۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
كنز المسائل في شرح أربع رسائل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ی‌ب' به 'ی‌ب'
جز (جایگزینی متن - 'ه‌و' به 'ه‌و') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ب' به 'ی‌ب') |
||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
ضیاءالدین دری اصفهانی برای فصوص ابتدایی، عنوانی را ذکر نکرده و فقط به شماره آن در پرانتر اشاره کرده است. در ادامه شیوه او تغییر کرده و از فص یازدهم، به عنوان و موضوع آن فص اشاره کرده، سپس به شرح و توضیحاتی درباره آن می‌پردازد. ایشان، گاه یک فص را مقدمه‌ای بر فص دیگر می‌داند و یا برای توضیح هرکدام از فصوص، مقدماتی را ذکر می‌کند. | ضیاءالدین دری اصفهانی برای فصوص ابتدایی، عنوانی را ذکر نکرده و فقط به شماره آن در پرانتر اشاره کرده است. در ادامه شیوه او تغییر کرده و از فص یازدهم، به عنوان و موضوع آن فص اشاره کرده، سپس به شرح و توضیحاتی درباره آن می‌پردازد. ایشان، گاه یک فص را مقدمه‌ای بر فص دیگر می‌داند و یا برای توضیح هرکدام از فصوص، مقدماتی را ذکر می‌کند. | ||
ایشان در فص ششم چنین می‌گوید: این فص، مقدمه است برای فص هفتم. برای توضیح این فص ما محتاجیم به یک مقدمه مختصری و آن مقدمه آن است که می‌گوییم مفهومات کلیه که برای آن‌ها افراد ذهنی و یا خارجی است، بر پنچ قسم | ایشان در فص ششم چنین می‌گوید: این فص، مقدمه است برای فص هفتم. برای توضیح این فص ما محتاجیم به یک مقدمه مختصری و آن مقدمه آن است که می‌گوییم مفهومات کلیه که برای آن‌ها افراد ذهنی و یا خارجی است، بر پنچ قسم می‌باشند: جنس، فصل، نوع، عرض خاص و عرض عام. | ||
سپس به توضیح هرکدام از موارد فوق با ذکر مثالهایی می‌پردازد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص15-14</ref>. | سپس به توضیح هرکدام از موارد فوق با ذکر مثالهایی می‌پردازد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص15-14</ref>. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
نویسنده در این رساله پاسخگو به دو سؤال است: | نویسنده در این رساله پاسخگو به دو سؤال است: | ||
# زلزله چگونه ایجاد می‌شود؟ | # زلزله چگونه ایجاد می‌شود؟ | ||
# حکما می‌گویند: آنچه موجود است، خیر است و شرور امر عدمی | # حکما می‌گویند: آنچه موجود است، خیر است و شرور امر عدمی می‌باشند؛ این چگونه است درحالیکه زلزله جمع کثیر اطفال معصوم و مردمان بی‌گناه را به هلاکت می‌رساند؟! چرا خداوند راضی می‌شود و از وقوع آن جلوگیری نمی‌کند؟ | ||
نویسنده برای جواب دادن به سؤال اول از چهار مقدمه استفاده می‌کند و در پایان می‌گوید: ممکن است حدوث زلزله به جهت آن است که در اعماق زمین مجاری زیادی برای آب‌هایی که در آن‌ها جاری است، گودالهای بزرگ و عمیقی پدید آمده باشد و باطن زمین را سست و رخو ساخته؛ بهطوریکه باعث می‌شود که قطعات بزرگ از زمین جدا می‌گردد و در آن گودالها ریزش می‌کند..<ref>همان، ص73</ref>. | نویسنده برای جواب دادن به سؤال اول از چهار مقدمه استفاده می‌کند و در پایان می‌گوید: ممکن است حدوث زلزله به جهت آن است که در اعماق زمین مجاری زیادی برای آب‌هایی که در آن‌ها جاری است، گودالهای بزرگ و عمیقی پدید آمده باشد و باطن زمین را سست و رخو ساخته؛ بهطوریکه باعث می‌شود که قطعات بزرگ از زمین جدا می‌گردد و در آن گودالها ریزش می‌کند..<ref>همان، ص73</ref>. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
این رساله، ترجمه سؤال ابونصر محمد بن عبدالرحیم نسوی و جواب عمر بن ابراهیم خیام توسط ضیاءالدین دری اصفهانی است. | این رساله، ترجمه سؤال ابونصر محمد بن عبدالرحیم نسوی و جواب عمر بن ابراهیم خیام توسط ضیاءالدین دری اصفهانی است. | ||
سؤال مطرحشده چنین است که: «این همه شرور و مضاداتی که در این عالم واقع شده و می‌شود آیا ممکنالوجودند یا واجبالوجود. مسلم است که واجبالوجود نیستند؛ زیرا با ادله توحید ثابت و مبرهن شده است که واجبالوجود یکی است؛ پس ناچار ممکنالوجود | سؤال مطرحشده چنین است که: «این همه شرور و مضاداتی که در این عالم واقع شده و می‌شود آیا ممکنالوجودند یا واجبالوجود. مسلم است که واجبالوجود نیستند؛ زیرا با ادله توحید ثابت و مبرهن شده است که واجبالوجود یکی است؛ پس ناچار ممکنالوجود می‌باشند و این مسئله هم مسلم است که هیچ ممکنالوجودی نمی‌تواند بدون سبب و علتی موجود شود، مگر اینکه به واجبالوجود ختم شود؛ بنابراین لازم میآید که واجبالوجود، علت و سبب پدید آمدن شرور و مضادت و فساد در عالم باشد»<ref>ر.ک: همان، ص76</ref>. | ||
عمر خیام برای پاسخ به این سؤال، سه مقدمه را آورده است، سپس می‌گوید: اکنونکه این مقدمات را دانستی، پی | عمر خیام برای پاسخ به این سؤال، سه مقدمه را آورده است، سپس می‌گوید: اکنونکه این مقدمات را دانستی، پی می‌بری به اینکه اگر تضاد و تنافی در موجودات ممکنه مشاهده شود، به‌واسطه جعل جاعل نیست؛ بلکه به جهت آن است که هرگاه آن موجود یافت شد تضاد بالضروره موجود خواهد شد و چون تضاد موجود شد، عدم بالضروره موجود می‌گردد و وقتیکه عدم موجود شد بالضروره شر هم موجود می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص80</ref>. | ||
مترجم بعد از ذکر پاسخ عمر خیام، پاسخ ابن سینا را نیز در اینباره متذکر می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص82-81</ref>، سپس می‌گوید: این نظام فعلی که در عالم وجود، موجود است، بهترین و کاملترین نظام است؛ برای آنکه اگر کسی بگوید این نظام حسن نیست، در جواب او باید بگوییم: اگر نظامی بهتر و کاملتر از این بود آیا خدا می‌دانست و یا نمی‌دانست؟ اگر بگوید نمی‌دانست که قائل به جهل خدا شده است و اگر بگوید می‌دانست، این هم دو صورت دارد: به این صورت که وقتیکه می‌دانست نظامی احسن از این نظام فعلی است و ایجاد نفرمود، یا می‌توانست و نکرد و یا نمی‌توانست. اگر بگوید می‌توانست و نکرد، بخل در خدا لازم میآید و اگر بگوید نمی‌توانست، عجز خدا لازم میآید. پس نسبت جهل دادن به خدا در صورت اول و نسبت بخل و عجز در دو فرض اخیر مسلماً کفر است؛ پس هرکس بگوید این نظام و روش در این عالم بد است من آن شخص را به این بیانی که گفتم کافر می‌دانم<ref>ر.ک: همان، ص83</ref>. | مترجم بعد از ذکر پاسخ عمر خیام، پاسخ ابن سینا را نیز در اینباره متذکر می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص82-81</ref>، سپس می‌گوید: این نظام فعلی که در عالم وجود، موجود است، بهترین و کاملترین نظام است؛ برای آنکه اگر کسی بگوید این نظام حسن نیست، در جواب او باید بگوییم: اگر نظامی بهتر و کاملتر از این بود آیا خدا می‌دانست و یا نمی‌دانست؟ اگر بگوید نمی‌دانست که قائل به جهل خدا شده است و اگر بگوید می‌دانست، این هم دو صورت دارد: به این صورت که وقتیکه می‌دانست نظامی احسن از این نظام فعلی است و ایجاد نفرمود، یا می‌توانست و نکرد و یا نمی‌توانست. اگر بگوید می‌توانست و نکرد، بخل در خدا لازم میآید و اگر بگوید نمی‌توانست، عجز خدا لازم میآید. پس نسبت جهل دادن به خدا در صورت اول و نسبت بخل و عجز در دو فرض اخیر مسلماً کفر است؛ پس هرکس بگوید این نظام و روش در این عالم بد است من آن شخص را به این بیانی که گفتم کافر می‌دانم<ref>ر.ک: همان، ص83</ref>. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
نویسنده در توضیح واژگان، گاه اختلاف بین متکلمان و حکما را یادآور شده است؛ مثلاً ایشان در ذیل حرف «ز» واژه زمان را مورد بررسی قرار داده و نوشته: زمان، در نزد متکلمان عبارت است از یک امر متجدد معلومی که معین می‌شود به‌واسطه او یک امر متجدد موهومی؛ مثلاً هرگاه کسی بگوید من اول طلوع آفتاب نزد تو میآیم. طلوع آفتاب امر متجدد معلوم است؛ لکن آمدن آن شخص یک امر موهومی است و وقتیکه مقارن شود این امر موهوم با آن امر متجدد معلوم، برطرف می‌گردد آن ابهامی که در امر موهوم موجود بوده است. | نویسنده در توضیح واژگان، گاه اختلاف بین متکلمان و حکما را یادآور شده است؛ مثلاً ایشان در ذیل حرف «ز» واژه زمان را مورد بررسی قرار داده و نوشته: زمان، در نزد متکلمان عبارت است از یک امر متجدد معلومی که معین می‌شود به‌واسطه او یک امر متجدد موهومی؛ مثلاً هرگاه کسی بگوید من اول طلوع آفتاب نزد تو میآیم. طلوع آفتاب امر متجدد معلوم است؛ لکن آمدن آن شخص یک امر موهومی است و وقتیکه مقارن شود این امر موهوم با آن امر متجدد معلوم، برطرف می‌گردد آن ابهامی که در امر موهوم موجود بوده است. | ||
اما زمان نزد حکما عبارت است از مقدار حرکت فلک اعظم و آن یک امر متصل غیر قاری است و اجزاء زمان بر سبیل اجتماع با هم موجود نمی‌شوند... میان حکما هم در خصوص زمان اختلاف است؛ بعضی اصلاً منکر وجود او | اما زمان نزد حکما عبارت است از مقدار حرکت فلک اعظم و آن یک امر متصل غیر قاری است و اجزاء زمان بر سبیل اجتماع با هم موجود نمی‌شوند... میان حکما هم در خصوص زمان اختلاف است؛ بعضی اصلاً منکر وجود او می‌باشند و بعضی دیگر مثبت وجود او. در میان مثبتین هم اختلاف است که آیا زمان، جوهر است و یا عرض و اگر جوهر باشد آیا جوهر مجرد است، مانند عقول و نفوس و یا جوهر مادی است، مانند هیولا و صورت<ref>ر.ک: همان، ص118</ref>. | ||
این رساله در دوم بهمن 1329، مهر خاتمه بر آن زده شده است<ref>ر.ک: همان، ص142</ref>. | این رساله در دوم بهمن 1329، مهر خاتمه بر آن زده شده است<ref>ر.ک: همان، ص142</ref>. | ||