بیدل دهلوی، میرزا عبدالقادر: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = بیدل دهلوی

| تصویر = NUR48211.jpg

| اندازه تصویر =

| توضیح تصویر =

| اساتید = {{فهرست جعبه عمودی | [[شاه قاسم هواللهی]] | [[شاه کابلی]] | [[شاه فاضل]] | [[شیخ کمال بهاری]]}}

| اجازه اجتهاد از =

| آثار = {{فهرست جعبه عمودی | [[دیوان بیدل دهلوی]] | [[مثنوی عرفان]] | [[چهار عنصر]] | [[نکات]]}}

| سبک نوشتاری = سبک هندی

| وبگاه =

| امضا =

| کد مؤلف = AUTHORCODE48211AUTHORCODE

'''ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی''' (۱۰۵۴-۱۱۳۳ق)، متخلص به «بیدل»، شاعر پارسی‌سرای هند و صوفی و نماینده برجسته سبک هندی است. وی در الهیات، ریاضیات، طبیعیات، طب، نجوم، رمل، جفر، تاریخ و موسیقی دست داشت و به‌جز بنگالی که زبان مادری او بود، به زبان‌های فارسی، اردو و سانسکریت نیز تسلط داشت. از مهمترین آثار او می‌توان به «[[دیوان بیدل دهلوی]]»، «مثنوی عرفان»، «[[چهار عنصر بیدل|چهار عنصر]]» و «نکات» اشاره کرد.

ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی، شاعر و صوفی هندی، در سال ۱۰۵۴ق/ ۱۶۴۴م، در عظیم‌آباد هندوستان (پتنه کنونی)، متولد شد.<ref>ر.ک: جلالی پندری، یدالله، ج13، ص364</ref> پدرش میرزا عبدالخالق، از قبیله برلاس (و به روایتی ارلاس یا ارلات) ترکان جغتایی بود و درعین‌حال که در زمره سپاهیان بود، منشی صوفیانه داشت و به صوفیان «قادریه» هندوستان ارادت می‌ورزید و به توصیه مرشدان خود بود که پسر خویش را همنام شیخ عبدالقادر گیلانی (صوفی مشهور سده‌های ۵ و۶ق) گردانید.<ref> ر.ک: عباسی داکانی، پرویز، ج5، ص132</ref>

==فعالیت‌ها==

میرزا ظریف در ۱۰۷۵ق/۱۶۶۴م، درگذشت و بیدل روانه دهلی شد و در آنجا به حلقه ارادتمندان صوفی دیگری به نام «شاه کابلی» پیوست. <ref>ر.ک: همان، ص364-365</ref> کم‌کم بیدل توجه حکمرانان هندوستان را به خود جلب کرد. در آغاز امیر کامگار خان (فرزند جعفرخان، دایی و وزیر اورنگ زیب)، از بیدل حمایت کرد و چون وی به دکن رفت، بیدل به دربار عاقل خان رازی پیوست<ref>ر.ک: همان، ص365</ref>. بیدل در ۱۰۸۰ق، ازدواج کرد، اما صاحب فرزندی نشد. خانه بیدل در دهلی، محل تجمع یاران شاعر او بود و از «سر شام» تا «نیمه‌شب» ابتدا بیدل و سپس دیگران اشعار خود را می‌خواندند. گفته‌اند که بزرگان شهر نیز در این مجلس حضور می‌یافتند و بیدل اشعار خود را با صلابت و مهابت می‌خوانده است. همچنین در شعرخوانی‌های این مجلس نسبت به اقتفا و انتقاد دیگران از اشعار خود تعصب می‌ورزید. ظاهراً این مجلس نخستین هسته مجالس «بیدل خوانی» را تشکیل می‌دهد. بیدل تا پایان عمر در آن خانه به رفاه می‌زیست و سرگرم فراهم آوردن آثار منظوم و منثور خود بود. او در همین ایام درخواست بهادرشاه را برای سرودن «شاهنامه گورکانی» نپذیرفت؛ چه، این امر را با روحیه درویشی خود ناسازگار می‌دید. بیدل در اواخر عمر به هنگام قتل محمدفرخ سیر (۱۱۳۱ق) که از حکمرانان حامی او بود، شعری سرود و سپس از بیم آزار دشمنان حاکم مقتول به لاهور گریخت و نزدیک به دو سال در آن شهر زیست و پس از پایان حکومت شورشیان به دهلی بازگشت.<ref>ر.ک: همان، ص365</ref>

سرانجام، بیدل در چهارم صفر ۱۱۳۳ق/۲۴ نوامبر ۱۷۲۰م، در دهلی درگذشت و در خانه‌اش به خاک سپرده شد، اما اکنون آثاری از آرامگاه وی در آنجا نیست و این موضوع باعث شد تا تصور شود که بعداً جنازه بیدل را به محله جغتایی‌های قریه «خواجه رواش» (در شمال کابل) انتقال داده‌اند.<ref>ر.ک: همان</ref>.

==شعر==

بیدل در بیشتر قالب‌های شعر فارسی طبع سخنوری خود را آزموده، به‌نحوی‌که در کنار 35 هزار بیت غزل، 22 هزار بیت مثنوی سروده است و شمار ابیات قصاید، ترکیب‌بندها، قطعات و رباعیات او نیز به 11 هزار بیت می‌رسد، اما آنچه باعث اهمیت شعر بیدل شده است و جلوه‌گاه هنر شعری او را تشکیل می‌دهد، غزل‌های اوست<ref>ر.ک: همان، ص366</ref>.

از بیدل آثار بسیاری به نظم و نثر بر جای مانده است که بارها در هندوستان، پاکستان، ایران و تاجیکستان به چاپ رسیده است. کلیات بیدل میان سال‌های ۱۳۴۱–۱۳۴۴ش در کابل، در سه جلد شعر به انضمام یک جلد نثر، به چاپ رسیده است. چاپ جدیدی از آن نیز به اهتمام اکبر بهداروند و پرویز عباسی داکانی، در ۱۳۷۶ش در تهران در سه مجلد منتشر شده است.

الف)- غزلیات: شمار غزلیات دیوان بیدل 2800 و بالغ‌بر 35 هزار بیت است و جلد اول کلیات آثار او را تشکیل می‌دهد.

ب)- مثنوی‌ها: بیدل 4 مثنوی معروف و 3 مثنوی کوتاه غیر معروف دارد که شمار ابیات مجموع آن‌ها به حدود 24 هزار بیت می‌رسد و جلد سوم کلیات آثار او را تشکیل می‌دهد.

ج)- قصاید و دیگر قالب‌های شعری: جلد دوم کلیات بیدل شامل قصاید، ترکیب‌بندها، ترجیع‌بندها، مخمس‌ها، قطعات و رباعیات است که حدود 11هزار بیت را در برمی‌گیرد. در این مجموعه 20 قصیده دیده می‌شود که برخی از آن‌ها در نعت پیامبر(ص) و یک قصیده در ستایش حضرت علی(ع) است<ref>ر.ک: همان، ص367</ref>.

# «نکات»<ref>ر.ک: همان، ص367-68</ref>.<ref> ر.ک: عباسی داکانی، پرویز، ج5، ص134-135</ref>

<references/>

#جلالی پندری، یدالله، «دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1383.

#عباسی داکانی، پرویز، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج5، تهران، بنیاد دایرة‎المعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378.

[[غزلیات بیدل: تصحیح انتقادی غزلیات ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل]]

[[رده:شاعران]]