۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تحفه شاهی: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'هل' به 'هل'
جز (جایگزینی متن - 'لو' به 'لو') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'هل' به 'هل') |
||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
بهرغم آنکه این اثر در سالهای نخستین قرن بیستم تألیف شده، سبک تاریخنگاریاش همان سبک تاریخنگاری سنتی، یعنی وقایعنگاری نقلی صرف است. آنجا هم که مؤلف در ذکر منابع خود «روضةالصفا» و جز آن را نام میبرد، مبین آن است که او شیوه همین نویسندگان را مد نظر قرار داده و بهرغم آنکه از اسناد، مدارک و مکاتیب موجود در بایگانی اداری بخارا میتوانسته بیشترین استفاده را بنماید، اما جز در مواردی معدود، از چنین اسنادی نام نبرده و شیوه نگارش متن نیز استفاده کافی از این موارد را نشان نمیدهد<ref>همان</ref>. | بهرغم آنکه این اثر در سالهای نخستین قرن بیستم تألیف شده، سبک تاریخنگاریاش همان سبک تاریخنگاری سنتی، یعنی وقایعنگاری نقلی صرف است. آنجا هم که مؤلف در ذکر منابع خود «روضةالصفا» و جز آن را نام میبرد، مبین آن است که او شیوه همین نویسندگان را مد نظر قرار داده و بهرغم آنکه از اسناد، مدارک و مکاتیب موجود در بایگانی اداری بخارا میتوانسته بیشترین استفاده را بنماید، اما جز در مواردی معدود، از چنین اسنادی نام نبرده و شیوه نگارش متن نیز استفاده کافی از این موارد را نشان نمیدهد<ref>همان</ref>. | ||
شیوه نویسنده، شیوهای وقایعنگارانه است، اما از آنجا که فردی اهل علم و دانش بوده، بهگونهای نیز اوضاع سیاسی و اجتماعی اوضاع زمانه را در | شیوه نویسنده، شیوهای وقایعنگارانه است، اما از آنجا که فردی اهل علم و دانش بوده، بهگونهای نیز اوضاع سیاسی و اجتماعی اوضاع زمانه را در لابهلای مطالب تاریخی به تصویر میکشد<ref>مقدمه انجمن، صفحه دوازده</ref>. | ||
وی دارای نثری روان، توأم با عبارتپردازی و پیرایههای لفظی و بیانی است و در بیان مطالب کتاب، به اقتضای کلام، از شعر و حدیث نیز بهره جسته است.<ref>مقدمه مصحح، صفحه چهلویک</ref>. | وی دارای نثری روان، توأم با عبارتپردازی و پیرایههای لفظی و بیانی است و در بیان مطالب کتاب، به اقتضای کلام، از شعر و حدیث نیز بهره جسته است.<ref>مقدمه مصحح، صفحه چهلویک</ref>. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
مهمترین جنبه اهمیت آن، انعکاس نظر اهالی ماوراءالنهر در خصوص حوادث دوران منغیتها است که عموماًمبتنی بر اندیشه مذهبی تسنن و اندیشه قومی منغیت میباشد. در این اندیشه، شیعیان بهعنوان دشمنان مذهبی و قنقراتهای خیوه و مینگهای خوقند بهعنوان دشمنان قومی و ایلی در نظر گرفته میشدند که بر اساس آن، قتل و اسارت و خرید و فروش شیعیان و زیر سلطه گرفتن مینگها و قنقراتها و همچنین ممانعت از تاختوتازهای آنها عملی پسندیده و قابل تحسین است.