۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
از [[اشعری، سعد بن عبدالله|سعدبن عبدالله]] کتابی در حدیث یا علوم قرآن در دسـت نـیست که بـتوان با مقایسه متن آن با متن این رساله، نسبت کتاب را به سعدبن عبدالله بررسی کرد. از [[اشعری، سعد بن عبدالله|سعد]] تنها رسـاله «المقالات و الفرق» برجای مانده که به تشریح فرقههای مختلف شیعه پرداخته و ربطی بـه موضوع این رساله نـدارد. کتـاب «بصائر الدرجات» وی و مختصر آن در دست نیست و | از [[اشعری، سعد بن عبدالله|سعدبن عبدالله]] کتابی در حدیث یا علوم قرآن در دسـت نـیست که بـتوان با مقایسه متن آن با متن این رساله، نسبت کتاب را به سعدبن عبدالله بررسی کرد. از [[اشعری، سعد بن عبدالله|سعد]] تنها رسـاله «المقالات و الفرق» برجای مانده که به تشریح فرقههای مختلف شیعه پرداخته و ربطی بـه موضوع این رساله نـدارد. کتـاب «بصائر الدرجات» وی و مختصر آن در دست نیست و رسالهای که به نام «مختصر بصائر الدرجات» چاپ شده، کتابی است از حسن بن سلیمان حلّی که از کتب بسیاری گزینش شده است. نخستین آنها «مختصر بصائر الدرجات» [[اشعری، سعد بن عبدالله|سعد بن عـبدالله]] است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/45604/287 ر.ک: شبیری زنجانی، سید محمدجواد، ص288-287]</ref>. | ||
ممکن است تصور شود که محمد بن حسن حلی پیش از این اثر، کتاب دیگری به نام «بصائر الدرجات» نوشته و آن را مختصر کرده است، اما محمد بن حسن، کتابی به نام «بصائر الدرجات» نداشته و کتاب «بصائر الدرجات» کـنونی بر اساس کتاب «بصائر الدرجات» [[اشعری، سعد بن عبدالله|سعد بن عبدالله]] تنظیم شده و اضافاتی نیز بر آن افزوده شده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/61192/90 ر.ک: رحیمی، جعفر، ص90]</ref>. کلیه کسانی که از این کتاب نقل | ممکن است تصور شود که محمد بن حسن حلی پیش از این اثر، کتاب دیگری به نام «بصائر الدرجات» نوشته و آن را مختصر کرده است، اما محمد بن حسن، کتابی به نام «بصائر الدرجات» نداشته و کتاب «بصائر الدرجات» کـنونی بر اساس کتاب «بصائر الدرجات» [[اشعری، سعد بن عبدالله|سعد بن عبدالله]] تنظیم شده و اضافاتی نیز بر آن افزوده شده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/61192/90 ر.ک: رحیمی، جعفر، ص90]</ref>. کلیه کسانی که از این کتاب نقل کردهاند آن را به حسن بن سلیمان حلی نسبت دادهاند؛ بهعنوان نمونه [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]] چنین نوشته است: «کتاب «منتخب البصائر» اثر شیخ فاضل حسن بن سلیمان شاگرد شهید اول است که از کتاب «بصائر» سعد بن سلیمان بن عبدالله بن ابیخلف گزینش کرده است و در آن از کتب دیگر سعد نیز احادیثی آورده و به نام آنها نیز تصریح کرده تا آنچه از کتاب سعد ذکر کرده با غیر آن اشتباه نشود». علاوه اینکه خود مؤلف نیز در اثنای کتاب در جاهای زیادی به نام خود تصریح کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/14 ر.ک: همان، ص15-14]</ref>. | ||
صالح مظفر همچنین در رابطه با نامگذاری کتاب به «المجموعة الحديثية» به این نکته اشاره کرده که پس از پایان تحقیقات کتاب، به | صالح مظفر همچنین در رابطه با نامگذاری کتاب به «المجموعة الحديثية» به این نکته اشاره کرده که پس از پایان تحقیقات کتاب، به نسخهای خطی که ملک [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]] بوده، دست یافته که در پشتش آن را «المجموعة الحديثية» نامیده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/14 ر.ک: همان، ص14]</ref>. | ||
