پرش به محتوا

دیوان کامل امیرخسرو دهلوی: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ی‎ی' به 'ی‌ی'
جز (جایگزینی متن - 'ن‎خ' به 'ن‌خ')
جز (جایگزینی متن - 'ی‎ی' به 'ی‌ی')
خط ۴۷: خط ۴۷:
دیوان [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیرخسرو]] دارای ویژگی‌های خاص و منحصربه‎فردی است که در اینجا به خاطر رعایت اختصار تنها از جنبه موسیقیایی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
دیوان [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیرخسرو]] دارای ویژگی‌های خاص و منحصربه‎فردی است که در اینجا به خاطر رعایت اختصار تنها از جنبه موسیقیایی مورد بررسی قرار می‌گیرد.


[[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیر خسرو]] به‎ سبب برخورداری از ذهن‎ قوی‎ موسیقایی می‌کوشد که از میان اوزان شعر فارسی، وزنی را که با محتوا و حالت انفعالی شعرش هماهنگی دارد، انتخاب کند. این گزینش آگاهانه نیست؛ یعنی [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] هیچ‎گاه بر آن نبوده است‎ که نخست محتوای شعرش را در نظر آرد و سپس وزنی را که با آن مناسبت می‎یابد، انتخاب کند. بلکه [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] آن شاعر توانایی است که محتوای شعرش با وزن مناسب آن به‎ وی‎ الهام می‌شود هرچند که در منظومه‌های داستانی، شاعر، وزن را متناسب با مضمون انتخاب می‌کند اما بر روی هم شعر از چشمه فیاض الهام نشئت می‌گیرد و هنر شاعری [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو‎]] نیز‎ در پیوند مضامین شعر با موسیقی کلام وی است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/28782/33 کی‌منش، عباس، ص33]</ref>
[[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیر خسرو]] به‎ سبب برخورداری از ذهن‎ قوی‎ موسیقایی می‌کوشد که از میان اوزان شعر فارسی، وزنی را که با محتوا و حالت انفعالی شعرش هماهنگی دارد، انتخاب کند. این گزینش آگاهانه نیست؛ یعنی [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] هیچ‎گاه بر آن نبوده است‎ که نخست محتوای شعرش را در نظر آرد و سپس وزنی را که با آن مناسبت می‌یابد، انتخاب کند. بلکه [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] آن شاعر توانایی است که محتوای شعرش با وزن مناسب آن به‎ وی‎ الهام می‌شود هرچند که در منظومه‌های داستانی، شاعر، وزن را متناسب با مضمون انتخاب می‌کند اما بر روی هم شعر از چشمه فیاض الهام نشئت می‌گیرد و هنر شاعری [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو‎]] نیز‎ در پیوند مضامین شعر با موسیقی کلام وی است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/28782/33 کی‌منش، عباس، ص33]</ref>


اوزان خوش‎آهنگ به کار رفته در‎ دیوان‎ خسرو بازتاب تسلط و تأثیر ذهن موسیقایی‎ اوست‎. نکته آن‌که‎ یکی‎ از ویژگی‌های عروض شعر‎ فارسی، اشتمال آن است بر اوزان خاصی به نام اوزان «دوری» یا «متناوب» یا «دوپاره» که‎ در این اوزان هر مصراع از‎ دوپاره‎ تشکیل‎ می‌گردد‎ که‎ وزن پاره دوم‎، تکرار‎ پاره اول است. به‌عبارت‎دیگر در وزن «دوری» هر نیم مصراع در حکم‎ یک‎ مصراع‎ است؛ مانند بیتی را که پیش‌ازاین‎ مذکور‎ افتاد‎ و یا‎ بیت‎ زیر در بحر مضارع مثمن مکفوف آخر بـ (مفعول فاعلاتن، مفعول فاعلاتن//مستفعلن فعولن، مستفعلن فعولن).
اوزان خوش‎آهنگ به کار رفته در‎ دیوان‎ خسرو بازتاب تسلط و تأثیر ذهن موسیقایی‎ اوست‎. نکته آن‌که‎ یکی‎ از ویژگی‌های عروض شعر‎ فارسی، اشتمال آن است بر اوزان خاصی به نام اوزان «دوری» یا «متناوب» یا «دوپاره» که‎ در این اوزان هر مصراع از‎ دوپاره‎ تشکیل‎ می‌گردد‎ که‎ وزن پاره دوم‎، تکرار‎ پاره اول است. به‌عبارت‎دیگر در وزن «دوری» هر نیم مصراع در حکم‎ یک‎ مصراع‎ است؛ مانند بیتی را که پیش‌ازاین‎ مذکور‎ افتاد‎ و یا‎ بیت‎ زیر در بحر مضارع مثمن مکفوف آخر بـ (مفعول فاعلاتن، مفعول فاعلاتن//مستفعلن فعولن، مستفعلن فعولن).
خط ۵۶: خط ۵۶:




که بعد از پاره اول هر مصراع، وقفه یا مکثی صورت می‌گیرد؛ هرچند که در بسیاری از اوزان غیر دوری نیز این مکث‎ یا‎ وقفه محل ظهور می‎یابد.
که بعد از پاره اول هر مصراع، وقفه یا مکثی صورت می‌گیرد؛ هرچند که در بسیاری از اوزان غیر دوری نیز این مکث‎ یا‎ وقفه محل ظهور می‌یابد.


اوزان دوری از ارکان متناوب تشکیل می‌شود نه از تکرار یک رکن. بسیاری از اوزان غیردوری نیز متناوب هستند؛ مانند بیت زیر در بحر مجتث‎ مثمن‎ مخبون (مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن):
اوزان دوری از ارکان متناوب تشکیل می‌شود نه از تکرار یک رکن. بسیاری از اوزان غیردوری نیز متناوب هستند؛ مانند بیت زیر در بحر مجتث‎ مثمن‎ مخبون (مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن):
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش