مجلي مرآة المنجي في الكلام و الحكمتين و التصوف: تفاوت میان نسخه‌ها

سوم: در همین سفر بود که او آغاز به نگارش شرح بر شرح خود با عنوان مجلي مرآة المنجي في الكلام و الحكمتين و التصوف کرد. مسوده این اثر در اواخر جمادى‎الآخر 895ق‎/آوریل 1490م، به نگارش درآمده و مبیضه آن در روز جمعه، 16 صفر 896ق‎/29 دسامبر 1490م، به هنگام سومین اقامت مؤلف در مشهد اتمام یافته است. [[ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین|ابن ابى‎جمهور]] در کتاب المجلي نه‌تنها قصد ایجاد هماهنگى میان عقاید متضاد معتزله و اشاعره دارد – همان ‎طور که پیش از آن در معين المعين و کشف چنین کرده است - بلکه او همچنین مى‎کوشد تا میان کلام، فلسفه مشاء و اشراق و تصوف تلفیق کند. این امر به شیوه‌اى است که در مسلك الأفهام آمده است. در مسلك الأفهام عناصر فلسفى و صوفیانه متعددى را مى‎توان مشاهده کرد که به‌طرز چشمگیرى بر مؤلف تأثیر گذاشته‌اند. فلسفه و عرفان هم به‎نحو چشمگیر و فزاینده‌اى در سراسر شرح، النور المنجي، مشاهده مى‎شود. به‌علاوه، در این شرح بازتاب‌هایى از فلسفه اشراق را مى‎توان دید. [[ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین|ابن ابى‎جمهور]] در شرح بر شرح، یعنى مجلي مرآة المنجي، بر تفسیر عقاید و مفاهیمى که در شرح به آن‌ها اشاره کرده است، تأکید مى‎کند. تأثیر فلسفه اشراق و تصوف در این شرح بر شرح آشکار است. بیشتر شرح و بسط‎ها در این اثر، نقل‎هاى مستقیم از آثار مؤلفان قدیم‎تر است. براى فلسفه، بیش از همه، از رسائل الشجرة الإلهية، اثر شمس‌الدین محمّد بن محمود شهرزورى (د: پس از 687ق‎/1288م) نقل شده است. [[ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین|ابن ابى‎جمهور]] از این کتاب فصل‎هایى را به‌تمامه، بدون اینکه منبع خود را به‌وضوح ذکر کند، در مجلي گنجانده است<ref>ر.ک: همان، صفحه شش - هفت</ref>.

با وجود این، همانندى‎های متعدد با موضوعات، دیدگاه‌ها و حتى گه‌گاه نحوه بیان، هیچ ‎شکى باقى نمى‎گذارد که آثار حیدر آملى، منبع اصلى قطعه‌هاى عرفانى شرح بر شرح است. [[ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین|ابن ابى‎جمهور]] همچنین، به‌کرّات، از [[شرح نهج‌البلاغة (ابن میثم)|شرح نهج‌البلاغه]] [[ابن میثم، میثم بن علی|میثم البحرانى]] (د: 699ق‎/1300م) نقل مى‎کند. او نقل‎هاى مفصل متعددى نیز از الفتوحات المكية و [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحكم]] [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] و همچنین از [[مفتاح الغيب و شرحه مصباح الأنس|مفتاح الغيب]] [[صدرالدین قونوی، محمد بن اسحاق|صدرالدین قونوى]] (د: 673ق‎/1274م) دارد. کتاب المجلي تنها چند سالى پیش از به قدرت رسیدن شاه اسماعیل اول و تأسیس شیعه به‌عنوان دینى دولتى در ایران، تألیف شده بود. [[ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین|ابن ابى‎جمهور]] در شرح مفصل خود در فصل مربوط‍‎ به امامت - با مخالفت با سه خلیفه اول - ‎نشان مى‎دهد که خود طرف‎دار متعصب شیعه دوازده‌امامى است. این مسئله از خصوصیات آن دوره بوده است<ref>ر.ک: همان، صفحه هشت - نه</ref>.