۱۴۴٬۵۹۹
ویرایش
مرزباننامه: تفاوت میان نسخهها
←وابستهها
جز (جایگزینی متن - 'یه' به 'یه') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
[[ابن عرب شاه، احمد بن محمد]] (تعريب) | [[ابن عرب شاه، احمد بن محمد]] (تعريب) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =PIR 5198 /م4043 | | کد کنگره =PIR 5198 /م4043 | ||
| موضوع = | | موضوع = | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =14374 | ||
| کتابخوان همراه نور =14374 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''مرزباننامه'''، کتابی است منسوب به مرزبان بن رستم بن شهریار که توسط [[ابن عربشاه، احمد بن محمد|شهابالدین احمد بن محمد بن | '''مرزباننامه'''، کتابی است منسوب به [[مرزبان بن رستم]] بن شهریار که توسط [[ابن عربشاه، احمد بن محمد|شهابالدین احمد بن محمد بن عربشاه]]، به عربی ترجمه و در آن تصرفاتی صورت گرفته و اشعار عربی و احادیث اسلامی، بدان افزوده شده است. | ||
این کتاب، دربردارنده داستانها و حکایتهای بسیار کهن میباشد و باور بر این است که این کتاب در اصل، به یکی از | این کتاب، دربردارنده داستانها و حکایتهای بسیار کهن میباشد و باور بر این است که این کتاب در اصل، به یکی از گویشهای فارسی میانه و آنطوری که وراوینی میگوید، به زبان طبری کهن تألیف شده بوده است که دو بار بهطور جداگانه توسط سعدالدین وراوینی و [[ملطیوی، محمد غازی|محمد بن غازی ملطیوی]] به نثر فنی فارسی دری برگردانده شده است. [[ملطیوی، محمد غازی|ملطیوی]] نام اثر خود را «[[روضة العقول]]» نهاده است<ref>ر.ک: رضایی، مهدی، 1389، ص47</ref>. | ||
اثر حاضر، در واقع، تعریب متن ترکی ترجمهشده از فارسی است. | اثر حاضر، در واقع، تعریب متن ترکی ترجمهشده از فارسی است. | ||
البته علامه قزوینی و شاید پیش از وی «هوتسما» در دائرةالمعارف اسلامی با تکیه به قول حاجی خلیفه در «كشف الظنون»، این کتاب را بدون توجه به محتوای آن تألیف ابن | البته علامه قزوینی و شاید پیش از وی «هوتسما» در دائرةالمعارف اسلامی با تکیه به قول حاجی خلیفه در «كشف الظنون»، این کتاب را بدون توجه به محتوای آن تألیف ابن عربشاه بشمار آوردهاند، نه ترجمه از متن ترکی یا فارسی و ابن عربشاه نیز خود در آغاز کتاب با تکیه به لفظ «وضعت»، آب صافی روی دست همه ریخته است<ref>ر.ک: افراسیابی، غلامرضا، 1382، ص6</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۵: | ||
در مقدمه، پس از ستایش و تسبیح خداوند و اشاره به حکمتها و عبرتهایی که وی در همه موجودات به ودیعت نهاده و نیز اشاره به اصل و ترجمه کتاب، بهاختصار موضوع ابواب نهگانه کتاب بیان شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص9-11</ref>. | در مقدمه، پس از ستایش و تسبیح خداوند و اشاره به حکمتها و عبرتهایی که وی در همه موجودات به ودیعت نهاده و نیز اشاره به اصل و ترجمه کتاب، بهاختصار موضوع ابواب نهگانه کتاب بیان شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص9-11</ref>. | ||
در باب اول، به سبب نامگذاری کتاب به «مرزباننامه» اشاره شده است. این باب در واقع حکایتها و داستانهایی است که بین مرزبان و دستور (وزیر) نقل میشود تا نتایج سیاسی و | در باب اول، به سبب نامگذاری کتاب به «مرزباننامه» اشاره شده است. این باب در واقع حکایتها و داستانهایی است که بین مرزبان و دستور (وزیر) نقل میشود تا نتایج سیاسی و مملکتداری گرفته شود. در این باب ذکر گردیده که این کتاب به مرزبان بن شروین منسوب است که از فرزندزادگان کیکاووس - برادر ملک عادل انوشیروان - بود. شروین پنج پسر داشت. پس از مرگ او، حکومت به پسر بزرگتر رسید. بعد از مدتی، برادران دیگر از روی حسد به مخالفت برخاستند. مرزبان، برای تبری از استقلال برادران، تصمیم به ترک دیار گرفت تا پادشاه درباره او اندیشه بد نکند. قبل از رفتن، به حضور برادر رفت و به نصیحت او پرداخت و شیوههای پادشاهی درست و عادلانه را به وی آموخت. شاه، وزیر بداندیشی داشت که میکوشید میان برادران، بذر بدگمانی بپاشد و روابط آنها را تیره سازد. مرزبان با او به مناظره در امور ملک میپردازد<ref>ر.ک: عزتیپرور، احمد، 1378، ص172-173</ref>. | ||
در باب دوم، با بیان حکایات مناسب، از جمله حکایتهای مربوط به اجنه و عفریتها، سعی میشود سوء ظن شاه نسبت به برادران برطرف گردد<ref>ر.ک: همان</ref> | در باب دوم، با بیان حکایات مناسب، از جمله حکایتهای مربوط به اجنه و عفریتها، سعی میشود سوء ظن شاه نسبت به برادران برطرف گردد<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۴: | ||
ویژگی دیگر این اثر، آن است که نام تمام مکانهایی که در این کتاب ثبت شده، همه متعلق به قلمرو ایران قبل از اسلام است و هیچ اسمی مربوط به قلمرو اسلام در آن دیده نمیشود<ref>ر.ک: همان، ص53</ref>. | ویژگی دیگر این اثر، آن است که نام تمام مکانهایی که در این کتاب ثبت شده، همه متعلق به قلمرو ایران قبل از اسلام است و هیچ اسمی مربوط به قلمرو اسلام در آن دیده نمیشود<ref>ر.ک: همان، ص53</ref>. | ||
در این کتاب به داستانها و حجم زیادی از مطالب برخورد میکنیم که توصیه به زهد و قناعت و پرهیز میکند که ممکن است ابتدا این تصویر برای خواننده به وجود آید که این افکار، متأثر از اندیشههای عارفانه و صوفیانه اسلامی است؛ درحالیکه | در این کتاب به داستانها و حجم زیادی از مطالب برخورد میکنیم که توصیه به زهد و قناعت و پرهیز میکند که ممکن است ابتدا این تصویر برای خواننده به وجود آید که این افکار، متأثر از اندیشههای عارفانه و صوفیانه اسلامی است؛ درحالیکه بهیقین باید دانست که این اندیشهها متأثر از دین مانی و تا حدی متأثر از آیین مزدک است<ref>ر.ک: همان، ص57</ref>. | ||
بارزترین ویژگی کتاب آن است که نویسنده با به کار گرفتن سمبولیسم، دیدگاههای سیاسی خود را از زبان حیوانات بیزبان، بیان کرده است<ref>ر.ک: درستی، احمد، 1381، ص134-135</ref>. | بارزترین ویژگی کتاب آن است که نویسنده با به کار گرفتن سمبولیسم، دیدگاههای سیاسی خود را از زبان حیوانات بیزبان، بیان کرده است<ref>ر.ک: درستی، احمد، 1381، ص134-135</ref>. | ||
مطالعه کامل اثر و بررسی دیدگاههای نویسنده در جاهای مختلف، نشانگر این است که وی در بحث خود از سیاست، اگرچه سعی دارد به نخبگان غیر حکومتی توصیههای عملی در برخورد با شاهان ارائه کند و در چندین جای مختلف، این موضوع را طرح میکند، اما مبنا و محور بحث او حاکم و پادشاه است و کمتر به نقش نخبگان و توده مردم در سیاست توجه دارد؛ | مطالعه کامل اثر و بررسی دیدگاههای نویسنده در جاهای مختلف، نشانگر این است که وی در بحث خود از سیاست، اگرچه سعی دارد به نخبگان غیر حکومتی توصیههای عملی در برخورد با شاهان ارائه کند و در چندین جای مختلف، این موضوع را طرح میکند، اما مبنا و محور بحث او حاکم و پادشاه است و کمتر به نقش نخبگان و توده مردم در سیاست توجه دارد؛ بهعبارتدیگر، نویسنده در تحلیل خود از سیاست به برایند نیروهای اجتماعی توجهی ندارد، بلکه کانون و محور تحلیل او وجود پادشاه و سلطان است<ref>ر.ک: همان، ص135</ref>. | ||
نگرش مؤلف به پادشاهی، شدیدا تحت تأثیر سنت تفکر ایرانی قرار دارد. در این نگرش، پادشاه از فره ایزدی و از تأیید و توفیق الهی برخوردار است. از اینجاست که شاه، گاه به آفتاب رخشنده تمثیل میشود و گاه به مادر مهربان<ref>همان</ref>. | نگرش مؤلف به پادشاهی، شدیدا تحت تأثیر سنت تفکر ایرانی قرار دارد. در این نگرش، پادشاه از فره ایزدی و از تأیید و توفیق الهی برخوردار است. از اینجاست که شاه، گاه به آفتاب رخشنده تمثیل میشود و گاه به مادر مهربان<ref>همان</ref>. | ||
