۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
مکاتیب سنایی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ی‌ت' به 'ی‌ت'
جز (جایگزینی متن - 'به' به 'به') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ت' به 'ی‌ت') |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
نامههای سنایی که از شماره آنها تاکنون اطلاعی داریم، هفده است. سنایی آنها را به یاران و دوستان و وزیران و صدور غزنین و بهرام شاه غزنوی نوشته است. از این نامهها فقط پنج نسخه را سراغ داریم و متن کتاب حاضر اساساً از روی همین پنج نسخه تهیه شده است<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص23</ref>. | نامههای سنایی که از شماره آنها تاکنون اطلاعی داریم، هفده است. سنایی آنها را به یاران و دوستان و وزیران و صدور غزنین و بهرام شاه غزنوی نوشته است. از این نامهها فقط پنج نسخه را سراغ داریم و متن کتاب حاضر اساساً از روی همین پنج نسخه تهیه شده است<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص23</ref>. | ||
نثر این کتاب بینابین و در واقع نمونه‌ای است از نثر منشآت و ترسلات در این دوره که از نثر مرسل | نثر این کتاب بینابین و در واقع نمونه‌ای است از نثر منشآت و ترسلات در این دوره که از نثر مرسل فنی‌تر است و هرچند مکاتیب سنایی تمام مختصات نثر فنی را کموبیش داراست اما از مقایسه اجمالی آن با دیگر آثار منثور این دوره درمییابیم که مختصات نثر مصنوع در آثار قبل از آن –مانند چهار مقاله نظامی عروضی- کمرنگتر و در آثار بعدازآن –مانند منشآت خاقانی- پررنگتر است؛ یعنی ضمن اینکه سیر تکاملی نثر را از ساده به مصنوع نشان می‌دهد، بیانگر این است که سنایی در کاربرد مختصات نثر فنی جانب اعتدال را فرو نگذاشته است<ref>ر.ک: بهنامفر، محمد، ص2-1</ref>. | ||
مکاتیب سنایی در یک نگرش کلی به سه بخش اخوانیات، مکاتیب دیوانی و دفاعیات قابل تقسیم است: | مکاتیب سنایی در یک نگرش کلی به سه بخش اخوانیات، مکاتیب دیوانی و دفاعیات قابل تقسیم است: | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
در این نامه با توجه به مدح و ستایشی که سنایی نسبت به خواجه احمد مسعود دارد خواننده تیزبین کنجکاو می‌شود که این خواجه احمد دارای چه مقام معنوی یا مرتبه علمی بوده است که با این صفات برجسته سنایی از وی تمجید می‌نماید. پاسخ این پرسش را در کتاب چهار مقاله نظامی عروضی (متوفی 550 ق) در مقاله دوم مییابیم. نظامی عروضی آنجا که از ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر سخن می‌گوید، پسر تیشه (احمد بن مسعود تیشه) را از جمله شاعرانی می‌داند که در دربار آل خاقان گرد آمده بودند و نام آل خاقان با سخن آنان باقی ماند<ref>ر.ک: همان</ref>. | در این نامه با توجه به مدح و ستایشی که سنایی نسبت به خواجه احمد مسعود دارد خواننده تیزبین کنجکاو می‌شود که این خواجه احمد دارای چه مقام معنوی یا مرتبه علمی بوده است که با این صفات برجسته سنایی از وی تمجید می‌نماید. پاسخ این پرسش را در کتاب چهار مقاله نظامی عروضی (متوفی 550 ق) در مقاله دوم مییابیم. نظامی عروضی آنجا که از ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر سخن می‌گوید، پسر تیشه (احمد بن مسعود تیشه) را از جمله شاعرانی می‌داند که در دربار آل خاقان گرد آمده بودند و نام آل خاقان با سخن آنان باقی ماند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
«دیوانیات»: نامههای دیوانی است که به صدور و وزرا و صاحبان مناصب لشکری یا کشوری نگاشته است. در خلال سطور این نامهها روح بلند و طبع توسن و سرکش حکیم سنایی جلایی خاص دارد، با اینکه، برای رهایی از دام تزویر قوامالدین ابوالقاسم وزیر عراق لفاظیها دارد و با آوردن سجعهای متوالی و ترکیبات مترادف و احیاناً سرودن قصیده‌ای سعی دارد که اخلاص خود را به عالم عرفان و عرفا فدای زندگانی دو روزه دنیا نکند؛ اما از طرف دیگر نیز می‌داند که معاندان و متکلمان و طریق جدلپردازان در کمیناند تا به دستاویزی مجعول سنایی را متهم به رافضی بودن و محب آل علی مجرم معرفی کنند و ایشان را نیز همچون عزالدین اصفهانی به چوبه دار سپارند یا اینکه همچون عین القضاة شمع آجینش کنند. این نامهها را | «دیوانیات»: نامههای دیوانی است که به صدور و وزرا و صاحبان مناصب لشکری یا کشوری نگاشته است. در خلال سطور این نامهها روح بلند و طبع توسن و سرکش حکیم سنایی جلایی خاص دارد، با اینکه، برای رهایی از دام تزویر قوامالدین ابوالقاسم وزیر عراق لفاظیها دارد و با آوردن سجعهای متوالی و ترکیبات مترادف و احیاناً سرودن قصیده‌ای سعی دارد که اخلاص خود را به عالم عرفان و عرفا فدای زندگانی دو روزه دنیا نکند؛ اما از طرف دیگر نیز می‌داند که معاندان و متکلمان و طریق جدلپردازان در کمیناند تا به دستاویزی مجعول سنایی را متهم به رافضی بودن و محب آل علی مجرم معرفی کنند و ایشان را نیز همچون عزالدین اصفهانی به چوبه دار سپارند یا اینکه همچون عین القضاة شمع آجینش کنند. این نامهها را می‌توان تعویذ چنین چشمزخمهایی دانست که نهتنها شخص انسان را نابود می‌کردند بلکه شخصیت وی را نیز پایمال می‌نمودند<ref>ر.ک: همان، ص28-27</ref>. | ||
«دفاعیات»: در این نامهها سنایی پس از مقدمات مطول و معمول، به دفاع از اصول عقاید خویش پرداخته و اتهاماتی را که اراذل الناس و مغرضین به وی نسبت داده‌اند، رد می‌نماید. یکی ازاینگونه نامهها که اهمیت شایانی نیز دارد، نامه‌ای است که سنایی به بهرام شاه غزنوی نوشته است. این نامه از جنبههای گوناگون بسیار جالب و حائز اهمیت است. سنایی در این نامه از فقرات مندرج در حدیقه دفاع کرده و به تعریض، سلطان را از تغییر موضع در برابر سنایی برای رضایت ظاهرپرستان ریاپیشه سرزنش کرده است. نوع بیان سنایی با نثر دیگر نامههای دیوانی وی کاملاً متباین است؛ زیرا در نامههایی که برای صدور و وزرا و امرا نوشته با مقدمه‌ای طولانی عنوانهایی را ذکر کرده است که در دید یک محقق بیطرف برای چنان مخاطب‌هایی بسیار زیاد بوده و برای سنایی نیز دون شأن وی بوده که چنین الفاظی را برای افرادی مثل قوامالدین وزیر به کار ببرد<ref>ر.ک: همان، ص30-29</ref>. | «دفاعیات»: در این نامهها سنایی پس از مقدمات مطول و معمول، به دفاع از اصول عقاید خویش پرداخته و اتهاماتی را که اراذل الناس و مغرضین به وی نسبت داده‌اند، رد می‌نماید. یکی ازاینگونه نامهها که اهمیت شایانی نیز دارد، نامه‌ای است که سنایی به بهرام شاه غزنوی نوشته است. این نامه از جنبههای گوناگون بسیار جالب و حائز اهمیت است. سنایی در این نامه از فقرات مندرج در حدیقه دفاع کرده و به تعریض، سلطان را از تغییر موضع در برابر سنایی برای رضایت ظاهرپرستان ریاپیشه سرزنش کرده است. نوع بیان سنایی با نثر دیگر نامههای دیوانی وی کاملاً متباین است؛ زیرا در نامههایی که برای صدور و وزرا و امرا نوشته با مقدمه‌ای طولانی عنوانهایی را ذکر کرده است که در دید یک محقق بیطرف برای چنان مخاطب‌هایی بسیار زیاد بوده و برای سنایی نیز دون شأن وی بوده که چنین الفاظی را برای افرادی مثل قوامالدین وزیر به کار ببرد<ref>ر.ک: همان، ص30-29</ref>. | ||