خواجگان چشت: تفاوت میان نسخه‌ها

شیخ عثمان هارونی از شمار کسانی است که پیش از حمله مغول به هندوستان رفت و در عهد شمس‎الدین التتمس (متوفی 633ق) در دهلی ساکن شد و در همان‎جا درگذشت، اما کسی که این طریق را در هند گسترش داد، خلیفه او خواجه معین‎الدین حسن سجزی چشتی است که به دستور پیر و مراد خویش و طی واقعه‌ای به رفتن هند مأمور شد. معین‎الدین نخست در اجمیر خانقاهی بنیاد نهاد و از اجمیر به بسط و ترویج طریقت چشتیه و تعلیم و ارشاد مریدان پرداخت. آوازه او بسیار زود به نقاط دیگر از جمله دهلی رسید و مریدان و هواداران بسیار یافت. از این دوره به بعد طریقه چشتیه از پرطرفدارترین، مهم‎ترین و پرنفوذترین طریقت‎های عرفانی در هند شد. در تاریخ طریقه چشتیه، پس از خواجه معین‎الدین، خواجه قطب‎الدین بختیار کاکی اوشی و شیخ فریدالدین شکرگنج، مشایخ و خلفای پیش از خواجه نظام‎الدین اولیا می‎باشند که سلسله چشتیه با خلفا و جانشینان او ادامه می‎یابد و سلسله چشتیه نظامیه اهمیت بیشتری دارد؛ اما در سیر الاقطاب، پس از ذکر شیخ فریدالدین شکرگنج، از شیخ علاء‎الدین علی احمد صابر و جانشینان او، یعنی از مشایخ صابریه که به‎موازات سلسله نظامیه، سرگرم تعلیم و ارشاد بوده‌اند یاد شده است که از این نظر کتاب او حائز اهمیت است. نظیر این‎گونه انشعاب‌ها را در سلسله‌های عرفان و تصوف اسلامی، حتی از همان ادوار پیشین، در تاریخ تصوف می‎توان یافت...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/13 ر.ک: پیشگفتار، صفحه سیزده]</ref>.

باری سلسله چشتیه صابریه از علاء‎الدین احمد صابر آغاز می‌شود و جانشینان او آن را ادامه می‌دهند که سیر الاقطاب عمدتاً بر محور این سلسله تألیف شده است. آخرین شیخ بزرگ این سلسله که ذکرش به‎تفصیل در این کتاب آمده است، جلال‎الدین کبیر اولیا قطب عالم است که پس از شیخ احمد عبدالحق رودلوی بر مسند خلیفگی و ارشاد می‌نشیند. الله‎دیه با یادآوری دعای قطب عالم جلال‎الدین کبیر الاولیاء در حق شیخ احمد رودلوی که متضمن باقی ماندن سلسله ولایت در او و فرزندانش می‎باشد، اسامی تعداد کثیری از مشایخ دیگر سلسله صابریه را برمی‌شمارد که در پاره‌ای موارد با آگاه‌های سودمند همراه است. الله‎دیه در پایان این بخش یادآوری می‌کند که «تمام شد ذکر حالات اولیای عظام سلسله صابریه». ازاین‎پس کتاب با ذکر عبدالحق رودلوی، بهرام بیدولوی، شیخ نظام سنامی، خواجه شبلی، خواجه عبدالقدوس، خواجه عبدالکبیر، خواجه عثمان زنده‎پیر، خواجه نظام‎الدین و سرانجام پیر خود او شیخ عبدالسلام شاه اعلی ادامه می‎یابد. نکته جالب در مورد شیخ عبدالسلام، رسیدن سلسله مشایخ او به نظام‎الدین اولیا است. به‌این‎ترتیب می‎توان گفت الله‎دیه نیز از پیروان و مشایخ این سلسله می‎باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/16 ر.ک: همان، صفحه شانزده و هفده]</ref>.

در این کتاب آگاهی‎های سودمندی از تعالیم و رسوم طریقت چشتیه می‎توان به‎دست آورد. تفصیلی‎ترین تعالیم که عمدتاً بر سنن طریقت چشتیه مبتنی است در بخش مربوط به هند النبی، خواجه معین‎الدین حسن سجزی آمده است. چنان به نظر می‎آید که مصنف نیز بر نقش خواجه معین‎الدین و تعالیم و آراء و افکار و کردار و رفتار او علی‎الخصوص بنیان‎گذاری این طریقت در هند و تربیت خلفا و گسترش این طریقت آگاهی داشته است. از گفتار خواجه معین‎الدین در این کتاب با طریقه او، دوازده مقام خواجگان چشت، چهارده مقام، ده شرط اهل طریقت و ده ویژگی اهل حقیقت، شغل و عمل اهل سلوک و طایفه عشق، روش عارف، محبت، تجرید، توکل و جد و سماع و دیگر تعالیم او آشنا می‌شویم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/18 ر.ک: همان، صفحات هجده و نوزده]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/2/139 متن کتاب، ص141-139]</ref>.