیه است<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص443- 445</ref>.


وی در صفحه بعد ادامه می‌دهد: «مروذی می‌گوید که از ابن ابی عمیر شنیدم که احمد بن حنبل گفت: همه علما این روایت را قبول دارند» و از ابوداود سجستانی از عبدالله بن سلام نقل می‌کند: «روز قیامت پیامبر شما می‌آید و در مقابل خداوند روی کرسی می‌نشیند». در اینجا، روایت می‌گوید «پیامبر شما» و نمی‌گوید «پیامبر ما» و لذا محقق در پاورقی توضیح می‌دهد که: «خلال در کتاب السنة، ابن ابی عاصم در کتاب السنه، ابن جریر طبری در تفسیر خود و حاکم در المستدرک، این روایت را نقل کرده‌اند و برای من، واضح شد که این فکر (این‌که خداوند پیامبرش را در عرض کنار خود یا روبروی خود می‌نشاند) از کجا آمده و سرمنشأ این فکر، از یهودی است که قائل به تشبیه و تجسیم است و عبدالله بن سلام که او را صحابی جلیل می‌دانند، اگر واقعاً حیا داشت و اگر واقعاً در ایمان و اسلامش صادق بود، این کفریات را که دلالت بر تشبیهات یهودی دارد را بین مسلمانان ترویج نمی‌کرد و نمی‌گفت: پیامبر شما! اگر واقعاً مسلمان بود، چرا نگفت پیامبر ما»<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص446</ref>.
وی در صفحه بعد ادامه می‌دهد: «مروذی می‌گوید که از ابن ابی عمیر شنیدم که احمد بن حنبل گفت: همه علما این روایت را قبول دارند» و از ابوداود سجستانی از عبدالله بن سلام نقل می‌کند: «روز قیامت پیامبر شما می‌آید و در مقابل خداوند روی کرسی می‌نشیند». در اینجا، روایت می‌گوید «پیامبر شما» و نمی‌گوید «پیامبر ما» و لذا محقق در پاورقی توضیح می‌دهد که: «خلال در کتاب السنة، ابن ابی عاصم در کتاب السنه، [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|ابن جریر طبری]] در تفسیر خود و [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم]] در [[المستدرك علی الصحيحین|المستدرک]]، این روایت را نقل کرده‌اند و برای من، واضح شد که این فکر (این‌که خداوند پیامبرش را در عرض کنار خود یا روبروی خود می‌نشاند) از کجا آمده و سرمنشأ این فکر، از یهودی است که قائل به تشبیه و تجسیم است و عبدالله بن سلام که او را صحابی جلیل می‌دانند، اگر واقعاً حیا داشت و اگر واقعاً در ایمان و اسلامش صادق بود، این کفریات را که دلالت بر تشبیهات یهودی دارد را بین مسلمانان ترویج نمی‌کرد و نمی‌گفت: پیامبر شما! اگر واقعاً مسلمان بود، چرا نگفت پیامبر ما»<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص446</ref>.


==وضعیت کتاب==
==وضعیت کتاب==
خط ۵۰: خط ۵۰:


==پانویس ==
==پانویس ==
<references/>
<references />


==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش