پرش به محتوا

المعجم (ابویعلی موصلی): تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۲ اوت ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ه‎ا' به 'ه‌ا'
جز (جایگزینی متن - 'ی‎ت' به 'ی‌ت')
جز (جایگزینی متن - 'ه‎ا' به 'ه‌ا')
خط ۳۶: خط ۳۶:
معجم در لغت، مصدر میمی است. محمد بن یزید گفته: معجم مصدر است به‎منزله إعجام. مثل جایی که شخص می‌گوید: أدخلته مدخله و أخرجته مخرجا که به معنی ادخال و اخراج است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/6 ر.ک: مقدمه کتاب، ص6]</ref> اما در اصطلاح محدثین: معجم، کتابی است که در آن احادیث بر ترتیب صحابه ذکر شده باشد مانند معجم کبیر طبرانی که خود وی در مقدمه این کتاب ذکر کرده: این کتابی است جامع برخی از روایات زنان و مردان از رسول خدا(ص) بر اساس حروف الفبا که با عشره مبشره آغاز شده؛ زیرا به عقیده مؤلف کسی بر آنان مقدم نیست.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/7 ر.ک: همان، ص7]</ref>
معجم در لغت، مصدر میمی است. محمد بن یزید گفته: معجم مصدر است به‎منزله إعجام. مثل جایی که شخص می‌گوید: أدخلته مدخله و أخرجته مخرجا که به معنی ادخال و اخراج است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/6 ر.ک: مقدمه کتاب، ص6]</ref> اما در اصطلاح محدثین: معجم، کتابی است که در آن احادیث بر ترتیب صحابه ذکر شده باشد مانند معجم کبیر طبرانی که خود وی در مقدمه این کتاب ذکر کرده: این کتابی است جامع برخی از روایات زنان و مردان از رسول خدا(ص) بر اساس حروف الفبا که با عشره مبشره آغاز شده؛ زیرا به عقیده مؤلف کسی بر آنان مقدم نیست.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/7 ر.ک: همان، ص7]</ref>


بسیاری از علما، اسامی اساتیدشان را برحسب ترتیب حروف الفبا مرتب کرده‎اند و کتاب‌هایشان را معجم نامیده‎اند. از میان آنان برخی مانند [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] و معجم الشیوخ محمد بن احمد بن جمیع صیداوی تبرکا به سید الانام محمد مصطفی(ص) کتابشان را با محمدین آغاز کرده‎اند و سپس با ترتیب الفبایی، کتاب را ادامه داده‎اند؛ [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] با محمدین مسندش را آغاز می‌کند و پس از پایان ذکر روایات آنان می‌گوید: «باب الالف» و با نام احمد از میان اساتیدش می‎آغازد و در پایان اسم احمد از نام «ابراهیم» می‎آغازد و پس از «ابراهیم»، «اسحاق» را ذکر می‌نماید و سپس باب «اسماعیل» را تا حرف الف را به پایان ببرد. وی پس از پایان الف، به «باب الباء» و «باب الجیم» و «باب الحاء»... می‌پردازد تا به «باب الیاء» برسد. پس ترتیب، همان حروف الفباست به‎جز نام محمد و حرف الف که احمد در آن مقدم داشته شده است و دلیل این امر نیز بیان شد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/15 ر.ک: همان، ص15]</ref>
بسیاری از علما، اسامی اساتیدشان را برحسب ترتیب حروف الفبا مرتب کرده‌اند و کتاب‌هایشان را معجم نامیده‌اند. از میان آنان برخی مانند [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] و معجم الشیوخ محمد بن احمد بن جمیع صیداوی تبرکا به سید الانام محمد مصطفی(ص) کتابشان را با محمدین آغاز کرده‌اند و سپس با ترتیب الفبایی، کتاب را ادامه داده‌اند؛ [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] با محمدین مسندش را آغاز می‌کند و پس از پایان ذکر روایات آنان می‌گوید: «باب الالف» و با نام احمد از میان اساتیدش می‎آغازد و در پایان اسم احمد از نام «ابراهیم» می‎آغازد و پس از «ابراهیم»، «اسحاق» را ذکر می‌نماید و سپس باب «اسماعیل» را تا حرف الف را به پایان ببرد. وی پس از پایان الف، به «باب الباء» و «باب الجیم» و «باب الحاء»... می‌پردازد تا به «باب الیاء» برسد. پس ترتیب، همان حروف الفباست به‎جز نام محمد و حرف الف که احمد در آن مقدم داشته شده است و دلیل این امر نیز بیان شد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/15 ر.ک: همان، ص15]</ref>


[[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]]، حدیث را با عبارت «حدثنا» آغاز می‌کند، سپس نام استادش(شیخ) را -بدون این‎که چیزی درباره زندگی استاد یا صفات و ویژگی‎هایش بگوید- ذکر می‌کند؛ این روش برخلاف شیوه رایج کتاب‌های مشیخات و برخی معاجم است که به ترجمه شیوخشان می‌پردازند و صفات و ویژگی‎های آنان را بیان می‌نمایند و سپس حال استادشان را از جهت ثقه عدل بودن یا غیر آن بیان می‌کنند. به‎عنوان نمونه می‌توان به روایات (50، 57، 112، 204) کتاب نگاه کرد. [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] پس از ذکر نام شیخ، حدیثی را از وی نقل می‌نماید. البته وی گاهی بیش از یک حدیث از یک استاد را ذکر می‌کند ولی این امر بسیار کم اتفاق می‎افتد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/15 ر.ک: همان]</ref>
[[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]]، حدیث را با عبارت «حدثنا» آغاز می‌کند، سپس نام استادش(شیخ) را -بدون این‎که چیزی درباره زندگی استاد یا صفات و ویژگی‎هایش بگوید- ذکر می‌کند؛ این روش برخلاف شیوه رایج کتاب‌های مشیخات و برخی معاجم است که به ترجمه شیوخشان می‌پردازند و صفات و ویژگی‎های آنان را بیان می‌نمایند و سپس حال استادشان را از جهت ثقه عدل بودن یا غیر آن بیان می‌کنند. به‎عنوان نمونه می‌توان به روایات (50، 57، 112، 204) کتاب نگاه کرد. [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] پس از ذکر نام شیخ، حدیثی را از وی نقل می‌نماید. البته وی گاهی بیش از یک حدیث از یک استاد را ذکر می‌کند ولی این امر بسیار کم اتفاق می‎افتد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/15 ر.ک: همان]</ref>


نام کتاب طریق این اثر این‎چنین ذکر شده است: الجزء الاول من کتاب(المعجم) تألیف أبی یعلی أحمد بن علی بن المثنی الموصلی. روایة القاضی یوسف بن القاسم بن یوسف المیانجی رحمة‎الله‎علیه. روایة الشیخ أبی الحسین محمد بن عبدالرحمن بن عثمان بن أبی نصر رحمه‎الله. روایةَ الشریف الأجل، الخطیب أبی القاسم علی بن إبراهیم بن العباس الحسینی. روایة الشیخ الإمام الأوحد أبی –فی الأصل (أبو)- هبة‎الله بن الحسن ابن هبة‎الله الشافعی. سماع عبدالله بن عیسی بن عبیدالله بن عیسی المرادی الأندلسی الإشبیلی.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/53 متن کتاب، ص53]</ref>
نام کتاب طریق این اثر این‎چنین ذکر شده است: الجزء الاول من کتاب(المعجم) تألیف أبی یعلی أحمد بن علی بن المثنی الموصلی. روایة القاضی یوسف بن القاسم بن یوسف المیانجی رحمة‎الله‎علیه. روایة الشیخ أبی الحسین محمد بن عبدالرحمن بن عثمان بن أبی نصر رحمه‌الله. روایةَ الشریف الأجل، الخطیب أبی القاسم علی بن إبراهیم بن العباس الحسینی. روایة الشیخ الإمام الأوحد أبی –فی الأصل (أبو)- هبة‎الله بن الحسن ابن هبة‎الله الشافعی. سماع عبدالله بن عیسی بن عبیدالله بن عیسی المرادی الأندلسی الإشبیلی.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/53 متن کتاب، ص53]</ref>


در اولین روایت کتاب می‌خوانیم:... عن عائشه قالت: قلت یا رسول‎الله! أخبرنی عن ابن عمی ابن جدعان. قال النبی(ص): «و ما کان؟». قالت: قلت: کان ینحر الکوماء، و یکرم الجار، و یقری الضیف و یصدق الحدیث و یوفی بالذمه و یصل الرحم و یفک العانی و یطعم الطعام و یؤدی الأمانه. قال: «هل قال یوما واحدا: اللهم إنی أعوذ بک من نار جهنم؟» قالت: لا. و ما کان یدری ما جهنّم. قال: «فلا، إذاً». در این روایت عایشه به پیامبر خدا(ص) عرض می‌کند که درباره پسرعمویش ابن جدعان به وی بگوید. پیامبر(ص) از عایشه می‌پرسد که او چگونه آدمی بود؟ و عایشه پاسخ می‌دهد: وی با ظالمان مبارزه می‌کرد، همسایه را گرامی می‌داشت، میهمان زیاد داشت، راستگو بود، قرض را ادا می‌کرد، صله‎رحم می‌نمود، اسیر را آزاد می‌کرد و اطعام طعام داشت و ادای امانت می‌نمود. آن حضرت پرسیدند: آیا شده بود که در روزی از آتش جهنم به خدا پناه ببرد؟ عایشه عرض کرد: نه. او که نمی‌دانست آتش جهنم چیست. حضرت فرمودند: پس جواب در اینجا هم نه است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/55 ر.ک: همان، ص55]</ref>
در اولین روایت کتاب می‌خوانیم:... عن عائشه قالت: قلت یا رسول‎الله! أخبرنی عن ابن عمی ابن جدعان. قال النبی(ص): «و ما کان؟». قالت: قلت: کان ینحر الکوماء، و یکرم الجار، و یقری الضیف و یصدق الحدیث و یوفی بالذمه و یصل الرحم و یفک العانی و یطعم الطعام و یؤدی الأمانه. قال: «هل قال یوما واحدا: اللهم إنی أعوذ بک من نار جهنم؟» قالت: لا. و ما کان یدری ما جهنّم. قال: «فلا، إذاً». در این روایت عایشه به پیامبر خدا(ص) عرض می‌کند که درباره پسرعمویش ابن جدعان به وی بگوید. پیامبر(ص) از عایشه می‌پرسد که او چگونه آدمی بود؟ و عایشه پاسخ می‌دهد: وی با ظالمان مبارزه می‌کرد، همسایه را گرامی می‌داشت، میهمان زیاد داشت، راستگو بود، قرض را ادا می‌کرد، صله‎رحم می‌نمود، اسیر را آزاد می‌کرد و اطعام طعام داشت و ادای امانت می‌نمود. آن حضرت پرسیدند: آیا شده بود که در روزی از آتش جهنم به خدا پناه ببرد؟ عایشه عرض کرد: نه. او که نمی‌دانست آتش جهنم چیست. حضرت فرمودند: پس جواب در اینجا هم نه است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/55 ر.ک: همان، ص55]</ref>
خط ۴۷: خط ۴۷:


==وضعیت کتاب==
==وضعیت کتاب==
صفحات 41 تا 45 کتاب حاوی رونوشت تصاویر نسخ خطی کتاب است. فهارس فنی کتاب در انتهای آن به‎این‎ترتیب ذکر شده است؛ فهرست‎های اجزاء و ابواب، آیات قرآنی، احادیث و آثار، اساتید(شیوخ) [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]]، رجال اسناد، اعلام مذکور در متن، اشعار، اماکن و قبائل و...، کسانی که [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] به جرح و تعدیل آنان پرداخته، و منابع.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/357 ر.ک: کتاب، ص357-424]</ref>
صفحات 41 تا 45 کتاب حاوی رونوشت تصاویر نسخ خطی کتاب است. فهارس فنی کتاب در انتهای آن به‌این‎ترتیب ذکر شده است؛ فهرست‎های اجزاء و ابواب، آیات قرآنی، احادیث و آثار، اساتید(شیوخ) [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]]، رجال اسناد، اعلام مذکور در متن، اشعار، اماکن و قبائل و...، کسانی که [[ابو یعلی، احمد بن علی|ابویعلی]] به جرح و تعدیل آنان پرداخته، و منابع.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/357 ر.ک: کتاب، ص357-424]</ref>


محقق در مقدمه نسبت این کتاب به نویسنده را به نسبت پسر به پدرش تشبیه می‌کند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/15 ر.ک: مقدمه کتاب، ص15]</ref>
محقق در مقدمه نسبت این کتاب به نویسنده را به نسبت پسر به پدرش تشبیه می‌کند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42486/1/15 ر.ک: مقدمه کتاب، ص15]</ref>
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش