۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بررسی و تحقیق در جنبش مشروطیت ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
بررسی و تحقیق در جنبش مشروطیت ایران (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۸ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۹:۲۱
، ۸ سپتامبر ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'ه‌خ' به 'ه‌خ'
جز (جایگزینی متن - 'هم' به 'هم') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌خ' به 'ه‌خ') |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''بررسی و تحقیق در جنبش مشروطیت ایران'''، اثر [[جعفریان، رسول|رسول جعفریان]]، کتابی است پیرامون بررسی کامل ابعاد تحصن | '''بررسی و تحقیق در جنبش مشروطیت ایران'''، اثر [[جعفریان، رسول|رسول جعفریان]]، کتابی است پیرامون بررسی کامل ابعاد تحصن مشروطه‌خواهان در سفارت انگلیس. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
در مقدمه مؤلف، به ضرورت شناخت جریانات فلسفی و فکری در درون تحولات سیاسی به‌منظور بررسی جریانات تاریخی، اشاره شده<ref>ر.ک: مقدمه اول، ص8-10</ref> و در مقدمه دوم، توضیحاتی پیرامون جنبش مشروطیت و موافقان و مخالفان آن، ارائه گردیده است.<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص11-26</ref>. | در مقدمه مؤلف، به ضرورت شناخت جریانات فلسفی و فکری در درون تحولات سیاسی به‌منظور بررسی جریانات تاریخی، اشاره شده<ref>ر.ک: مقدمه اول، ص8-10</ref> و در مقدمه دوم، توضیحاتی پیرامون جنبش مشروطیت و موافقان و مخالفان آن، ارائه گردیده است.<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص11-26</ref>. | ||
فصل اول، مقدماتی است در شناخت جنبش مشروطه؛ ازاینرو، ابتدا رابطه علما با جنبش مشروطه مورد بررسی قرار گرفته و سپس به بحث پیرامون رابطه مشروطه با استبداد و استعمار، حرکت | فصل اول، مقدماتی است در شناخت جنبش مشروطه؛ ازاینرو، ابتدا رابطه علما با جنبش مشروطه مورد بررسی قرار گرفته و سپس به بحث پیرامون رابطه مشروطه با استبداد و استعمار، حرکت مشروطه‌خواهی و ابعاد آن، نقش انگلیسیها در تحولات ایران عصر قاجار و مشروطه و منورالفکرها پرداخته شده است. نویسنده بر این باور است که نقش اول و اساسی در جنبش آزادی‌خواهانه و عدالتخواهانه مردم در مشروطه را علما برعهده داشته و با نفوذ روحانی خود در جامعه و سابقه‌ای که به دلیل همین نفوذ معنوی از آن برخوردار بودند، توانستند جنبشی را علیه حکومت ظالمانه قاجار به وجود آورند. آنچه نویسنده در این فصل به دنبال آن است، پرداختن به این موضوع است که علما به کدامین بخش مشروطه تعلق دارند و آنها مدافع چه کسی بوده و مبارزه‌شان با چه کسانی بود؟<ref>ر.ک: متن کتاب، ص27</ref>. | ||
در فصل دوم، نگاهی شده است به سابقه تحصن در سفارتخانه‌های خارجی. به اعتقاد نویسنده، تحصن در سفارتخانه انگلیس در تهران، حساسترین و اساسی‌ترین مرحله در پیدایش حرکت | در فصل دوم، نگاهی شده است به سابقه تحصن در سفارتخانه‌های خارجی. به اعتقاد نویسنده، تحصن در سفارتخانه انگلیس در تهران، حساسترین و اساسی‌ترین مرحله در پیدایش حرکت مشروطه‌خواهی - نه عدالتخواهی - است. به باور وی، اهمیت این تحصن در رشد این جنبش و باور کردن آن، باعث شده تا موافق و مخالف، پیرامون آن اظهار نظر کرده و نتایجی از آن برگیرند و سابقه تحصن در ایران و نیز سفارتخانه‌های خارجی را بررسی کنند تا بهنحوی در تبیین این مسئله، یاری‌شان کند. وی معتقد است ساده‌ترین حکمی که موافقان مشروطه در حل این قضیه صادر کرده‌اند، این است که تحصن در ایران، امری معمول بوده و ازاینرو، نمی‌بایست تعجبی نسبت به تحصن در سفارت انگلیس از خود نشان داد و یا آن را دلیل بر ابهام و ایهامی در واقعه مشروطه دانست<ref>همان، ص87-88</ref>. | ||
در فصل سوم، به موضوع تصمیم‌گیری برای رفتن به سفارت، پرداخته شده است. از مسائلی که پیرامون آن اختلاف است، تصمیم‌گیری در رفتن به سفارت است. این مسئله، جدای از آنچه مربوط به خود همین مسئله می‌شود، ارتباط آن با برخی از قضاوتها و دیدگاه‌ها راجع به اشخاص و قضایای دیگر است؛ بهطوریکه داشتن دیدگاه خاصی در اینجا، ما را رودرروی مشکلات دیگری قرار خواهد داد که بهسادگی نمی‌توان درباره آنها قضاوت کرد<ref>ر.ک: همان، ص105</ref>. | در فصل سوم، به موضوع تصمیم‌گیری برای رفتن به سفارت، پرداخته شده است. از مسائلی که پیرامون آن اختلاف است، تصمیم‌گیری در رفتن به سفارت است. این مسئله، جدای از آنچه مربوط به خود همین مسئله می‌شود، ارتباط آن با برخی از قضاوتها و دیدگاه‌ها راجع به اشخاص و قضایای دیگر است؛ بهطوریکه داشتن دیدگاه خاصی در اینجا، ما را رودرروی مشکلات دیگری قرار خواهد داد که بهسادگی نمی‌توان درباره آنها قضاوت کرد<ref>ر.ک: همان، ص105</ref>. | ||
در فصل چهارم، به بررسی موضع سفارت در برابر درخواست تحصن پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، نگاهی به سیاست انگلیس در قبال روسیه، نشان می‌دهد که آنها در پی نفوذ بیشتری در امور سیاسی ایران بوده‌اند؛ | در فصل چهارم، به بررسی موضع سفارت در برابر درخواست تحصن پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، نگاهی به سیاست انگلیس در قبال روسیه، نشان می‌دهد که آنها در پی نفوذ بیشتری در امور سیاسی ایران بوده‌اند؛ به‌خصوص که با افزایش قدرت روسها، آنها ضعف بیشتری احساس کرده و به دنبال جبران آن بودند<ref>ر.ک: همان، ص125</ref>. | ||
در فصول گذشته کتاب، درباره موضع سفارت در برابر درخواست تحصن سخن گفته شد و در فصل پنجم، به‌منظور بررسی همکاری اعضای سفارت با متحصنین، آنچه را که از اسناد رسمی و غیر رسمی در مورد برخورد سفارت با متحصنین پس از استقرار آنها در سفارت ذکر شده، آورده شده است. این برخوردها که در قالب «حمایت کامل از متحصنین» قابل طرح است، یکی از تکیه‌گاه‌های اصلی مباحث این فصل تلقی می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص137</ref>. | در فصول گذشته کتاب، درباره موضع سفارت در برابر درخواست تحصن سخن گفته شد و در فصل پنجم، به‌منظور بررسی همکاری اعضای سفارت با متحصنین، آنچه را که از اسناد رسمی و غیر رسمی در مورد برخورد سفارت با متحصنین پس از استقرار آنها در سفارت ذکر شده، آورده شده است. این برخوردها که در قالب «حمایت کامل از متحصنین» قابل طرح است، یکی از تکیه‌گاه‌های اصلی مباحث این فصل تلقی می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص137</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
