دیوان کامل حضرت شاه نعمت‌الله ولی: تفاوت میان نسخه‌ها

#:[[نعمت الله ولي، نعمت الله بن عبدالله|شاه نعمت‎الله]] ولی، به دلیل گرایش‎های عرفانی و شیعی و ارادت خاصی که به خاندان نبوت و ولایت داشته، حجم قابل ملاحظه‎ای از اشعارش را به مضمون منقبت اختصاص داده و از این طریق، توانسته است نقش مهمی در رواج تصوف شیعی در قرن نهم و حتی پس از آن، ایفا کرده و مریدان بی‎شماری پیدا کند که بعدها، این گروه به سلسله «نعمت‎اللهیه» شهرت یافتند. نکته‎ای که در اشعار منقبتی [[نعمت الله ولي، نعمت الله بن عبدالله|شاه نعمت‎الله]] ولی، چشمگیر بوده و سبب تمایز آنها از دیگر متشابهاتشان می‎گردد، روانی کلام و صداقتی است که در بیان احساسات و عواطف شاعر، مشاهده می‎شود و این ویژگی ما را به خلوص انگیزه شاعر در سرودن این مناقب، راهبری می‎کند. نعمت‎الله عمده مناقب خود را در بیان فضایل پیامبر(ص) و [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] سروده است و برای این مضمون، از قالب قصیده استفاده کرده است. اما ساختار قصاید او، تا حدودی با سایر قصاید فارسی متفاوت است؛ بدین معنی که قصاید او، عمدتاً عاری از تشبیب و تغزلند و تعداد ابیات آنها، چندان زیاد نبوده و در انتهای آنها، تخلص شعری شاعر که «نعمت‎الله» یا «سید» است، مشاهده می‎شود<ref>ر.ک: زرین واردی، ص507-‎509</ref>.

#:[[نعمت الله ولي، نعمت الله بن عبدالله|شاه نعمت‎الله]] از جمله شعرای قرن نهم است که حجم زیادی از اشعار خود را به شرح مسائل عرفانی، اختصاص داده است. وی در عالم عرفان، از سرسپردگان و مروجان مکتب ابن ‎عربی است و هنگامی که به اشعار او می‎نگریم، درمی‎یابیم که اندیشه‎های حسین‎ بن منصور و ابن ‎عربی در اشعار او موج می‎زند. وی به‎خصوص به اصل «وحدت وجود» سخت معتقد است و عمده اشعار عرفانی‎اش، شرح مبادی وحدت وجود است. نکته ممتازی که در اشعار عرفانی وی مشاهده می‎شود، این است که سروده‎های عرفانی او بسیار منطقی‎تر، معتدل‎تر و تجربی‎تر و همه‎فهم‎تر از سایر شعراست و به مقدار زیادی با زندگی روزمره مطابقت و نزدیکی پیدا می‎کند و این امر، ناشی از آن است که وی در طول عمرش، با طبقات مختلف مردم معاشرت و گفتگو داشته و تصوف را خاص یک طبقه یا دسته معین از مردم نمی‎دانسته است. وی در اشعار عرفانی خود، علاوه بر وحدت وجود، از «عشق عرفانی و حقیقی» که معشوق آن، ذات مقدس خداوند است، فراوان سخن گفته است و از اصطلاحات و رموز عرفانی که در واقع، بازمانده سنن ادبی ادوار گذشته است، همچون دیر مغان، رند، مست، تجلی، مغ‎بچه، میخانه، درد، خرابات، ترسابچه و... به همان معنی عرفانی‎ا‎شان، مکرر استفاده کرده است. اشعار عرفانی او، بیشتر در قالب غزل است و در مواردی از قصیده، رباعی، ترجیع و مثنوی نیز برای سرودن اشعار عرفانی، بهره می‎جوید<ref>ر.ک: همان، ص511-‎512</ref>.

#:یکی از موضوعاتی که از ابتدای شکل‎گیری شعر فارسی پیوسته در آن حضور داشته، «عشق مجازی» است که این موضوع بالطبع در شعر [[نعمت الله ولي، نعمت الله بن عبدالله|شاه نعمت‎الله]] نیز مشاهده می‎شود. عشق مجازی در دیوان وی، از جنس عشق‎های زمینی قرون سوم تا ششم که با رفاه و تمتعات جسمانی توأم بوده، نیست و در واقع، دنباله عشق متعالی‎ای می‎باشد که بنیان آن را سنایی گذاشت و با حافظ و سعدی، به اوج رسید. عشق مطرح در شعر [[نعمت الله ولي، نعمت الله بن عبدالله|نعمت‎الله]]، برخلاف عشق‎های سده‎های پیشین، توأم با کامیابی، شادی و رفاه بوده و پر از رنج و ناملایمات و غم‎هاست و شاعر به‎جای آنکه به توصیف ظاهر و صورت معشوق به شکل عینی بپردازد، در توصیف او تخیلات، اوهام و ذهن خود را دخیل کرده و توصیفاتش را از برون‎گرایی سوق می‎دهد و سعی می‎کند که معشوق خود را درعین‎حالی که زمینی است، با توصیفات معنوی و روحانی وصف کند و از اینجاست که معشوق او از جایگاه شایسته‎تری نسبت به سده‎های قبل برخوردار شده و تا حدودی دست نیافتنی است. وی اکثر اشعار عاشقانه خود را در قالب غزل سروده و گاهی نیز از قالب رباعی استفاده کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص513-‎514</ref>.

از دیگر ویژگی‎های دیوان شاه نعمت‎الله ولی، می‎توان به الفت و تسلط کم‎نظیر وی با قرآن و معارف دینی اشاره نمود. در دیوان اشعار وی، مضامین و آموزه‎های‎ قرآنی‎ به‎وفور یافت می‎شود و به‎خاطر آشنایی زیاد و احاطه فراوان او بر آیات قرآن، به شیوه‎های مختلف ادبی (اقتباس، تضمین، تلمیح، تشبیه و...) از آیات قرآن بهره‎برداری شده است‎<ref>ر.ک: ذوالفقاری، محسن؛ امیدعلی، حجت‎الله، ص151</ref>.

تأثیر قرآن در جای‎جای دیوان شاه نعمت‎الله‎ دیده می‎شود و آیات قرآن‎ در‎ شعر او بسامد بالایی دارد. زبان شعری او زبانی است پرمایه، خوش‎آهنگ و سرشار از تصویرهای خیال‎انگیز، مثل تشبیه، استعاره، مجاز و.... شاعر با تکیه بر همین قدرت تصویرسازی شاعرانه است‎ که‎ توانسته مضامین قرآنی را با مهارت خاص در شعر خود بیاورد. او به شیوه‎های متفاوتی از قرآن تأثیر پذیرفته است. گاه یک آیه را به‎صورت کامل در شعر آورده‎ است‎؛ گاهی بخشی‎ از آیه یا کلماتی از آیه را آورده است؛ گاهی مفهوم آیه را در شعر خود ذکر‎ می‎کند و گاهی سخن او به آیه یا قصه‎ای از قرآن‎ تلمیح‎ دارد‎. تأثیر آیات قرآن در شعر شاه نعمت‎الله هم در حوزه معنایی و هم در حوزه بلاغی و آراستن ‎‎کلام‎ ادبی شاعر دیده می‎شود<ref>ر.ک: همان</ref>.