دیوان فیاض لاهیجی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان‌های دیگر =قصايد، غزليات، قطعات، مثنويات و رباعيات  

[[لاهيجي، عبد الرزاق بن علي]] (سراينده)

  | موضوع =شعر فارسي - قرن 11ق.

| ناشر = شرکت انتشارات علمي و فرهنگي

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

'''دیوان فیاض لاهیجی'''، مجموعه‌ای از اشعار عبدالرزاق بن علی بن حسین لاهیجی، ملقب و متخلص به فیاض (متوفی 1072ق) است که به اهتمام و تصحیح ابوالحسن پروین پریشان زاده، به چاپ رسیده است.

در مقدمه، ابتدا مختصری از احوال و آثار فیاض لاهیجی بیان گردیده و سپس به بررسی عصر و سبک شعری وی پرداخته شده و در پایان نیز به مشخصات نسخ خطی دیوان، اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه یازده - پانزده</ref>.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گفتنی و صدالبته شنیدنی نیز، که فیاض در قصاید مدیحش، نه‌تنها با بال عرفان پریده، بلکه او در تغزل‌ها و گاه در لابه‌لای «منقبت نامه»هایش، انتقادهای جانانه‌ای از اجتماع و طبقات مردم نیز عرضه کرده است که فیض منظومش را به اعتبار نکته‌های عصری نیز درخور مداقه ساخته است<ref>ر.ک: همان، ص31</ref>.

 

 

 

 

البته این، امری طبیعی است؛ زیرا «خیال‌بندی‌های نازک» و به‌طورکلی شناسه‌های سبک هندی، بیشتر در غزل فارسی دیده می‌شود و غزل نیز در میان شاعران سبک مزبور عموماً بر دیگر انواع و قالب‌های شعری غلبه دارد. از اینجاست که حتی در مثنوی‌ها و قصیده‌های شاعرانی چنان بیدل دهلوی هم ساختارهای نازک و گاه غامض شعر هندی نادر است و کمیاب، تا چه رسد به شاعرانی مانند فیاض، که با ساختمان‌های زبانی و ساختارهای شاعرانه برخاسته از محیط شبه‌قاره نفس نکشیده‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>.

برخی بر این باورند که فیاض لاهیجی از شاعرانی است که گونه ایرانی شیوه هندی را در شعر فارسی دنبال کرده است؛ چراکه او هرچند غزل‌های هندوانه‌اش را به‌منزله «معراج خود» دانسته است:

'''عشق را پیغمبرم داغ جنون تاج من است

'''آمد به من از تو مصرعی چند بلند

دل را ز شکفتگی شکرخند بلند'''

 

'''این است سخن نه آنکه از کوچه لفظ

معنی زند از تنگی جا گند بلند'''<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>.

 

فیاض در غزل به مانند دیگر سخنوران ایرانی، که گونه ایرانی سبک هندی را در شعر فارسی تشخص داده‌اند، به استادان پیشین سخن بسیار توجه داشته است. او نه‌تنها خود را کمتر از سنایی می‌دانسته و به یافتن فیض شعر کمال خجندی اعتنا داشته، بلکه غزل‌هایی پرداخته که غزل‌های «میان قافیه‌ای» مولوی جلال‌الدین بلخی را به یاد می‌آورد. به این غزل او توجه کنید:

'''من خود فتادم از نفس، یک‌دم نگفتی: ناله بس

مردم من ای فریادرس، آخر به فریادم برس'''

 

'''در هجر آن روی چو مه، وز یاد آن زلف سیه

در دیده می غلطد نگه، در سینه می‌پیچد نفس'''

 

'''کس خود نمی‌داند کی ام، حیران چنین بهر چی ام

من آن که بودم خود نی ام، چون من مبادا هیچ کس'''

 

'''من رهروی‌ام ناتوان، وامانده‌ای از کاروان

افتاده دور از همرهان، گم‌کرده آواز جرس'''

 

'''آن چین زلف مشک بیز، آن کاکل مرغوله ریز

بسته است بر من در گریز این راه پیش آن راه پس'''

 

'''در وادی عشق و جنون، در من نمی‌گیرد فسون

از خانه کی آید برون، ترسد اگر دزد از عسس'''

 

'''هرچند در فقر و فنا، هستم غریب و بینوا

با کس ندارم التجا، وز کس ندارم ملتمس '''

 

'''از بس که نالیدم چو نی وز بس که جوشیدم چو می

کشتی تو ما را تا به کی، فیاض بس، فیاض بس'''<ref>ر.ک: همان</ref>.

 

اما بیشتر از همه فیاض در غزل به خواجه شیراز تعلق‌خاطر داشته است. این گرایش او به حافظ از شش بار تتبعی که نخستین غزل دیوان حافظ را کرده است، روشن می‌گردد. سوای آن، او دقیقاً «رند» حافظ را مورد اعتنا داشته است و چون حافظ بر سر «واعظ» و بر کفل «زهد ریایی» می‌زند. اما با همه گرایشی که فیاض به غزل‌های حافظ داشته و بوی غزل حافظانه را بوی می‌برده است، در این مورد از این نکته نباید غفلت کرد که شباهت‌های روزگار حافظ با عصر فیاض، به اعتبار زهد و آمیزش آن در نزد بعضی و نیز به لحاظ رواج تصوف خشک و مبتذل، خواه ناخواه قرابت‌هایی ایجاد می‌کند و همانندگی‌هایی دارد<ref>ر.ک: همان</ref>.

# مایل هروی، نجیب، «فیض منظوم فیاض، نگاهی به دیوان فیاض لاهیجی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: آینه پژوهش، مهر و آبان 1372، شماره 21 ‏(9 صفحه، از 30 تا 38)، به آدرس:

www.noormags.ir/view/fa/articlepage/77612/

 

== وابسته‌ها ==