در فصل دهم، به بستنشینی در کنسولگریهای انگلیس در سایر شهرها پرداخته شده است. بازتاب تحصن در سفارت انگلیس در تهران، در سایر شهرستان‌ها، هجوم مردم به کنسولگریها بود. به باور نویسنده، این کار نشان محکمی است بر یک کار حساب شده‌ای که جریان «عدالتخواهی» مردم را به سمت «مشروطه غربی» جهت می‌داد؛ زیرا به اعتقاد وی چگونه ممکن است که همزمان و بی‌دلیل، تحصن در کنسولگریها و مراکز ادارات تلگرافخانه وابسته به انگلیسیها، صورت پذیرد، جز آنکه ریشه در جای مشخص و معینی داشته و هدایتی در کار نباشد<ref>ر.ک: همان، ص239</ref>. | در فصل دهم، به بستنشینی در کنسولگریهای انگلیس در سایر شهرها پرداخته شده است. بازتاب تحصن در سفارت انگلیس در تهران، در سایر شهرستان‌ها، هجوم مردم به کنسولگریها بود. به باور نویسنده، این کار نشان محکمی است بر یک کار حساب شده‌ای که جریان «عدالتخواهی» مردم را به سمت «مشروطه غربی» جهت می‌داد؛ زیرا به اعتقاد وی چگونه ممکن است که همزمان و بی‌دلیل، تحصن در کنسولگریها و مراکز ادارات تلگرافخانه وابسته به انگلیسیها، صورت پذیرد، جز آنکه ریشه در جای مشخص و معینی داشته و هدایتی در کار نباشد<ref>ر.ک: همان، ص239</ref>. | ||
در فصل یازدهم، به چگونگی ظهور | در فصل یازدهم، به چگونگی ظهور مشروطه‌خواهی پرداخته شده است. یکی از مسائل بدیهی پیرامون حرکت مشروطه‌خواهی این است که از لحاظ درخواست علنی آن، تا قبل از بستنشینی در سفارت، اساسا مطرح نبوده است؛ مثلاًدر قضیه بستنشینی در عبدالعظیم و حتی بعد از آن، در حوادثی که رخ داده، تنها صحبت از عدالتخانه بوده و فراتر از آن، اندیشه‌ای در ذهن راهبران مردم نداشته است؛ حتی در عبدالعظیم ابتدا خواسته عدالتخانه نیز نبوده و در آنجا نیز طبق آنچه اظهار شده، به کمک سفیر عثمانی و واسطه‌گری او، عدالتخانه نیز اضافه شده است. به اعتقاد نویسنده، در واقع این به معنای آن نیست که اندیشه عدالتخواهی مطرح نبوده، برعکس سالها بود که از لحاظ عملی، قصه عدل و ظلم و ایجاد یک عدلیه مطرح بوده و حتی از زمان ناصرالدین شاه بدین طرف، سخن از اصلاح عدلیه و تشکیل عدالتخانه به میان آمده بود<ref>ر.ک: همان، ص263</ref>. | ||
در فصل دوازدهم، به برخی ایرادت پیرامون جنبش مشروطیت، پاسخ داده شده است؛ از جمله آنکه استاد حمید عنایت | در فصل دوازدهم، به برخی ایرادت پیرامون جنبش مشروطیت، پاسخ داده شده است؛ از جمله آنکه استاد حمید عنایت به‌خاطر توجهی که به ماهیت دینی مشروطه دارد، به کسانی که آن را ساخته دست بیگانگان می‌دانند، حمله کرده است. نویسنده در اینباره به این نکته اشاره کرده است که پیوستگی حرکت مشروطه‌خواهی در مقطعی که دچار انحراف شد، ربطی به اصالت مردمی قیام و حتی جنبه مذهبی آن ندارد و اگر کسی با توجه به اصالت مردمی و دینی آن، آن را سالم از دخالت انگلیس می‌پندارد، در واقع دچار خلط شده است؛ زیرا روحانیت اقدامی در جهت مبارزه با ستمگری حکام کرد، اما این قیام در ادامه، در تحصن نزدیک به یکماهه سفارت، تغییر ماهیت داد<ref>ر.ک: همان، ص285-286</ref>. | ||
در دو فصل پایانی کتاب، ابتدا جنبش مشروطیت از دیدگاه [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]] مورد بررسی قرار گرفته و سپس، به مصاحبه با حاج محمدتقی بنکدار، اشاره شده است.<ref>ر.ک: همان، ص299-333</ref>. | در دو فصل پایانی کتاب، ابتدا جنبش مشروطیت از دیدگاه [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]] مورد بررسی قرار گرفته و سپس، به مصاحبه با حاج محمدتقی بنکدار، اشاره شده است.<ref>ر.ک: همان، ص299-333</ref>. | ||