پاتانجلی: تفاوت میان نسخه‌ها

د)- پاتانجلی که رساله‌ای است اولا به تصوّف و ثانیا به فلسفه هندی، چنان‎که از افادت استاد رئیس به اوایل آن برمی‎آید، از جمله ذخایر حکمای هند می‎بوده است به زبان سانسکریت و همچون سایر کتب کذایی آنان موزون و حاوی مسائلی فنّی در باب ادب و چون آن را در شمار سایر ذخایر حرفا به حرف بهر او (‎استاد رئیس) خوانده بوده‌اند و او بدان احاطت یافته بوده است، ضمیر او اجازت نکرده بوده است که راغبین بدان را از آن محروم بگذارد و هم از اینجا می‎بوده است که آن را تعریب فرموده است، امّا نه به ترجمت محض، بل به‎گونه‌ای دیگر که خود می‎آورد به چند مقام و بالاخصّ به همان اوایل رساله از پی تمهید عذری و این است آنکه:... لذلك اضطررت في النّقل إلی خلط النّصّ بذلك التّفسير المزيد و إجراء الكلام علی ما يشبه السؤال و الجواب و إلی إسقاط ما يتعلّق بالنّحو و اللّغة و هذا عذر قدّمته لتفاوت حجم الكتاب في اللّغتين عند المقايسة بينهما حتّی لا يظنّ ظانّ أنّ ذلك لإخلال بمعنی بل يتحقّق أنّه للتّنقيح عمّا يعود» [یعنی از این جهت ناچار شدم نقل مطلب را با تفسیری که به آن می‌افزایم بیامیزم و همچنین کلام را به‎صورتی مانند سؤال و جواب مطرح کنم و مطالب نحوی و لغوی و... را رها کنم و عذرم را در اینجا پیشاپیش می‌گویم تا به‎خاطر تفاوت حجم کتاب در زبان‎های عربی و هندی کسی نپندارد که این کار از سر اخلال به معنا بوده است...]<ref>ر.ک: همان، صفحات هفت و هشت</ref>.

و)- پاتانجلی و فی‌الحقیقه، تصوّف هندی در تصوّف ما بلاشک مؤثّر افتاده است؛ چنان‎که استاد رئیس می‌فرماید: «و إلی طريق پاتانجل ذهبت الصّوفية في الاشتغال بالحق و قالوا... و يوجد في كلامهم ما يدلّ علی القول بالاتحاد» و از میانه فضلای معاصرین ما نیز مرحوم [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] آورده است به کتاب سرچشمه تصوّف در ایران که: فلسفه وحدت وجود در تصوّف ایران و هند، مأخوذ از فلسفه هندی «پتنجالی: Patanjali است‎<ref>ر.ک: همان، صفحه هجده</ref>.