دیوان کامل امیرخسرو دهلوی: تفاوت میان نسخه‌ها

دیوان [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیرخسرو]] دارای ویژگی‎های خاص و منحصربه‎فردی است که در اینجا به خاطر رعایت اختصار تنها از جنبه موسیقیایی مورد بررسی قرار می‎گیرد.

[[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیر خسرو]] به‎ سبب برخورداری از ذهن‎ قوی‎ موسیقایی می‎کوشد که از میان اوزان شعر فارسی، وزنی را که با محتوا و حالت انفعالی شعرش هماهنگی دارد، انتخاب کند. این گزینش آگاهانه نیست؛ یعنی [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] هیچ‎گاه بر آن نبوده است‎ که نخست محتوای شعرش را در نظر آرد و سپس وزنی را که با آن مناسبت می‎یابد، انتخاب کند. بلکه [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] آن شاعر توانایی است که محتوای شعرش با وزن مناسب آن به‎ وی‎ الهام می‌شود هرچند که در منظومه‌های داستانی، شاعر، وزن را متناسب با مضمون انتخاب می‎کند اما بر روی هم شعر از چشمه فیاض الهام نشئت می‎گیرد و هنر شاعری [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو‎]] نیز‎ در پیوند مضامین شعر با موسیقی کلام وی است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/28782/33 کی‎منش، عباس، ص33]</ref>

اوزان خوش‎آهنگ به کار رفته در‎ دیوان‎ خسرو بازتاب تسلط و تأثیر ذهن موسیقایی‎ اوست‎. نکته آن‎که‎ یکی‎ از ویژگی‎های عروض شعر‎ فارسی، اشتمال آن است بر اوزان خاصی به نام اوزان «دوری» یا «متناوب» یا «دوپاره» که‎ در این اوزان هر مصراع از‎ دوپاره‎ تشکیل‎ می‎گردد‎ که‎ وزن پاره دوم‎، تکرار‎ پاره اول است. به‎عبارت‎دیگر در وزن «دوری» هر نیم مصراع در حکم‎ یک‎ مصراع‎ است؛ مانند بیتی را که پیش‎ازاین‎ مذکور‎ افتاد‎ و یا‎ بیت‎ زیر در بحر مضارع مثمن مکفوف آخر بـ (مفعول فاعلاتن، مفعول فاعلاتن//مستفعلن فعولن، مستفعلن فعولن).

که بعد از پاره اول هر مصراع، وقفه یا مکثی صورت می‎گیرد؛ هرچند که در بسیاری از اوزان غیر دوری نیز این مکث‎ یا‎ وقفه محل ظهور می‎یابد.

[[درویش، م|م. درویش]] در مقدمه روش تصحیح و تحقیق خویش را بیان نموده است. ایشان در بخشی از این مقدمه می‎گوید: چون شاعر دیوان اشعارش را به پنج قسمت تحفة الصغر، وسط الحیوة، غرة الکمال، بقیه نقیه و نهایة الکمال تقسیم نموده، برای رعایت اختصار به ترتیب زیر علامات اختصاری در روی غزلیات به چاپ رسیده، عمل شده است.