ذهن پادشاه نیز صافترین اذهان خلق بشمار میرود و مظاهر طبیعی، از تغییرات درونی او تأثیر میپذیرد و احوال جهان مطابق تغییر و گردش احوال درونی شاه تحول | ذهن پادشاه نیز صافترین اذهان خلق بشمار میرود و مظاهر طبیعی، از تغییرات درونی او تأثیر میپذیرد و احوال جهان مطابق تغییر و گردش احوال درونی شاه تحول مییابد. اگر پادشاه مکدر شود، خیر و برکت از عالم برمیخیزد و اگر به دل او انبساط و سرور وارد شود، در جهان نیز آثار آن هویدا میشود<ref>همان، ص136</ref>. | ||
با این وصف، نه چنان است که مرزباننامه همه پادشاهان را دارای چنین قدرت و فیضی بداند و جایی که خود از حکومت برادرش و رفتار کارگزاران وی با مردم شکایت میکند، انتساب این ویژگیها به او، درست به نظر نمیآید. اما از آنجا که انتقاد مستقیم از عملکرد پادشاهان میتوانست پیامدهای ناگواری در پی داشته باشد، وی در زبان ایهام از تندمزاجی و بیصبری آنها گلایه میکند<ref>همان، ص136-137</ref>. | با این وصف، نه چنان است که مرزباننامه همه پادشاهان را دارای چنین قدرت و فیضی بداند و جایی که خود از حکومت برادرش و رفتار کارگزاران وی با مردم شکایت میکند، انتساب این ویژگیها به او، درست به نظر نمیآید. اما از آنجا که انتقاد مستقیم از عملکرد پادشاهان میتوانست پیامدهای ناگواری در پی داشته باشد، وی در زبان ایهام از تندمزاجی و بیصبری آنها گلایه میکند<ref>همان، ص136-137</ref>. | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۴: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۷۹: | خط ۸۰: | ||
#[[:noormags:26837|عزتیپرور، احمد، «سیاست در مرزباننامه»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کیهان اندیشه، شماره 83، فروردین و اردیبهشت 1378 (18 صفحه، از 170 تا 187)]]. | #[[:noormags:26837|عزتیپرور، احمد، «سیاست در مرزباننامه»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کیهان اندیشه، شماره 83، فروردین و اردیبهشت 1378 (18 صفحه، از 170 تا 187)]]. | ||
#[[:noormags:90203|افراسیابی، غلامرضا، «مقاله: مرزباننامه، نکتههایی پیرامون تألیف و ترجمه و تحریر روضة العقول، محمد غازی ملطیوی و مرزباننامه سعدالدین وراوینی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه میراث، شماره 21، تابستان 1382 (27 صفحه، از 5 تا 31)]]. | #[[:noormags:90203|افراسیابی، غلامرضا، «مقاله: مرزباننامه، نکتههایی پیرامون تألیف و ترجمه و تحریر روضة العقول، محمد غازی ملطیوی و مرزباننامه سعدالدین وراوینی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه میراث، شماره 21، تابستان 1382 (27 صفحه، از 5 تا 31)]]. | ||
#[[:noormags:955069|رضایی، مهدی، «مرزباننامه یادگاری از ایران عهد ساسانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: | #[[:noormags:955069|رضایی، مهدی، «مرزباننامه یادگاری از ایران عهد ساسانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: پژوهشهای ادب عرفانی، شماره 13، علمی - پژوهشی، بهار 1389 (22 صفحه، از 47 تا 68)]]. | ||
#[[:noormags:110040|درستی، احمد، «مروری بر اندیشههای مرزبان بن رستم اسپهبدزاده طبرستانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مصباح، شماره 43، مهر 1381 (24 صفحه، از 125 تا 148)]]. | #[[:noormags:110040|درستی، احمد، «مروری بر اندیشههای مرزبان بن رستم اسپهبدزاده طبرستانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مصباح، شماره 43، مهر 1381 (24 صفحه، از 125 تا 148)]]. | ||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | |||
[[مرزباننامه (فارسی)]] | |||
[[روضة العقول]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۹: | ||
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | ||