دیوان اشعار ناصرخسرو قبادیانی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'دیوان اشعار (ابهام‌ زدایی)' به 'دیوان اشعار (ابهام‌زدایی)'
جز (جایگزینی متن - 'ن‎ب' به 'ن‌ب')
جز (جایگزینی متن - 'دیوان اشعار (ابهام‌ زدایی)' به 'دیوان اشعار (ابهام‌زدایی)')
 
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۲۱: خط ۲۱:
| شابک =964-405-553-5  
| شابک =964-405-553-5  
| تعداد جلد =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =
| کتابخانۀ دیجیتال نور =28437
| کتابخوان همراه نور =28437
| کد پدیدآور =412
| کد پدیدآور =412
| پس از =
| پس از =
| پیش از =
| پیش از =
}}
}}
{{کاربردهای دیگر|دیوان اشعار (ابهام‌زدایی)}}
   
   
'''دیوان اشعار ناصرخسرو قبادیانی'''، کلیات اشعار [[ناصر خسرو|ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی]] (متوفی 481ق)، مشهور به [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]]، شاعر فارسی‌زبان و حکیم و جهانگرد معروف است.  
'''دیوان اشعار ناصرخسرو قبادیانی'''، کلیات اشعار [[ناصر خسرو|ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی]] (متوفی 481ق)، مشهور به [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]]، شاعر فارسی‌زبان و حکیم و جهانگرد معروف است.  


==ساختار==  
==ساختار==  
کتاب، مشتمل بر مقدمه‌ای کوتاه در شرح حال [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] و سپس قصاید، قطعات، رباعیات و اشعار پراکنده و نیز روشنایی‌نامه و سعادت‎نامه است.
کتاب، مشتمل بر مقدمه‌ای کوتاه در شرح حال [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] و سپس قصاید، قطعات، رباعیات و اشعار پراکنده و نیز روشنایی‌نامه و سعادت‌نامه است.


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
خط ۴۳: خط ۴۷:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


در‎ این بیت مرد جنگی استعاره‌ای برای خروس‎ است‎. نمونه‎‎های‎ دیگر‎ این‎ نوع استعاره‌ها در قصاید ٧٦، 119 و 155 تکرار شده است.<ref>ر.ک: همان، ص32</ref>.  
در‎ این بیت مرد جنگی استعاره‌ای برای خروس‎ است‎. نمونه‌های‎ دیگر‎ این‎ نوع استعاره‌ها در قصاید ٧٦، 119 و 155 تکرار شده است.<ref>ر.ک: همان، ص32</ref>.  


رنگ مذهبی داشتن از ویژگی‎های استعاره در دیوان ناصرخسرو است. وی مبلغ دین و حجت اسماعیلیان در خراسان بود؛ بنابراین اندیشه‌های دینی و اسماعیلی در استعاره‌هایش تأثیر گذاشته است.<ref>ر.ک: همان، ص53</ref>.  
رنگ مذهبی داشتن از ویژگی‌های استعاره در دیوان ناصرخسرو است. وی مبلغ دین و حجت اسماعیلیان در خراسان بود؛ بنابراین اندیشه‌های دینی و اسماعیلی در استعاره‌هایش تأثیر گذاشته است.<ref>ر.ک: همان، ص53</ref>.  


گرایش به خرد و توصیف آن از برجسته‌ترین و مهم‎ترین خصوصیات اشعار [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] است. البته ستایش خرد از‎ خصوصیات‎ برجسته شاعران قرون چهارم و پنجم است. شاعران دیگر دوران نیز به این مقوله پرداخته‌اند، ولی آنچه مهم است تفاوت [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] با دیگران در نوع نگرش به عقل می‌باشد. خردستایی‎ او‎ با‎ مبانی فلسفه اعتقادی‌اش ارتباطی انفکاک‎ناپذیر‎ دارد‎. او‎ هرجا که مقتضای کلام بوده از عقل سخن رانده است. نگاهی آماری به دیوان او و دیگر آثار وی نشان می‌دهد که مقوله عقل‎ و خردگرایی‎ از‎ مهم‎ترین مضامین فکری او بوده است. خردگرایی [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] نوعی مقابله و مجادله با مذاهب رایج عصر خویش است‎. جایی‎ که‎ او چون و چرا را نتیجه عقل دانسته و خردمند را موظف به‎ ره جستن‎ از عقل در جهت برطرف کردن نیازهای روحی و روانی خویش می‌داند، خرد به‌عنوان عالی‌ترین مفهوم در‎ جهت‎ دستیابی‎ به اسرار و رموز آفرینش تجلّی می‌کند که به‌همراهی دین و دانش سبب رسیدن‎ به‎ فوز‎ عظیم است؛ زیرا علم، عامل بصیرت و روشنایی عقل و دین‌داری و تقوی هدف غایی عقل است. او شاید به تأسّی از حدیث شریف «أوّل ما خلق اللّه العقل»، عقل را یک عطیّه‎ الهی بزرگ می‌داند و معتقد است در برابر این موهبت بزرگ الهی انجام واجبات‎ دینی‎ بر انسان واجب می‌شود. همچنین این هدیه الهی است که انسان را از موجودات دیگر افضل می‌سازد و چون پادزهری انسان را از زهر اژدهای‎ این‎ دنیا نجات می‌بخشد.
گرایش به خرد و توصیف آن از برجسته‌ترین و مهم‎ترین خصوصیات اشعار [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] است. البته ستایش خرد از‎ خصوصیات‎ برجسته شاعران قرون چهارم و پنجم است. شاعران دیگر دوران نیز به این مقوله پرداخته‌اند، ولی آنچه مهم است تفاوت [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] با دیگران در نوع نگرش به عقل می‌باشد. خردستایی‎ او‎ با‎ مبانی فلسفه اعتقادی‌اش ارتباطی انفکاک‎ناپذیر‎ دارد‎. او‎ هرجا که مقتضای کلام بوده از عقل سخن رانده است. نگاهی آماری به دیوان او و دیگر آثار وی نشان می‌دهد که مقوله عقل‎ و خردگرایی‎ از‎ مهم‎ترین مضامین فکری او بوده است. خردگرایی [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] نوعی مقابله و مجادله با مذاهب رایج عصر خویش است‎. جایی‎ که‎ او چون و چرا را نتیجه عقل دانسته و خردمند را موظف به‎ ره جستن‎ از عقل در جهت برطرف کردن نیازهای روحی و روانی خویش می‌داند، خرد به‌عنوان عالی‌ترین مفهوم در‎ جهت‎ دستیابی‎ به اسرار و رموز آفرینش تجلّی می‌کند که به‌همراهی دین و دانش سبب رسیدن‎ به‎ فوز‎ عظیم است؛ زیرا علم، عامل بصیرت و روشنایی عقل و دین‌داری و تقوی هدف غایی عقل است. او شاید به تأسّی از حدیث شریف «أوّل ما خلق اللّه العقل»، عقل را یک عطیّه‎ الهی بزرگ می‌داند و معتقد است در برابر این موهبت بزرگ الهی انجام واجبات‎ دینی‎ بر انسان واجب می‌شود. همچنین این هدیه الهی است که انسان را از موجودات دیگر افضل می‌سازد و چون پادزهری انسان را از زهر اژدهای‎ این‎ دنیا نجات می‌بخشد.
خط ۵۲: خط ۵۶:
{{ب|''عقل عطائی است شما‎ را‎ از او ''|2=''سخت شریف است و بزرگ این عطاش''}}
{{ب|''عقل عطائی است شما‎ را‎ از او ''|2=''سخت شریف است و بزرگ این عطاش''}}
{{ب|''عقل عطائی است تو را از خدای''|2='' بر تن تو واجب دین زین عطاست''}}
{{ب|''عقل عطائی است تو را از خدای''|2='' بر تن تو واجب دین زین عطاست''}}
{{ب|''این عالم اژدهاست و ز ایزد تو را خرد''|2=''پادزهر زهر این قوی و منکراژدهاست''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: ولی‌نژاد، شریفه، ص185-182</ref>.
{{ب|''این عالم اژدهاست و ز ایزد تو را خرد''|2=''پادزهر زهر این قوی و منکراژدهاست''<ref>ر.ک: ولی‌نژاد، شریفه، ص185-182</ref>}}{{پایان شعر}}


ناصرخسرو، کتاب روشنایی‌نامه را پس از سفر طولانی هفت‎ساله‎ خود، در مقام‎ «حجة الجزيرة الخراسان» به نظم آورد. قصد وی از نگارش این کتاب ارائه چراغی‎‎ روشنی‌بخش‎ به اهل خرد و جویندگان حقیقت بود؛ چنان‌که خود می‌گوید:
ناصرخسرو، کتاب روشنایی‌نامه را پس از سفر طولانی هفت‎ساله‎ خود، در مقام‎ «حجة الجزيرة الخراسان» به نظم آورد. قصد وی از نگارش این کتاب ارائه چراغی‎‎ روشنی‌بخش‎ به اهل خرد و جویندگان حقیقت بود؛ چنان‌که خود می‌گوید:
خط ۵۸: خط ۶۲:
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب|''نهادم این کتاب روح‎پرور''|2='' گشودم بر دل اهل خرد در''}}
{{ب|''نهادم این کتاب روح‎پرور''|2='' گشودم بر دل اهل خرد در''}}
{{ب|''مر این را روشنایی‌نامه نامش‎ ''|2='' خرد را روشنایی از کلامش''}}{{پایان شعر}}‎<ref>ر.ک: چرخ‎چی، عباس، ص598</ref>.
{{ب|''مر این را روشنایی‌نامه نامش‎ ''|2='' خرد را روشنایی از کلامش''‎<ref>ر.ک: چرخ‎چی، عباس، ص598</ref>}}{{پایان شعر}}.


از‎ لحاظ مضمون می‌توان روشنایی‌نامه را به دو بخش تقسیم کرد:
از‎ لحاظ مضمون می‌توان روشنایی‌نامه را به دو بخش تقسیم کرد:
# بخش نخست، مشتمل بر چند مقاله است که در آن می‌توان دیدگاه‌های فلسفی - مذهبی‎ «ناصر» را درباره‎ی خدا، آفرینش‎ جهان‎ و انسان‎، جوهر و عرض و... مشاهده کرد. جهان‌بینی‎‎ ناصر‎خسرو‎ اگرچه ایده‎آلیستی است، بااین‌حال نگرش و بینش وی راکد و جامد نیست و از پویایی و تحرک قابل تحسینی (مناسب با شرایط مکانی‎ و زمانی‎) برخوردار‎ است.
# بخش نخست، مشتمل بر چند مقاله است که در آن می‌توان دیدگاه‌های فلسفی - مذهبی‎ «ناصر» را درباره‌ی خدا، آفرینش‎ جهان‎ و انسان‎، جوهر و عرض و... مشاهده کرد. جهان‌بینی‎‎ ناصر‎خسرو‎ اگرچه ایده‌آلیستی است، بااین‌حال نگرش و بینش وی راکد و جامد نیست و از پویایی و تحرک قابل تحسینی (مناسب با شرایط مکانی‎ و زمانی‎) برخوردار‎ است.
# بخش‎ دوم،‎ شامل‎ چندین موضوع درباره‎ی پاره‌ای از مسائل اجتماعی‎ است‎. مقاله‌هایی‎‎ مانند‎: «گفتار‎ اندر‎ صفت خلوت»، «گفتار اندر نصیحت و موعظه»، «در مذمت دوستان ریایی»، «در مذمت غمازان»، «در نکوهش تقلید»، «گفتار اندر خاموشی و رازداری». بخش‎ عمده‎ی این مقاله‌ها که اندیشه‌های انسانی و اجتماعی‎ [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] را بازتاب می‌دهد، به قصد پند و اندرز به پیروان و به‌طور کلی به مردم سروده شده‎ است. در اینجا باید یادآور شد‎ که‎ موضوع‎هایی که در این بخش مطرح شده، هم ناقص است و هم پراکنده. اگر در همین‎ جا روشنایی‌نامه را با سعادت‎نامه قیاس کنیم، به نقص فاحشی که در روشنایی‌نامه در زمینه‎ی‎ طرح‎ عمده‌ترین مسائل اجتماعی - اخلاقی وجود دارد، پی خواهیم‎ برد. وجود این نقص می‌تواند دلیل‎هایی گوناگون داشته باشد. شاید یکی این باشد که‎ ناصرخسرو زمان بسیار کوتاهی برای‎ نوشتن‎ این کتاب صرف کرده است؛ چنان‌که خود او می‌گوید:  
# بخش‎ دوم،‎ شامل‎ چندین موضوع درباره‌ی پاره‌ای از مسائل اجتماعی‎ است‎. مقاله‌هایی‎‎ مانند‎: «گفتار‎ اندر‎ صفت خلوت»، «گفتار اندر نصیحت و موعظه»، «در مذمت دوستان ریایی»، «در مذمت غمازان»، «در نکوهش تقلید»، «گفتار اندر خاموشی و رازداری». بخش‎ عمده‌ی این مقاله‌ها که اندیشه‌های انسانی و اجتماعی‎ [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] را بازتاب می‌دهد، به قصد پند و اندرز به پیروان و به‌طور کلی به مردم سروده شده‎ است. در اینجا باید یادآور شد‎ که‎ موضوع‎هایی که در این بخش مطرح شده، هم ناقص است و هم پراکنده. اگر در همین‎ جا روشنایی‌نامه را با سعادت‌نامه قیاس کنیم، به نقص فاحشی که در روشنایی‌نامه در زمینه‌ی‎ طرح‎ عمده‌ترین مسائل اجتماعی - اخلاقی وجود دارد، پی خواهیم‎ برد. وجود این نقص می‌تواند دلیل‎هایی گوناگون داشته باشد. شاید یکی این باشد که‎ ناصرخسرو زمان بسیار کوتاهی برای‎ نوشتن‎ این کتاب صرف کرده است؛ چنان‌که خود او می‌گوید:  


{{شعر}}
{{شعر}}
خط ۶۸: خط ۷۲:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


البته این احتمال را نیز‎ می‌توان‎ در نظر گرفت که‎ گرد‎ و غبار برخاسته از حمله‌ها، تاراج‎ها، قشری‌گری‎ها و خصومت‎های تاریخی، همچنان‌که پاره‌ای از آثار دیگر او را محو کرده، برخی از مقاله‌های مکمل روشنایی‌نامه را از محققان و تاریخ‌نویسان نهان نگه داشته است.<ref>ر.ک: همان، ص600-598</ref>.‎
البته این احتمال را نیز‎ می‌توان‎ در نظر گرفت که‎ گرد‎ و غبار برخاسته از حمله‌ها، تاراج‎ها، قشری‌گری‌ها و خصومت‎های تاریخی، همچنان‌که پاره‌ای از آثار دیگر او را محو کرده، برخی از مقاله‌های مکمل روشنایی‌نامه را از محققان و تاریخ‌نویسان نهان نگه داشته است.<ref>ر.ک: همان، ص600-598</ref>.‎


در ابتدای سعادت‎نامه کتاب چنین می‌خوانیم: «سعادت‎‎نامه اگرچه به [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] منسوب است، اما صحت این انتساب مردود گردیده؛ بااین‌حال چون در دواوین قدیم [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] آورده شده، در اینجا هم آمده است»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص492</ref>.‎  
در ابتدای سعادت‌نامه کتاب چنین می‌خوانیم: «سعادت‎‎نامه اگرچه به [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] منسوب است، اما صحت این انتساب مردود گردیده؛ بااین‌حال چون در دواوین قدیم [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] آورده شده، در اینجا هم آمده است»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص492</ref>.‎  


==وضعیت کتاب==
==وضعیت کتاب==
خط ۸۳: خط ۸۷:
#[[:noormags:1106933|ظاهری، ابراهیم؛ رضایی، حمید، بررسی استعاره در دیوان ناصرخسرو، پایگاه مجلات تخصصی نور، مطالعات زبانی بلاغی، بهار و تابستان 1392، شماره 7، صفحه 27 تا 54]].
#[[:noormags:1106933|ظاهری، ابراهیم؛ رضایی، حمید، بررسی استعاره در دیوان ناصرخسرو، پایگاه مجلات تخصصی نور، مطالعات زبانی بلاغی، بهار و تابستان 1392، شماره 7، صفحه 27 تا 54]].
#[[:noormags:336501|ولی‌نژاد، شریفه، «خرد و خردستایی در دیوان ناصرخسرو»، پایگاه مجلات تخصصی نور، ادبیات فارسی، پاییز 1385، شماره 7، صفحه 181 تا 206]].
#[[:noormags:336501|ولی‌نژاد، شریفه، «خرد و خردستایی در دیوان ناصرخسرو»، پایگاه مجلات تخصصی نور، ادبیات فارسی، پاییز 1385، شماره 7، صفحه 181 تا 206]].
 
{{شعر و شاعری}}
 
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
   
   
خط ۹۳: خط ۹۹:
   
   
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]]
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]]
[[رده:25 مرداد الی 24 شهریور]]
[[رده:سال97-25مرداد الی24 شهریور]]