العمدة في أصول‌الدين: تفاوت میان نسخه‌ها

این اثر به تحقیق خالد نهاد مصطفی أعظمی رسیده و او مقدمه خوب و درخوری بر آن نوشته است.

==ساختار==

محقق، مقدمه کتاب را با ستایش خدای متعال و پیامبر اکرم(ص) و خاندان و اصحاب ایشان آغاز می‌کند. سپس خدا را به خاطر اینکه ابوحنیفه نعمان (متوفی 150ق) را مقتدای شریعت و قائد امت قرار داده و علوم را به دست او میان مسلمین آشکار کرده و در میان مؤمنین نشر داده و احکام شرعی را از اسلاف گرفته و به اخلاف رسانده، شکر می‌کند. سپس می‎نویسد: برادران! بدانید که علوم زیادند و عمرها کوتاه. پس بهتر است که عمر در أهم علوم صرف شود و به نفع بردن از اعم بپردازیم. کتاب «العمدة في أصول الدين» دارای اهمیت خاصی است زیرا حجم کوچکی از میراث عظیمی را به نمایش می‎گذارد که تاکنون چیز زیادی از آن ارائه نشده است؛ و آن میراث عظیم، میراث مکتب ماتریدی در علم کلام است. مکتب ماتریدی از مکاتب بزرگ اهل سنت و جماعت است و پا‎به‎پای مکتب اشعری می‎آید. الا اینکه اوضاع سیاسی و عقیدتی بیشتر با انتشار آرای اشعریان از اهل سنت یار بوده تا ماتریدیان. تا چندی پیش، کتاب شرح عقاید نسفیه نجم‎الدین ابوحفص عمر بن محمد نسفی (متوفی 537ق) برای طلاب تدریس می‎شد؛ این کتاب شامل افکار اهل سنت و جماعت بود و به مکتب ماتریدیه یا اشعریان تخصیص نداشت. ازاین‎رو به نظر محقق آمده که به هدف کشف از میراث این مکتب بر نشر برخی از این تصانیف، اقدام کند. او این کار را حق واجب و فرض لازم بر خود دانسته و سعی کرده با تمام مشغله‎هایی که داشته و مشکلاتی مانند کمبود قصور ماده این صناعت و... در حد طاقت و وسعش بر این امر بکوشد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38970/1/3 ر.ک: مقدمه محقق، ص3-4]</ref>

# مقدمه کلی درباره موضوع این علم و تفاوت میان کلام و فقه.

# باب شناخت که شامل طرق موصله به علم به موضوعات این باب می‎شود که عبارت است از: حس و خبر و عقل، یعنی معرفت حسی و خبری و عقلی.

فصول آخر کتاب، درباره امامت نگاشته شده، [[نسفی، عبدالله بن احمد|نسفی]] آن را به‎عنوان ردیه بر قائلین به نص (شیعیان) و قائلین به مذهب فوضوی که نیازی به امام نمی‎بینند، نوشته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38970/1/62 ر.ک: همان، ص62]</ref>

==وضعیت کتاب==

در تحقیق این اثر به سه نسخه خطی اعتماد شده است؛ نسخه اصل (أ): نسخه کتابخانه مغنیسیا در شهر مغنیسیای ترکیه به شماره (945/1) در بخش علم کلام، نسخه دوم (ب): نسخه خطی موجود در کتابخانه عاطف أفندی در ترکیه به شماره (2214) در بخش علم کلام، سومین نسخه (ج): نسخه خطی کتابخانه فاتح أفندی در ترکیه به شماره (1211) در علم کلام<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38970/1/63 ر.ک: همان، ص63-64]</ref>

# مقابله میان نسخه‎ها و تکمیل متن با توجه به این مقابله و رفع نواقص و وضع موارد افزوده شده در میان کروشه؛

# توثیق نصوص وارد در کتاب که شامل نصوص قرآن کریم، احادیث نبوی(ص)، آثار صحابه و تابعین و اقوال فرق و مذاهب و روایات مختلفه وارده در آنها، به ذکر اسم سوره و شماره آیه، ذکر کتاب حدیثی که روایت در آن آمده، ارجاع قول صحابه و تابعین به کتاب‎هایی مانند شرح معانی الآثار طحاوی و... و ارجاع اقوال فرق و مذاهب به مصادر معتمده و معتبرشان؛