سید حسن موسوی بروجردی در | سید حسن موسوی بروجردی در مقدمهاش پس از خطبه کتاب، اهمیت حدیث را اینگونه تبیین میکند: «حدیث شریف، دومین دلیل پس از کتاب خداوند عز و جل است. حدیث، تالی و پیرو قرآن کریم است که در اصول و فروع اسلامی به آن استناد میشود و در بخش اعظم احکام شرعی و معارف الهی بر آن اعتماد میشود؛ لذا حدیث، عمود اسلام و مصدر احکام و معارف است و به سبب این اهمیت سترگ، نیاز به نصوص مأثوره مؤکد است»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/5 ر.ک: مقدمه ناشر، ص5]</ref>. سپس با ذکر تاریخچه مختصری از مهمترین منابع حدیثی شیعه، نویسنده را از شاگردان مبرز شهید اول (متوفی786ق) دانسته که آثار حدیثی فراوانی نوشته است. کتاب حاضر را نیز مجموعه حدیثی پیرامون موضوعات مختلفی چون رجعت، عالم ذر، شناخت ائمه(ع) و قضا و قدر میداند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/6 ر.ک: همان، ص7-6]</ref>. | ||
محقق در مقدمه ابتدا به شرح حال نویسنده، عصر و طبقه او، اساتید، شاگردان و آثارش پرداخته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/11 ر.ک: مقدمه محقق، ص13-11]</ref>. به اعتقاد او در کتاب حاضر مطالبی وجود دارد که در حفظ تراث حدیثی مشارکت | محقق در مقدمه ابتدا به شرح حال نویسنده، عصر و طبقه او، اساتید، شاگردان و آثارش پرداخته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/11 ر.ک: مقدمه محقق، ص13-11]</ref>. به اعتقاد او در کتاب حاضر مطالبی وجود دارد که در حفظ تراث حدیثی مشارکت داشتهاند و این احادیث را باقی گذاشته تا علمای شیعه در منابع مختلف حدیثی از آنها استفاده کنند. «مجامع حدیثی» از جمله اموریاند که در حفظ این میراث ارزشمند دخیل هستند و منابعی هستند که معمولاً به مطالبشان دیدگاههای حدیثی و اعتقادی و غیر آن ضمیمه میشود. کتاب حاضر از جمله این مجامع حدیثی ارزشمند است که مشهور به «مختصر بصائر الدرجات» یا «منتخب البصائر» سعد بن عبدالله است. علت اینکه آن را مجموعه نامیدیم آن است که شیخ حلی در این کتاب مجموعهای از احادیث را از کتب پراکنده و مختلف گرد آورده و تنها خلاصه بصائر نیست؛ بله خلاصه بصائر قریب به نصف کتاب را پوشش داده، ولذا این کتاب در قرون متأخر به نام جزء بیشترش نامیده شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/13 ر.ک: همان، ص14-13]</ref>. | ||
بخش اول کتاب مشتمل بر مختصر کتاب بصائر و این ابواب از کتاب بصائر است: احادیث متفرق در علوم اهلبیت(ع)؛ بابی در کرّات و حالات آنها و موضوع رجعت؛ بابی در رجال اعراف؛ بابی در فضیلت ائمه(ع) و آنچه در قرآن درباره آنها آمده است؛ بابی در نوادر مختلفه و نوشته امام صادق(ع) به مفضل بن عمر؛ بابی در صفات اهلبیت(ع) و آنچه خداوند آنها را به سبب آن برتری داده است؛ باب احادیثی که در رابطه با تسلیم در برابر سخنان اهلبیت(ع) و کسانی که به رد و انکار | بخش اول کتاب مشتمل بر مختصر کتاب بصائر و این ابواب از کتاب بصائر است: احادیث متفرق در علوم اهلبیت(ع)؛ بابی در کرّات و حالات آنها و موضوع رجعت؛ بابی در رجال اعراف؛ بابی در فضیلت ائمه(ع) و آنچه در قرآن درباره آنها آمده است؛ بابی در نوادر مختلفه و نوشته امام صادق(ع) به مفضل بن عمر؛ بابی در صفات اهلبیت(ع) و آنچه خداوند آنها را به سبب آن برتری داده است؛ باب احادیثی که در رابطه با تسلیم در برابر سخنان اهلبیت(ع) و کسانی که به رد و انکار پرداختهاند؛ بابی در کتمان حدیث و نشر آن<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/17 ر.ک: همان، ص17]</ref>. | ||
در ضمن اختصار بصائر سعد، بابی ذکر شده که در آن تعدادی احادیث از غیر طریق سعد بن عبدالله وارد شده است. این احادیث از طریق روات شیعه از ائمه اطهار(ع) نقل شده است. همه این احادیث در موضوع رجعت و بازگشت است. این باب بعد از «باب کرات و حالات آن» طردا للباب و بهمناسبت ذکر شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/17 ر.ک: همان، ص17]</ref>. | در ضمن اختصار بصائر سعد، بابی ذکر شده که در آن تعدادی احادیث از غیر طریق سعد بن عبدالله وارد شده است. این احادیث از طریق روات شیعه از ائمه اطهار(ع) نقل شده است. همه این احادیث در موضوع رجعت و بازگشت است. این باب بعد از «باب کرات و حالات آن» طردا للباب و بهمناسبت ذکر شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/17 ر.ک: همان، ص17]</ref>. | ||
خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
# تتمه احادیث رجعت که پیش از این آمده بود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/18 ر.ک: همان، ص18]</ref>. | # تتمه احادیث رجعت که پیش از این آمده بود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/18 ر.ک: همان، ص18]</ref>. | ||
رساله «الرجعة و الرد علی أهل البدعة»، از جمله گزینشهای حلی است که آن را در ضمن مختصر بصائر سعد بعد از باب کرات آورده است. او پس از احادیثی که از کتاب بصائر نقل کرده، این احادیث را آورده که 46 حدیث از کتب مختلف، مانند [[كمالالدين و تمام النعمة (جامعه مدرسین)|كمال الدين]]، كتاب الواحدة، [[مصباح المتهجد]]، [[عيون أخبار الرضا عليهالسلام (تصحیح لاجوردی)|عيون أخبار الرضا(ع)]]، [[الغيبة (للطوسی)|الغيبة شیخ طوسی]] و امثال آن است. همچنین | رساله «الرجعة و الرد علی أهل البدعة»، از جمله گزینشهای حلی است که آن را در ضمن مختصر بصائر سعد بعد از باب کرات آورده است. او پس از احادیثی که از کتاب بصائر نقل کرده، این احادیث را آورده که 46 حدیث از کتب مختلف، مانند [[كمالالدين و تمام النعمة (جامعه مدرسین)|كمال الدين]]، كتاب الواحدة، [[مصباح المتهجد]]، [[عيون أخبار الرضا عليهالسلام (تصحیح لاجوردی)|عيون أخبار الرضا(ع)]]، [[الغيبة (للطوسی)|الغيبة شیخ طوسی]] و امثال آن است. همچنین مجموعهای از روایات منقول از سید نسابه بهاءالدین علی بن عبدالحمید نیلی متوفی بعد از 803ق که از شاگردان شهید اول بوده، آورده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/23 ر.ک: همان، ص24-23]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهارس آیات قرآنی، احادیث، آثار، اعلام، طوایف و قبایل و فرق، اماکن و بلدان، وقایع و ایام، اشعار، کتب وارده در متن و فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است. | فهارس آیات قرآنی، احادیث، آثار، اعلام، طوایف و قبایل و فرق، اماکن و بلدان، وقایع و ایام، اشعار، کتب وارده در متن و فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است. | ||
برخی فهارس نسخ خطی، این کتاب را به نام «الرجعة» معرفی | برخی فهارس نسخ خطی، این کتاب را به نام «الرجعة» معرفی کردهاند. علتش یا اطلاق اسم جزء، یعنی رساله رجعت بر کل مجموعه است، یا اینکه یک بار این کتاب با نام «الرجعة» به نام محمدمؤمن بن دوستمحمد حسینی استرآبادی (شهید در مکه به سال 1088ق) چاپ شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34151/1/26 ر.ک: همان، ص27-26]</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == |
ویرایش