پرش به محتوا

دیوان کفاش خراسانی: تفاوت میان نسخه‌ها

دیوان کفاش خراسانی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۱۸

۹۰۲ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۴
جز
جایگزینی متن - 'ی ای ' به 'ی‌ای '
جز (جایگزینی متن - 'کفاش خراساني، رمضان' به 'کفاش خراسانی، رمضان')
جز (جایگزینی متن - 'ی ای ' به 'ی‌ای ')
 
(۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۷: خط ۷:
[[کرمی، احمد]] (مصحح)
[[کرمی، احمد]] (مصحح)


| زبان = فارسي 
| زبان = فارسی
| کد کنگره =‏‏PIR‎‏ ‎‏78‎‏15‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9  
| کد کنگره =‏‏PIR‎‏ ‎‏78‎‏15‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9  
  | موضوع =شعر فارسي - قرن 14  
  | موضوع =شعر فارسی- قرن 14  


| ناشر = ما
| ناشر = ما
خط ۱۹: خط ۱۹:
| شابک =
| شابک =
| تعداد جلد =
| تعداد جلد =
| کتابخانۀ دیجیتال نور =
| کتابخانۀ دیجیتال نور =13322
| کتابخوان همراه نور =13322
| کد پدیدآور =
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پس از =
خط ۲۵: خط ۲۶:
}}
}}


 
'''دیوان کفاش خراسانی'''، مجموعه اشعار استاد [[کفاش خراسانی، رمضان|رمضان کفاش خراسانی]] (متوفی 1315ش) است که با تصحیح و کوشش [[کرمی، احمد|احمد کرمی]]، به چاپ رسیده است.
'''دیوان کفاش خراسانی'''، مجموعه اشعار استاد رمضان کفاش خراسانی (متوفی 1315ش) است که با تصحیح و کوشش احمد کرمی، به چاپ رسیده است.


==ساختار==
==ساختار==
کتاب با سه مقدمه از احمد کرمی، علی‌اکبر کنی پور مستی و علی باقرزاده، آغاز و اشعار در قالب غزلیات، قطعات، رباعی‌ها و تضمین‌ها، عرضه شده است.
کتاب با سه مقدمه از [[کرمی، احمد|احمد کرمی]]، علی‌اکبر کنی پور مستی و علی باقرزاده، آغاز و اشعار در قالب غزلیات، قطعات، رباعی‌ها و تضمین‌ها، عرضه شده است.


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
در مقدمه اول، به چگونگی چاپ کتاب اشاره شده<ref>ر.ک: مقدمه اول، ص5- 6</ref> و در مقدمه دوم، به بیان چگونگی بر سر زبان‌ها افتادن غزل‌های کوچه‌باغی و قهوه‌خانه‌های معروفی که این‌گونه اشعار، در آنجا خوانده می‌شد، پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص7- 11</ref>. مقدمه سوم نیز نوشته‌ای است از علی باقرزاده در کتاب «یادگارنامه حبیب یغمایی» پیرامون کفاش خراسانی و برخی از ویژگی‌های اشعار او<ref>ر.ک: همان، ص12- 24</ref>.
در مقدمه اول، به چگونگی چاپ کتاب اشاره شده<ref>ر.ک: مقدمه اول، ص5- 6</ref> و در مقدمه دوم، به بیان چگونگی بر سر زبان‌ها افتادن غزل‌های کوچه‌باغی و قهوه‌خانه‌های معروفی که این‌گونه اشعار، در آنجا خوانده می‌شد، پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص7- 11</ref>. مقدمه سوم نیز نوشته‌ای است از علی باقرزاده در کتاب «یادگارنامه حبیب یغمایی» پیرامون [[کفاش خراسانی، رمضان|کفاش خراسانی]] و برخی از ویژگی‌های اشعار او<ref>ر.ک: همان، ص12- 24</ref>.


شاعر اثر حاضر، شاعری شوریده‌حال و دلداده و از مردم کوچه و بازار بود و برای خاطر همان مردم شعر می‌سرود. او داعیه‌ای در شعر و شاعری نداشته و از علم عروض و قافیه و از مباحث صناعات ادبی هم چیزی نمی‌دانست. او شاعری است عامی که کوره‌سوادی داشته و فقط می‌توانست بنویسد و بخواند. او نه ادیب است و نه دانشور، بلکه وزن شعر و قافیه و ردیف را از راه شنیدن و استماع، دریافته است<ref>ر.ک: عناصری، جابر، ص658</ref>.
شاعر اثر حاضر، شاعری شوریده‌حال و دلداده و از مردم کوچه و بازار بود و برای خاطر همان مردم شعر می‌سرود. او داعیه‌ای در شعر و شاعری نداشته و از علم عروض و قافیه و از مباحث صناعات ادبی هم چیزی نمی‌دانست. او شاعری است عامی که کوره‌سوادی داشته و فقط می‌توانست بنویسد و بخواند. او نه ادیب است و نه دانشور، بلکه وزن شعر و قافیه و ردیف را از راه شنیدن و استماع، دریافته است<ref>ر.ک: عناصری، جابر، ص658</ref>.
خط ۴۱: خط ۴۱:


وی در آغاز «دعانامه» خویش، دعا می‌کند که ممدوحش، همیشه ایام در عالم، در امان و از باد خزان ایمن باشد:
وی در آغاز «دعانامه» خویش، دعا می‌کند که ممدوحش، همیشه ایام در عالم، در امان و از باد خزان ایمن باشد:
'''الهی تا جهان باشد، به دولت در جهان باشی
{{شعر}}
الهی از بلیات دو عالم در امان باشی'''
{{ب|'' الهی تا جهان باشد، به دولت در جهان باشی''|2='' الهی از بلیات دو عالم در امان باشی''}}
'''الهی درد بد هرگز نبینی کامران باشی
{{ب|'' الهی درد بد هرگز نبینی کامران باشی''|2='' الهی روز محشر همدم پیغمبران باشی''}}
الهی روز محشر همدم پیغمبران باشی'''
{{ب|'' الهی‌ای گل من ایمن از باد خزان باشی''|2=''''}}
'''الهی ای گل من ایمن از باد خزان باشی'''
{{پایان شعر}}
و سپس دو زلف عنبرافشان ممدوح را چون زنجیری بر گردن خویش می‌بیند و دو ابروی او را شمشیر تیزی می‌انگارد:
و سپس دو زلف عنبرافشان ممدوح را چون زنجیری بر گردن خویش می‌بیند و دو ابروی او را شمشیر تیزی می‌انگارد:
'''دو زلف عنبرافشانت به گردن بسته زنجیرم
{{شعر}}
دو ابروی تو می‌ترسم زند آخر به شمشیرم'''
{{ب|'' دو زلف عنبرافشانت به گردن بسته زنجیرم''|2='' دو ابروی تو می‌ترسم زند آخر به شمشیرم''}}
'''دو ترک نیم مست تو نمود از غمزه نخجیرم
{{ب|'' دو ترک نیم مست تو نمود از غمزه نخجیرم''|2='' بگو با من تو ای سرو خرامان چیست تقصیرم''}}
بگو با من تو ای سرو خرامان چیست تقصیرم'''
{{ب|'' که دایم بهر قتل من تو با تیغ و سنان باشی''|2=''''}}
'''که دایم بهر قتل من تو با تیغ و سنان باشی'''
{{پایان شعر}}
و پس‌ازآن، بدخواه ممدوح را سرنگون می‌خواهد و آرزو می‌کند که روزگار حسود، چون شب تار کفاش در فراق معشوق، نیلگون گردد و بدگوی یارش را خوار و زبون می‌شناسد:
و پس‌ازآن، بدخواه ممدوح را سرنگون می‌خواهد و آرزو می‌کند که روزگار حسود، چون شب تار کفاش در فراق معشوق، نیلگون گردد و بدگوی یارش را خوار و زبون می‌شناسد:
'''الهی هرکه بدخواه تو باشد سرنگون گردد
{{شعر}}
الهی روزگارش چون شب من نیلگون گردد'''
{{ب|'' الهی هرکه بدخواه تو باشد سرنگون گردد''|2='' الهی روزگارش چون شب من نیلگون گردد''}}
'''الهی باده عشرت به جامش همچو خون گردد
{{ب|'' الهی باده عشرت به جامش همچو خون گردد''|2='' الهی هرکه بدگوی تو شد خوار و زبون گردد''}}
الهی هرکه بدگوی تو شد خوار و زبون گردد'''
{{ب|'' تو همچون عندلیبان چمن شیرین‌زبان باشی''<ref>ر.ک: همان؛ متن کتاب، ص118</ref>|2='' ''}}.
'''تو همچون عندلیبان چمن شیرین‌زبان باشی'''<ref>ر.ک: همان؛ متن کتاب، ص118</ref>.
{{پایان شعر}}


اما ای دریغ و هزار افسوس که ممدوحش نسبت به او، بی‌مهر و وفاست و به هرکس احسان می‌کند و در حق کفاش جفا می‌دارد:
اما ای دریغ و هزار افسوس که ممدوحش نسبت به او، بی‌مهر و وفاست و به هرکس احسان می‌کند و در حق کفاش جفا می‌دارد:
'''نمی‌دانم چرا این‌قدر بی‌مهر و وفایی تو
{{شعر}}
به هرکس می‌کنی احسان و با ما در جفایی تو'''
{{ب|'' نمی‌دانم چرا این‌قدر بی‌مهر و وفایی تو''|2='' به هرکس می‌کنی احسان و با ما در جفایی تو''}}
'''نهان از دیده عشاق، همچون کیمیایی تو
{{ب|'' نهان از دیده عشاق، همچون کیمیایی تو''|2='' من از هجر تو می‌سوزم نمی‌دانم کجایی تو''}}
من از هجر تو می‌سوزم نمی‌دانم کجایی تو'''
{{ب|'' خیالت در نظر باشد ولیکن در نهان باشی''|2='' ''}}
'''خیالت در نظر باشد ولیکن در نهان باشی'''
{{پایان شعر}}
بااین‌حال، کفاش کامرانی یار را آرزو می‌نماید و از او، تمنای محبت می‌نماید:
بااین‌حال، کفاش کامرانی یار را آرزو می‌نماید و از او، تمنای محبت می‌نماید:
'''تویی اندر همه عالم، بدان چون ماه کنعانی
{{شعر}}
دهم سوگندت ای ظالم به حق حی سبحانی'''
{{ب|'' تویی اندر همه عالم، بدان چون ماه کنعانی''|2='' دهم سوگندت ای ظالم به حق حی سبحانی''}}
'''بیفتد کشته در راهت، هزاران یوسف ثانی
{{ب|'' بیفتد کشته در راهت، هزاران یوسف ثانی''|2='' نظر کن بر رخ «کفاش» هر نحوی که بتوانی''}}
نظر کن بر رخ «کفاش» هر نحوی که بتوانی'''
{{ب|'' نینداز از نظر این عاشقان دل پریشان را''<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص119 و 124</ref>|2=''''}}.
'''نینداز از نظر این عاشقان دل پریشان را'''<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص119 و 124</ref>.
{{پایان شعر}}


اما ممدوح بدو اعتنایی نمی‌کند. اینجاست که کفاش، «نفرین نامه» را می‌سراید:
اما ممدوح بدو اعتنایی نمی‌کند. اینجاست که کفاش، «نفرین نامه» را می‌سراید:
'''بیا ایی دل بکن ترک وصال خوب رویان را
{{شعر}}
مده بر دست هر ناکس، به آسانی دل و جان را'''
{{ب|'' بیا ایی دل بکن ترک وصال خوب رویان را''|2='' مده بر دست هر ناکس، به آسانی دل و جان را''}}
'''صبا از من بگو خود آن غزال سست‌پیمان را
{{ب|'' صبا از من بگو خود آن غزال سست‌پیمان را''|2='' نمی‌گیری اگر دست من محزون نالان را''}}
نمی‌گیری اگر دست من محزون نالان را'''
{{ب|'' الهی روز و شب گریان بمانی تا دهی جان را''<ref>ر.ک: همان، ص659- 660؛ همان، ص125</ref>|2='' ''}}.
'''الهی روز و شب گریان بمانی تا دهی جان را'''<ref>ر.ک: همان، ص659- 660؛ همان، ص125</ref>.
{{پایان شعر}}


اما کفاش به یک‌چشم بر هم زدن، از نفرینش پشیمان می‌گردد. دل کفاش، نازک‌تر از شیشه است و دلش نمی‌خواهد که ممدوحش را حتی برای لحظه‌ای، به آه و فغان ببیند؛ هرچند ممدوح بدو پشت پا زده است:
اما کفاش به یک‌چشم بر هم زدن، از نفرینش پشیمان می‌گردد. دل کفاش، نازک‌تر از شیشه است و دلش نمی‌خواهد که ممدوحش را حتی برای لحظه‌ای، به آه و فغان ببیند؛ هرچند ممدوح بدو پشت پا زده است:
'''مه من رفتی و ترسم که آهم از قفای تو
{{شعر}}
کند کاری که من‌من بعد خون گریم برای تو'''
{{ب|'' مه من رفتی و ترسم که آهم از قفای تو''|2='' کند کاری که من‌من بعد خون گریم برای تو''}}
{{پایان شعر}}
کفاش سوگند می‌خورد که اگر ممدوحش سر یاری با او داشته باشد، موی یار را به عالمی نفروشد و غلام حلقه‌به‌گوش او گردد. حتی از ممدوح پوزش می‌طلبد:
کفاش سوگند می‌خورد که اگر ممدوحش سر یاری با او داشته باشد، موی یار را به عالمی نفروشد و غلام حلقه‌به‌گوش او گردد. حتی از ممدوح پوزش می‌طلبد:
'''ببخشا گر بدی گفتم، من از عشق تو مدهوشم
{{شعر}}
جفا تا کی؟ به قربان دو چشم سرمه سای تو'''
{{ب|'' ببخشا گر بدی گفتم، من از عشق تو مدهوشم''|2='' جفا تا کی؟ به قربان دو چشم سرمه سای تو''}}
{{پایان شعر}}
ضمناً ممدوح را هشدار می‌دهد که اگر ستم را از حد بگذراند، خوار خواهد شد و رسوای سر بازار خواهد گشت:
ضمناً ممدوح را هشدار می‌دهد که اگر ستم را از حد بگذراند، خوار خواهد شد و رسوای سر بازار خواهد گشت:
'''مکن بر من ستم ای بی‌مروت خوار خواهی شد
{{شعر}}
چو من بیچاره، رسوای سر بازار خواهی شد'''<ref>ر.ک: همان، ص660؛ همان، ص133-134</ref>.
{{ب|'' مکن بر من ستم ای بی‌مروت خوار خواهی شد''|2='' چو من بیچاره، رسوای سر بازار خواهی شد''<ref>ر.ک: همان، ص660؛ همان، ص133-134</ref>}}.
{{پایان شعر}}


کفاش در دعا و نفرین، مصمم نیست. دلش به درد می‌آید، فریاد برمی‌دارد، زبان به شکوه می‌گشاید، دژخویی می‌کند، دژم می‌گردد، اما همچون طفلکی که با مادر خویش قهر و ناز کند، کفاش نیز سر بر سینه ممدوح می‌فشارد و آرامش می‌یابد و عذرخواهان می‌گردد و در عین نفرین، دعایش می‌کند و آرزوی وصل وصالش را در دل می‌پروراند:
کفاش در دعا و نفرین، مصمم نیست. دلش به درد می‌آید، فریاد برمی‌دارد، زبان به شکوه می‌گشاید، دژخویی می‌کند، دژم می‌گردد، اما همچون طفلکی که با مادر خویش قهر و ناز کند، کفاش نیز سر بر سینه ممدوح می‌فشارد و آرامش می‌یابد و عذرخواهان می‌گردد و در عین نفرین، دعایش می‌کند و آرزوی وصل وصالش را در دل می‌پروراند:
'''نمی‌آیی چرا یک‌دم برم ای نازنین آخر
{{شعر}}
که من هم افکنم سر پیش پای تو نگارا سر'''
{{ب|'' نمی‌آیی چرا یک‌دم برم ای نازنین آخر''|2='' که من هم افکنم سر پیش پای تو نگارا سر''}}
'''بیا و رحم کن بر من، به حق خالق اکبر
{{ب|'' بیا و رحم کن بر من، به حق خالق اکبر''|2='' بگردان کلبه احزان من را پرزر و زیور''<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص130</ref>}}.
بگردان کلبه احزان من را پرزر و زیور'''<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص130</ref>.
{{پایان شعر}}


