تاریخ بوشهر: تفاوت میان نسخه‌ها

محقق درباره شیوه نگارش مؤلف بیان می‌دارد که وی در عین سادگی در نوشتن، بسیار ادیبانه می‌نویسد؛ قلم او حال و هوای ادبیات مشروطه را دارد و گاهی قلم وی متأثر از گونه زبانی رایج در جنوب ایران و به‌ویژه گویش بوشهری است. متن کتاب حاوی اطلاعات ارزشمندی در حوزه‌های مختلف نیز هست. این اطلاعات را می‌توان در مواردی مانند نهادها و مؤسسات تمدنی جدید، ابزار و وسایل جدید، ابزار و وسایل جنگی، اوزان و مقیاس‎های جدید و معادل‎های قدیم و... طبقه‌بندی کرد<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‎ویک – بیست‎وسه</ref>.

مرحوم سعادت که خود سال‎ها ساکن بوشهر و فعال در امور فرهنگی آنجا بود، مشاهدات و اندیشه‌های خود را در مسائل گوناگون بوشهر منعکس کرده است؛ لذا هرچند قسمت‎هایی از این کتاب در بردارنده تاریخ شبه‌جزیره بوشهر از عهد باستان است و نیز مباحثی از دوره افشاریه، زندیه تا نیمه نخست قاجاریه را که مربوط به بوشهر است ارائه می‌نماید، اما این بخش از مطالب مأخوذ از منابع تاریخی و جغرافیایی تاریخی است، لذا هرچند سعی او در ارائه طرحی کلی از تاریخ بوشهر، به‎نحوی منسجم و مرتب جای تقدیر فراوان دارد، اما از نظر دانش و روش جدید تحقیقات تاریخی محل نقد و نظر نیز هست<ref>ر.ک: مقدمه عبدالرسول خیراندیش، صفحه بیست‎وهفت – پنجاه‌ویک</ref>.

فصل اول در مورد تاریخ غلبه لشگر اسلام بر این حدود است؛ آنچه از تواریخ مستفاد است این است که اول ناحیه‌ای که از خلیج ایران به دست اعراب افتاد، جزیره بحرین بود و سپس در طول سالیانی متمادی با پشروی‎های سپاه اسلام در سال بیست‎وسوم هجرت تمام مملکت فارس و سواحل خلیج ایران به تصرف مسلمانان درآمد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص13-15</ref>.

فصل سوم درباره جغرافیای طبیعی و مدنی بوشهر است، که به‌اختصار به برخی از مطالب مهم آن شاره می‌شود: از قدیم‌الایام این شهر به چهار محله اصلی تقسیم می‌شده است: محله بهبهانی‎ها که از جمیع محلات آبادتر و بزرگ‎تر بوده است؛ محله شنبدی، محله دهدشتی، محله کوتی. عدد مساجد این شهر بیست‎ویک مسجد بوده است. مساجد این شهر از حیث بنا و شکل، کمتر شباهتی به مساجد داخله ایران دارد و در هندسه آن رعایت گرما شده است. به تکایای شهر که در آن اقامه تعزیه‌داری و روضه‎خوانی برای حضرت سیدالشهدا می‌شود، برحه می‌گویند که تعداد آنها به هفت تکیه می‌رسد. از بدو دادن امتیاز تأسیس بانک شاهنشاهی در ایران یک شعبه از آن هم در بوشهر تأسیس شده و در آن عمل صرافی و برات‎فروشی منحصر انجام می‌گرفته است. از بدو ایجاد این بانک تاکنون صدها ملیون و بالاخص جواهر و طلا از ثروت ایران کاسته شد. از ابتدای تأسیس دولت مشروطه در این شهر، بعضی ادارات قانونی از قبیل عدلیه، مالیه، نظمیه، بلدیه و غیره تشکیل شده، ولی تماما اسم بلارسم است و فایده‌ای برآن مترتب نیست<ref>ر.ک: همان، ص19-40</ref>.

روز بیست‎وسوم ربیع‎الاول، سه فروند کشتى جنگى انگلیسى به لنگرگاه بوشهر وارد شد و تا روز سوم ربیع‎الثانى سى‎ فروند کشتى جنگى در غاوى بوشهر مجتمع گردید و پس از آماده‎سازی دیگر لوازم جنگی، جنگ با ایران آغاز گردید، که در نهایت پس از مدت‎ها درگیری ایرانیان از انگلیسی‎ها شکست خوردند. نگارنده سبب عمده شکست لشکر ایران را اولاً، تباین افکار و عدم توافق آراى رؤساى عساکر نظام و رؤساى عساکر چریک می‌داند؛ ثانیاً، عدم کفایت و لیاقت سردار کل در مناقشه او با جهالت و بى‎علمى ضبّاط‍‎ و صاحب‌منصبان عسکرى نظامى که نه از قانون سوق عسکرى خبرت و بصیرت داشتند و نه در علم جنگ و ارکان مسائل حرب، از تجربه و اطّلاع کافى بهرمند بودند<ref>ر.ک: همان، ص94-102</ref>.