<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>. | مهمترین جنبه اهمیت آن، انعکاس نظر اهالی ماوراءالنهر در خصوص حوادث دوران منغیتها است که عموماًمبتنی بر اندیشه مذهبی تسنن و اندیشه قومی منغیت میباشد. در این اندیشه، شیعیان بهعنوان دشمنان مذهبی و قنقراتهای خیوه و مینگهای خوقند بهعنوان دشمنان قومی و ایلی در نظر گرفته میشدند که بر اساس آن، قتل و اسارت و خرید و فروش شیعیان و زیر سلطه گرفتن مینگها و قنقراتها و همچنین ممانعت از تاختوتازهای آنها عملی پسندیده و قابل تحسین است.<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>. | ||
دیگر جنبه قابل توجه در این اثر، این است که شغل لشکرنویسی مؤلف، باعث شده تا کتاب وی عموماًشرح نبردها و جنگهای امیران بخارا با همسایگان باشد. بدین ترتیب، اگرچه از مسائل و ماجراهای اجتماعی هم (جز در مواردی که به امور نظامی مربوط باشد و آنهم بهصورت غیر مستقیم) چیزی نمینویسد، حتی از ایلچیها، سفیران، تجار و مسائل جاری در دربار و دیوان و جز آن، خبری به دست نمیدهد، اما شرح تفصیلی دقیق جنگها، باعث شده تا شیوه جنگیدن و اصطلاحات فراوان نظامی که در آن دوره استفاده میشد، در این کتاب بیاید. درعینحال، مؤلف برخی نکات ارزشمند اجتماعی را در | دیگر جنبه قابل توجه در این اثر، این است که شغل لشکرنویسی مؤلف، باعث شده تا کتاب وی عموماًشرح نبردها و جنگهای امیران بخارا با همسایگان باشد. بدین ترتیب، اگرچه از مسائل و ماجراهای اجتماعی هم (جز در مواردی که به امور نظامی مربوط باشد و آنهم بهصورت غیر مستقیم) چیزی نمینویسد، حتی از ایلچیها، سفیران، تجار و مسائل جاری در دربار و دیوان و جز آن، خبری به دست نمیدهد، اما شرح تفصیلی دقیق جنگها، باعث شده تا شیوه جنگیدن و اصطلاحات فراوان نظامی که در آن دوره استفاده میشد، در این کتاب بیاید. درعینحال، مؤلف برخی نکات ارزشمند اجتماعی را در لابهلای شرح جنگها و نبردها آورده است؛ از جمله در صفحات 10 تا 12 که نقش ویرانگر ایلات و مشاجرات آنها در اوضاع اجتماعی منطقه را بهخوبی بیان کرده است. همچنین در این اثر، بسیاری از نام روستاها، محلات و حتی مراتع ماوراءالنهر اشاره و ثبت شده که در متون دیگر یافت نمیشود. بر اساس این دادههای بسیار ارزشمند، میتوان جغرافیای تاریخی منطقه را مورد مطالعه قرار داد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
دیگر جنبه اهمیت تاریخی آن، گزارش مفصلی است که از غلبه منغیتیها بر مرو و نواحی مجاور آن دارد. مسئله مرو و تصرف آن به دست امیر معصومبیگ منغیت، یکی از صفحات غمانگیز و فراموششده تاریخ ایران است. منابع تاریخی ایران، این واقعه را بهاختصار برگزار کردهاند و توضیحی راجع به کم و کیف این قضیه به دست نمیدهند؛ بهطوریکه مفصلترین گزارش در اینباره از آن سر جان ملکوم است. میرزا عبدالعظیم سامی در تحفه شاهی گزارشی منحصربهفرد، مبسوط و مفصل از این قضیه و همچنین از دعاوی امیران منغیتی نسبت به خراسان (که تداوم همان دعاوی امیران شیبانی و هشترخانی است) به دست میدهد. اگرچه در این گزارش مشروح، برخی تناقضها یا اشتباههای تاریخی به چشم میخورد (که مصحح نیز بدانها اشاره نموده است؛ مثلاًص278، تعلیق شماره 52)، اما به واقع، برای تحلیل روابط سهجانبه فیمابین امیران منغیتی بخارا، افغانها و پادشاهان ایران (جانشینان نادر شاه و بعدها قاجاریان) بسیار مفید و ارزشمند است<ref>ر.ک: همان</ref>. | دیگر جنبه اهمیت تاریخی آن، گزارش مفصلی است که از غلبه منغیتیها بر مرو و نواحی مجاور آن دارد. مسئله مرو و تصرف آن به دست امیر معصومبیگ منغیت، یکی از صفحات غمانگیز و فراموششده تاریخ ایران است. منابع تاریخی ایران، این واقعه را بهاختصار برگزار کردهاند و توضیحی راجع به کم و کیف این قضیه به دست نمیدهند؛ بهطوریکه مفصلترین گزارش در اینباره از آن سر جان ملکوم است. میرزا عبدالعظیم سامی در تحفه شاهی گزارشی منحصربهفرد، مبسوط و مفصل از این قضیه و همچنین از دعاوی امیران منغیتی نسبت به خراسان (که تداوم همان دعاوی امیران شیبانی و هشترخانی است) به دست میدهد. اگرچه در این گزارش مشروح، برخی تناقضها یا اشتباههای تاریخی به چشم میخورد (که مصحح نیز بدانها اشاره نموده است؛ مثلاًص278، تعلیق شماره 52)، اما به واقع، برای تحلیل روابط سهجانبه فیمابین امیران منغیتی بخارا، افغانها و پادشاهان ایران (جانشینان نادر شاه و بعدها قاجاریان) بسیار مفید و ارزشمند است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
در پایان اشاره به این نکته ضروری است که اگرچه مصحح در ویرایش متن بسیار زحمت کشیده و تلاش وی کاملا نمایان است، اما هنوز برخی اغلاط چاپی و ویرایشی در آن دیده میشود که برای خواننده غیر متخصص میتواند مشکلاتی بیافریند که در اینجا به برخی از آنها اشاره میشود: «وادع» بهجای «وداع» (ص8)، «مرو» بهجای «مرور» (ص33)، «صرفی» بهجای «صیرفی» (ص20)، «نخودک اتاق» بهجای «نخودک اناق» (ص37)، «اخل» بهجای «آخال» (ص80)<ref>رحمتی، محسن، ص34</ref>. | در پایان اشاره به این نکته ضروری است که اگرچه مصحح در ویرایش متن بسیار زحمت کشیده و تلاش وی کاملا نمایان است، اما هنوز برخی اغلاط چاپی و ویرایشی در آن دیده میشود که برای خواننده غیر متخصص میتواند مشکلاتی بیافریند که در اینجا به برخی از آنها اشاره میشود: «وادع» بهجای «وداع» (ص8)، «مرو» بهجای «مرور» (ص33)، «صرفی» بهجای «صیرفی» (ص20)، «نخودک اتاق» بهجای «نخودک اناق» (ص37)، «اخل» بهجای «آخال» (ص80)<ref>رحمتی، محسن، ص34</ref>. | ||
بهلحاظ ویژگیهای زبانی و دورهای، بسیاری از کلمات (اعم از اعلام، اصطلاحات و یا وقایع) درج شدهاند که برای خواننده بهراحتی مفهوم نیستند و نیاز به توضیح دارند، ولی مصحح فقط به اندکی (حداکثر یکسوم) از آنها پرداخته و مابقی را بهصورت لاینحل برای خواننده گذاشته است. همچنین در این اثر، بهعنوان تصحیح یک متن تاریخی، چاپ چند صفحه از نسخه خطی بسیار ضروری مینمود، اما متأسفانه این مهم مورد غفلت واقع شده است. علاوه بر این، چاپ نقشههایی از قلمرو جغرافیایی منغیتها و همچنین شجرهنامه خاندان هشترخانی و خاندان منغیتیه بهعنوان ضمایم، ضروری مینمود<ref>ر.ک: همان</ref>. | |||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||