دیوان ناصح قمشه‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

| زبان = فارسی  

| کد کنگره =‏‏PIR‎‏ ‎‏8223‎‏ ‎‏/‎‏ل‎‏787‎‏ ‎‏د‎‏9‎‏  

| ناشر = دفتر پژوهش و نشر سهروردي  

| سال نشر = 1376ش

| چاپ =

| شابک =964-90592-1-0  

| تعداد جلد =

| کد پدیدآور =

| پس از =

| پیش از =

}}

'''دیوان ناصح قمشه‌ای'''، حاوی اشعار و سروده‌های [[ملکيان، عبد الرحيم|شیخ عبدالرحیم ملکیان]]، متخلص به «ناصح قمشه‌ای» است. توضیحات اشعار به قلم شیخ [[عرفان، حسن|حسن عرفان]] است.  

سرآغاز گنج گوهر با این ابیات است:  

سپس با مناجات و تضرع به درگاه قاضی‌الحاجات ادامه می‌یابد:  

اولین حدیث در بیان این مطلب است که همه موجودات به فطرت عشق طالب یارند و به‌طرف آن کل الکمال رهسپارند. این اشعار توضیح این حدیث شریف است: «أهل السماوات یطلبونه كما یطلبونه أنتم»:

در دیگر احادیث این بخش مضامینی در وصف عدل، در معرفت نفس و خودشناسی، در سحرخیزی و فضیلت شب‌زنده‌داری، در شرف عقل، در وصف قرآن کریم، در بیان فضیلت نماز و در فضیلت علم و دانش سروده شده است<ref>ر.ک: همان، ص56-33</ref>‏.  

اگر شعر متعهّد را شعرى بدانیم که غایتِ مطلوب آن اعتلاى حقیقت است و تعمیق معارف دین و ترویج اخلاق و صدق و صفا و فرومالیدن هرچه پستى و نامردمى، شعرى که نه در جستجوى نام و نان یا تنها براى خودِ شعر (هنر براى هنر) گفته آید، بلکه به انگیزه احساس تکلیف و به سائقه شور دینى از صفاى ضمیر سیلاب‌وار سرازیر گردد و غبار غفلت و روى و ریا را از روح آدمى فروشوید، دیوان ناصح قمشه‌ای را باید «شعر متعهّد» خواند. [[ملکيان، عبد الرحيم|شیخ عبدالرحیم ملکیان]]، متخلص به ناصح قمشه‌ای، از زمره عالمان شاعرى است که شعر را وسیله تربیت و تهذیب می‌دانند و ابزار تعلیم معارف دین. استاد خود در جایى می‌گوید که اگر به سراغ شعر می‌رود، براى آن است که خبرهاى قدسى و لباب معانى را به گوش خواننده برساند:

استاد ناصح حتّى در اوج شور و حالى که لازمه تغزّل است، در غزلیات خویش، جابه‌جا بر فضایل اخلاقى تأکید می‌کند و اندرز می‌دهد. خواننده را به اغتنام از عمر فرامی‌خواند و بر نواختن مسکینان اصرار می‌ورزد:  

او مروّج اخلاق دینى است و راه‌پوى مقصد پیشوایان دین و نمی‌خواهد که چون از عشق عرفانى سخن می‌گوید به عشق جسمانى تأویلش کنند. ازاین‌جهت مثلاً آنگاه که می‌گوید:

بی‌درنگ می‌افزاید که:

و الاّ، شاعر از پرداختن غزل‌های یکسره شورانگیز هم البتّه فروگذار نکرده است و قوّت او در این نوع سخنورى از پارهاى از اشعار دیوان او به‌وضوح پیداست؛ از جمله در غزل‌هایی که برخى از ابیات آنها چنین است:

تعهّد و پایبندى بوده است که شاعر را نسبت به وقایعى که در جامعه مسلمین می‌گذرد، حساس کرده و او را به واکنش در این زمینه واداشته است... از میان این وقایع، که دیوان استاد - بااینکه غالب اشعار آن قبل از پیروزى انقلاب اسلامى سروده شده - از اشاره به آنها خالى نمانده است، می‌توان این موارد را برشمرد: انقلاب اسلامى ایران؛ فتنه آل سعود؛ جنگ تحمیلى؛ حماسه‌ای که شهیدان خدایی این سرزمین از خویش بروز دادند؛ پرواز جان‌گزای [[موسوی خمینی، سید روح‌الله|امام خمینى(ره)]]، قضیه فلسطین و لبنان، که استاد هرگاه به یاد این امر مىافتد بر صهیونیان نفرین می‌کند و گاه سوگمندانه می‌پرسد:

به اعتقاد وى قرآن کتاب «حال» است، نه صرف «قال»:

و در آن تدبّر لازم است:

دیوان ناصح قمشه‌ای، جدا از لطایف معنوى، به صنایع شعرى نیز آراسته است و در آن صنایعى از قبیل تلمیع و تلمیح و جناس و ایهام و ارسال مثل و التفات و مراعات نظیر و جز آن به‌کاررفته است که تنها به دو مورد اشاره می‌کنیم: یکى ایهامى که از به کار بردن دو اصطلاح «دور» و «تسلسل» در معناى لغوى «دَوران و بی‌پایانی» پدید آمده است:

او خیرخواه (ناصح) مخاطبان خود است و اگر مقصود وى حاصل شود، دیگر از اینکه گاه مقتضیات برخى از قالب‌های شعرى را، آن‌گونه که ناقدان می‌پسندند، رعایت نکند، چه باک و همین است آنچه دیوان استاد را سرشار از صفا و شعرش را باطراوت کرده است. چنانکه حتى وقتى به شیوه شعراى سلف، در مقطع قصاید و غزلیات، شعر خویش را برتر می‌نشاند و آب حیاتش می‌شمارد یا مثلاً آن را مایه شادى روانِ سعدى و عطّار و حافظ می‌خواند:

سخن او لطف و صفایی خاص می‌یابد<ref>ر.ک: همان؛ همان، ص296</ref>‏.  

==پانویس ==

==منابع مقاله==

# مقدمه و متن کتاب.  

==وابسته‌ها==

[[رده:کتاب‌شناسی]]