۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
فلسفه اخلاق با تکیه بر مباحث تربیتی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ی‌د' به 'ی‌د'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ر' به 'ی‌ر') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌د' به 'ی‌د') |
||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
سپس جایگاه آن در فرهنگ اسلامی و ضرورت پرداختن به آن را ذکر می‌کند: این علم در فرهنگ اسلامی بااینکه از دیرباز بهصورت پراکنده و در ضمن مباحث فلسفی، اخلاقی، کلامی و علم اصول مطرح بوده، بنا به دلایل مختلف بهصورت مستقل و شایسته مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که امروز سیل بی‌امان ترجمه و آثار مکاتب اخلاقی غرب و لزوم دفاع منطقی از مبانی اخلاقی اسلام، توجه ویژه به این شاخه از علم را بیش از پیش ضروری مینماید<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/6 ر.ک: همان، ص6]</ref>. | سپس جایگاه آن در فرهنگ اسلامی و ضرورت پرداختن به آن را ذکر می‌کند: این علم در فرهنگ اسلامی بااینکه از دیرباز بهصورت پراکنده و در ضمن مباحث فلسفی، اخلاقی، کلامی و علم اصول مطرح بوده، بنا به دلایل مختلف بهصورت مستقل و شایسته مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که امروز سیل بی‌امان ترجمه و آثار مکاتب اخلاقی غرب و لزوم دفاع منطقی از مبانی اخلاقی اسلام، توجه ویژه به این شاخه از علم را بیش از پیش ضروری مینماید<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/6 ر.ک: همان، ص6]</ref>. | ||
اندیشمندان و پژوهشگران، تعاریف گوناگونی برای علم اخلاق ارائه کرده‌اند. این تعاریف، اختلافات جزئی دارند و میتوان از آنها به تعریف زیر دست یافت: «علم اخلاق، علمی است که با آموزش صفات و ملکات پسندیده و طریقه کسب آنها و نیز بیان صفات بد و راه و روش اجتناب از آنها، راه رسیدن به منش خوب را به ما نشان | اندیشمندان و پژوهشگران، تعاریف گوناگونی برای علم اخلاق ارائه کرده‌اند. این تعاریف، اختلافات جزئی دارند و میتوان از آنها به تعریف زیر دست یافت: «علم اخلاق، علمی است که با آموزش صفات و ملکات پسندیده و طریقه کسب آنها و نیز بیان صفات بد و راه و روش اجتناب از آنها، راه رسیدن به منش خوب را به ما نشان می‌دهد و نیز شیوه صحیح رفتار ما را در ارتباط با خود، دیگران و خداوند، بهمنظور نیل به سعادت و کمال، معرفی می‌کند»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/18 ر.ک: متن کتاب، ص18]</ref>. | ||
درباره تعریف و قلمرو فلسفه اخلاق چندین فرض تصور میشود که نویسنده در این اثر دیدگاه دوم را میپسندد: | درباره تعریف و قلمرو فلسفه اخلاق چندین فرض تصور میشود که نویسنده در این اثر دیدگاه دوم را میپسندد: | ||
# اینکه فلسفه اخلاق، شامل همه انواع پژوهشهای اخلاقی - توصیفی، هنجاری و فرااخلاقی - باشد. | # اینکه فلسفه اخلاق، شامل همه انواع پژوهشهای اخلاقی - توصیفی، هنجاری و فرااخلاقی - باشد. | ||
# آن را تنها شامل پژوهشهای هنجاری و فرااخلاقی بدانیم. | # آن را تنها شامل پژوهشهای هنجاری و فرااخلاقی بدانیم. | ||
# فرض سوم که مورد تأکید برخی از اندیشمندان غربی است، آن را تنها دربرگیرنده مباحث فرااخلاقی | # فرض سوم که مورد تأکید برخی از اندیشمندان غربی است، آن را تنها دربرگیرنده مباحث فرااخلاقی می‌داند. بر این اساس، فلسفه اخلاق دانشی است که تنها به بررسی عقلی مبادی تصوری و تصدیقی علم اخلاق میپردازد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/24 ر.ک: همان، ص24]</ref>. | ||
نویسنده در بررسی اهمیت و ضرورت فلسفه اخلاق، معتقد است که نه علم اخلاق بهتنهایی ما را از فلسفه اخلاق بینیاز می‌کند و نه پیروی از دین. او بر این ادعای خود چهار دلیل اقامه می‌کند؛ از جمله اینکه برای دفاع از آموزههای اخلاقی و پاسخگویی به شبهات مطرحشده درباره مفاهیم، مبانی و مسائل اخلاقی نیازمند مبنایی صحیح و استوار هستیم که تنها با ژرفنگری محققانه در فلسفه اخلاق به دست میآید؛ بهویژه اینکه با پیچیدهتر شدن روابط انسانی در جوامع بشری، مسائل جدیدی پدید میآید که پاسخ آنها را باید از فلسفه اخلاق جست و این امر، ضرورت پرداختن به این دانش را دوچندان می‌کند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/26 ر.ک: همان، ص26]</ref>. | نویسنده در بررسی اهمیت و ضرورت فلسفه اخلاق، معتقد است که نه علم اخلاق بهتنهایی ما را از فلسفه اخلاق بینیاز می‌کند و نه پیروی از دین. او بر این ادعای خود چهار دلیل اقامه می‌کند؛ از جمله اینکه برای دفاع از آموزههای اخلاقی و پاسخگویی به شبهات مطرحشده درباره مفاهیم، مبانی و مسائل اخلاقی نیازمند مبنایی صحیح و استوار هستیم که تنها با ژرفنگری محققانه در فلسفه اخلاق به دست میآید؛ بهویژه اینکه با پیچیدهتر شدن روابط انسانی در جوامع بشری، مسائل جدیدی پدید میآید که پاسخ آنها را باید از فلسفه اخلاق جست و این امر، ضرورت پرداختن به این دانش را دوچندان می‌کند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/26 ر.ک: همان، ص26]</ref>. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
در فصل دوم کتاب، نخست واقعگرایی در حوزه مفاهیم بررسی شده و سپس واقعگرایی در گزارهها بهصورت تابعی از نتیجه این بررسی، مورد بحث قرار گرفته است. سپس شمه‌ای از پیامدهای غیر واقعگرایی در عرصه اخلاق ذکر شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/34 ر.ک: همان، ص34]</ref>. از جمله این پیامدها تأثیر آن در عرصههای دیگر زندگی است. بیگمان، دیدگاه واقعگرایانه در عرصه اخلاق، بهصورت مستقیم و غیر مستقیم در تعیین حد و مرزهای دیگر عرصههای زندگی انسان اثر میگذارد و دیدگاه او در حوزههایی چون سیاست، اقتصاد، فرهنگ و... را متأثر میسازد. به بیان سادهتر، اخلاق و آموزههای اخلاقی مبنای اتخاذ دیدگاه در سایر عرصهها میشود. بدین روی، درصورتیکه برای اخلاق واقعیتی عینی در نظر گرفته نشود، دیگر فرد صاحب رأی و نظر برای اتخاذ تصمیم در عرصههای گوناگون مثل سیاست، فرهنگ، اقتصاد و... خود را محدود نمیبیند و ازاینروی ممکن است اصول اساسی انسانی را زیر پا گذاشته، بدون توجه به مرزهای اخلاقی، هر کاری را در جهت تأمین منافع خود و گروه تابع خود روا شمارد. بیمبالاتیهای موجود در عرصه سیاست جهانی و اقتصاد و فرهنگ جهان از همین نقطه آغاز میشود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/49 ر.ک: همان، ص50-49]</ref>. | در فصل دوم کتاب، نخست واقعگرایی در حوزه مفاهیم بررسی شده و سپس واقعگرایی در گزارهها بهصورت تابعی از نتیجه این بررسی، مورد بحث قرار گرفته است. سپس شمه‌ای از پیامدهای غیر واقعگرایی در عرصه اخلاق ذکر شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/34 ر.ک: همان، ص34]</ref>. از جمله این پیامدها تأثیر آن در عرصههای دیگر زندگی است. بیگمان، دیدگاه واقعگرایانه در عرصه اخلاق، بهصورت مستقیم و غیر مستقیم در تعیین حد و مرزهای دیگر عرصههای زندگی انسان اثر میگذارد و دیدگاه او در حوزههایی چون سیاست، اقتصاد، فرهنگ و... را متأثر میسازد. به بیان سادهتر، اخلاق و آموزههای اخلاقی مبنای اتخاذ دیدگاه در سایر عرصهها میشود. بدین روی، درصورتیکه برای اخلاق واقعیتی عینی در نظر گرفته نشود، دیگر فرد صاحب رأی و نظر برای اتخاذ تصمیم در عرصههای گوناگون مثل سیاست، فرهنگ، اقتصاد و... خود را محدود نمیبیند و ازاینروی ممکن است اصول اساسی انسانی را زیر پا گذاشته، بدون توجه به مرزهای اخلاقی، هر کاری را در جهت تأمین منافع خود و گروه تابع خود روا شمارد. بیمبالاتیهای موجود در عرصه سیاست جهانی و اقتصاد و فرهنگ جهان از همین نقطه آغاز میشود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/49 ر.ک: همان، ص50-49]</ref>. | ||
نویسنده در فصل سوم با عنوان معیار ارزش اخلاقی، دیدگاههای اخلاقی را به دو دسته دیدگاههای نتیجهگرا و وظیفهگرا تقسیم کرده و هریک را مورد بررسی قرار | نویسنده در فصل سوم با عنوان معیار ارزش اخلاقی، دیدگاههای اخلاقی را به دو دسته دیدگاههای نتیجهگرا و وظیفهگرا تقسیم کرده و هریک را مورد بررسی قرار می‌دهد. به اعتقاد او قرب به خدا ملاک ارزش اخلاقی اعمال است و برای رسیدن به مقام قرب الهی، هم خود فعل و آثار دنیوی و اخروی آن اثرگذار است و هم انگیزه فاعل در انجام عمل اخلاقی. در پرتو این دیدگاه، ملاک لذتگرایان شخصی و سودگرایان عمومی نیز تأمین میگردد. رسیدن به مقام قرب الهی با کسب لذتهای دنیوی منافاتی ندارد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/83 ر.ک: همان، ص83]</ref>. | ||
در فصل چهارم، مسئله مطلق یا نسبی بودن احکام و ارزشهای اخلاقی مطرح شده است. پذیرش هرکدام از این دو دیدگاه، پیامدهای فردی و اجتماعی فراوانی دارد و در دوران اخیر، بحثهای بسیار و گوناگونی در اینباره صورت گرفته است. نویسنده در این فصل با بیانی ساده، ضمن ارائه گفتارهای منطقی و مستدل دیدگاه پذیرفته خود، دیدگاههای رقیب را نیز منصفانه نقد و بررسی کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/89 ر.ک: همان، ص89]</ref>. | در فصل چهارم، مسئله مطلق یا نسبی بودن احکام و ارزشهای اخلاقی مطرح شده است. پذیرش هرکدام از این دو دیدگاه، پیامدهای فردی و اجتماعی فراوانی دارد و در دوران اخیر، بحثهای بسیار و گوناگونی در اینباره صورت گرفته است. نویسنده در این فصل با بیانی ساده، ضمن ارائه گفتارهای منطقی و مستدل دیدگاه پذیرفته خود، دیدگاههای رقیب را نیز منصفانه نقد و بررسی کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/89 ر.ک: همان، ص89]</ref>. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
بحث مسئولیت بهلحاظ تأثیرگذاری آن در مسائل فلسفی، دینی، اخلاقی و حقوقی همواره از دیرباز کانون توجه فیلسوفان، اندیشمندان و علمای اخلاق بوده است. از دوران یونان باستان تاکنون فیلسوفان پیوسته در تلاش بوده‌اند تا با بیانهای مختلف، مسئولیت انسان و شرایط و لوازم آن را تبیین کنند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/108 ر.ک: همان، ص108]</ref>. | بحث مسئولیت بهلحاظ تأثیرگذاری آن در مسائل فلسفی، دینی، اخلاقی و حقوقی همواره از دیرباز کانون توجه فیلسوفان، اندیشمندان و علمای اخلاق بوده است. از دوران یونان باستان تاکنون فیلسوفان پیوسته در تلاش بوده‌اند تا با بیانهای مختلف، مسئولیت انسان و شرایط و لوازم آن را تبیین کنند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/108 ر.ک: همان، ص108]</ref>. | ||
بیشتر فلاسفه بهصورت صریح از متعلق مسئولیت اخلاقی یاد نکرده‌اند، ولی از مباحث آنان در حوزه تعریف مسئولیت اخلاقی و منشأ وظایف، تا حدودی میتوان به آراء و عقاید آنان پی برد؛ مثلاً وقتی پیتراستراوسون مسئولیت اخلاقی را به معنای قابلیت مدح و ذم اجتماعی | بیشتر فلاسفه بهصورت صریح از متعلق مسئولیت اخلاقی یاد نکرده‌اند، ولی از مباحث آنان در حوزه تعریف مسئولیت اخلاقی و منشأ وظایف، تا حدودی میتوان به آراء و عقاید آنان پی برد؛ مثلاً وقتی پیتراستراوسون مسئولیت اخلاقی را به معنای قابلیت مدح و ذم اجتماعی می‌داند، با قطعیت میتوان گفت که از نظر او افراد هر جامعه‌ای در برابر حیوانات، جمادات، محیط زیست و امثال آن، مسئولیت اخلاقی دارند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/130 ر.ک: همان، ص130]</ref>. | ||
مراتب مسئولیت اخلاقی انسان با چند چیز ارتباط مستقیم دارد: مقدار اختیار و قدرت انسان، میزان آگاهی انسان و نتیجه عمل (بهلحاظ کمی و کیفی)<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/135 ر.ک: همان، ص136-135]</ref>. | مراتب مسئولیت اخلاقی انسان با چند چیز ارتباط مستقیم دارد: مقدار اختیار و قدرت انسان، میزان آگاهی انسان و نتیجه عمل (بهلحاظ کمی و کیفی)<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/20282/1/135 ر.ک: همان، ص136-135]</ref>. | ||