عصرة المنجود فی علم الكلام: تفاوت میان نسخه‌ها

در مقدمه [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله جعفر سبحانی]]، شرح حال [[نباطی عاملی، علی بن محمد|بیاضی]]، جایگاه و مکانت علمی، اساتید و شاگردان و آثار [[نباطی عاملی، علی بن محمد|بیاضی]] مطرح شده است. در بخشی از این مقدمه، «عصرة المنجود» یکی از القاب امام علی(ع) دانسته شده و گفته شده که گزینش این نام برای کتاب چه‎بسا اشاره به دو مطلب داشته باشد:

# اول اینکه تمسک به ائمه اهل‎بیت(ع) - که اعدال و همتایان کتاب خدا هستند - ‎تنها وسیله نجات از هلاکت پس از قرآن کریم است.  

«[[الصراط المستقيم إلی مستحقی التقديم|الصراط المستقيم في مستحقي التقديم]]»، مهم‎ترین‎ و مفصل‎ترین‎ اثر‎ [[نباطی عاملی، علی بن محمد|بیاضی]] است و شهرت وی نیز به سبب‎ تألیف‎ همین اثـر اسـت. به جهت قوت علمى و قدرت بیان، برخى آن را در‎ مباحث‎ امامت‎ بهترین کتاب پس از «[[الشافي في الإمامة|الشافي]]» اثر [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضى علم‎الهدى]] می‌دانند، بلکه مى‎توان گفت این‎ اثر‎ را بر آن ترجیح داده‌اند<ref>ر.ک: دیانت، علی‌اکبر، ص243؛ میرشریفی، سید علی، ص36</ref>‎.

عصرة المنجود که بـعد‎ از‎ [[الصراط المستقيم إلی مستحقی التقديم|صراط‎ مستقیم]] به نگارش درآمـده اسـت، بـا توجه به مباحث مطرح‎شده در آن مى‎توان آن‎ را‎ مکمل‎ [[الصراط المستقيم إلی مستحقی التقديم|الصراط المستقيم]] دانست<ref>ر.ک: شهسواری، حسین، ص60؛ دیانت، علی‌اکبر، ص243</ref>‎ و باید پس از آن تألیف شده باشد؛ زیرا بارها در آن به این کتاب ارجاع داده است<ref>ر.ک: میرشریفی، سید علی، ص37</ref>‎.

اثر مهم وی عصرة المنجود دربردارنده موضوعات و باب‌های مختلف علم کلام است. چنان‎که اشاره شد وی در این اثر از شیوه [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|نصیرالدین]] دوری گزیده و به متکلمان امامی پیش از او نظر داشته است. در مقام مقایسه میان آنان با آثار کلامی [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|نصیرالدین‎طوسی]]، باید گفت: [[نباطی عاملی، علی بن محمد|بیاضی]] در این کتاب، کلام خود را با سخن از ضرورت بحث عقلی آغاز می‌کند و «مباحث وجود و احکام آن» در کتاب‌های [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|نصیرالدین طوسی]] و پیروان او، جای خود را در این کتاب به «وجوب معرفت و طرق آن» داده است. دیگر آنکه برخلاف این آثار که به علت فلسفی شدن نظم مباحث، از موضوعاتی همچون «ضرورت شکر»، «معرفت حدوث اجسام»، «خَلق اعمال»، «استطاعت»، «خلق قرآن» و «مؤمن فاسق» در آنها سخنی نرفته است، [[نباطی عاملی، علی بن محمد|بیاضی]] در کتاب خود به شیوه قدما به‎تفصیل به این مباحث پرداخته است. از همین روست که به اقوال و آراء و ادله معتزله تمایل نشان می‌دهد. پیداست که این اختلاف روش، تنها در نگرش کلامی وی بوده و در مسائلی چون «فلک» که صبغه فلسفی بحث بیشتر است، به آثار [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|نصیرالدین طوسی]] استناد می‎جوید. با توجه به یادکرد [[نباطی عاملی، علی بن محمد|بیاضی]] از الصراط المستقيم، در عصرة المنجود، باید گفت این کتاب ظاهراً در دو دهه پایانی عمر او نگاشته شده است<ref>ر.ک: همان، ص244-243</ref>‎.

# [[نباطی عاملی، علی بن محمد|علامه بیاضی]] در این کتاب، به‎ویژه در باب امامت، در ورای قواعد عقلی، ‎از کتاب و سنت طرح بحث کرده و دلیل آورده است.  

# نویسنده تنها به بیان مذهب و اعتقادات خود در همه ابواب کتاب بسنده نکرده، بلکه به آراء و نظرات دیگران نیز با نقد و تحلیل اشاره کرده است؛ لذا این کتاب همانند موسوعه کاملی در علم کلام است.  

# در این کتاب از برخی مصادری که اثری از آنها نمانده، مانند الدر االنضيد [[ابن بابویه، محمد بن علی|ابن بابویه]] ([[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]]) نقل شده است.

# نویسنده از مکتب [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی]] و شاگردش [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|محقق طوسی]] تأثیر پذیرفته و به همین ‎خاطر به هنگام بحث از معجزات، مسئله صرفه را ذکر کرده که از آراء [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی]] در مبحث اعجاز قرآن کریم است<ref>ر.ک: مقدمه، ص19-18</ref>‎.