گفتیم که کفاش آداب‌دان است و از فرهنگ مردم، کاملاً آگاه. عرف و عادات مربوط به سور و شادمانی را نیک می‌شناسد و در مراسم عزا، رموز شال بر گردن انداختن و سوگوار بودن و سیاه‌پوش شدن را عیان می‌سازد. کفاش اهل رمز و راز است و مرد میدان تشبیه:
گفتیم که کفاش آداب‌دان است و از فرهنگ مردم، کاملاً آگاه. عرف و عادات مربوط به سور و شادمانی را نیک می‌شناسد و در مراسم عزا، رموز شال بر گردن انداختن و سوگوار بودن و سیاه‌پوش شدن را عیان می‌سازد. کفاش اهل رمز و راز است و مرد میدان تشبیه:
'''در اول مهربان گشتی، مرا بردی به چنگ خود
{{شعر}}
به ابرو عشوه کردی، گاه با چشم خدنگ خود'''
{{ب|'' در اول مهربان گشتی، مرا بردی به چنگ خود''|2='' به ابرو عشوه کردی، گاه با چشم خدنگ خود''}}
'''زدی بر سینه «کفاش» پیکان زرنگ خود
{{ب|'' زدی بر سینه «کفاش» پیکان زرنگ خود''|2='' به صدخواری شکستی سینه دل را به سنگ خود''}}
به صدخواری شکستی سینه دل را به سنگ خود'''
{{ب|''خدا سازد تو را آخر چو من، بدروزگار آخر''<ref>ر.ک: همان؛ همان</ref>|2='' ''}}
'''خدا سازد تو را آخر چو من، بدروزگار آخر'''<ref>ر.ک: همان؛ همان</ref>.
{{پایان شعر}}


کفاش مردی است وفادار و سخن از سر صدق می‌گوید و از ممدوح می‌خواهد که در صداقت او، شکی بر دل نیاورد:
کفاش مردی است وفادار و سخن از سر صدق می‌گوید و از ممدوح می‌خواهد که در صداقت او، شکی بر دل نیاورد:
'''بر من جفا اگر تو کنی، من وفا کنم
{{شعر}}
دشنام اگر دهی، به‌عوض من دعا کنم'''
{{ب|''بر من جفا اگر تو کنی، من وفا کنم''|2='' دشنام اگر دهی، به‌عوض من دعا کنم''}}
'''درخواست طول عمر را از خدا کنم
{{ب|''درخواست طول عمر را از خدا کنم''|2='' گر جان طلب کنی به رهت من فدا کنم''}}
گر جان طلب کنی به رهت من فدا کنم'''
{{ب|''شاید ز صدق و کذب کلامم خبر شود''<ref>ر.ک: همان، ص661؛ همان، ص139</ref>|2='' ''}}.
'''شاید ز صدق و کذب کلامم خبر شود'''<ref>ر.ک: همان، ص661؛ همان، ص139</ref>.
{{پایان شعر}}


کفاش اهل تفنن نیست و مرد سبک‌سری به‌حساب نمی‌آید که فقط به میل شخصی از ممدوح و یار سخن بگوید. او بد و خوب «زمانه» را به عاشق و معشوق و ناز و نیاز این دور را به فراق و وصال تشبیه می‌کند. کفاش شاعری است برخاسته از سینه جامعه و از میان عوام و اشعارش وصف حال عوام است و بیان آرزوها و دل‌مشغولی آنان<ref>ر.ک: همان</ref>.
کفاش اهل تفنن نیست و مرد سبک‌سری به‌حساب نمی‌آید که فقط به میل شخصی از ممدوح و یار سخن بگوید. او بد و خوب «زمانه» را به عاشق و معشوق و ناز و نیاز این دور را به فراق و وصال تشبیه می‌کند. کفاش شاعری است برخاسته از سینه جامعه و از میان عوام و اشعارش وصف حال عوام است و بیان آرزوها و دل‌مشغولی آنان<ref>ر.ک: همان</ref>.
خط ۱۱۹: خط ۱۲۲:
==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
# مقدمه و متن کتاب.
# مقدمه و متن کتاب.
# عناصری، جابر، «شعر و شاعر و فرهنگ مردم»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله چیستا، اردیبهشت 1366، شماره 39 ‏(8 صفحه، از 657 تا 664)، به آدرس:
#[[:noormags:164174|عناصری، جابر، «شعر و شاعر و فرهنگ مردم»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله چیستا، اردیبهشت 1366، شماره 39 ‏(8 صفحه، از 657 تا 664)]].
www.noormags.ir/view/fa/articlepage/164174/






== وابسته‌ها ==
 
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
   
   
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
خط ۱۳۵: خط ۱۳۹:
   
   
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]]
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]]
[[رده:آپلود مهر(98)]]
برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/wiki/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/470890...726706»