منطق المشرقیین: تفاوت میان نسخه‌ها

ارغنون معلم اول شامل شش بخش بود که با اضافه دو رساله خطابه و شعر‎ و با افزودن باب ایساغوجی فرفوریوس صوری، منطقیات ارسطو بر نه بخش بالغ شد‎ و به‎صورت نه بخشی‎ نزد‎ متفکران مسلمان متداول گشت. منطقیانی چون [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]]، [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]]، ابوالعباس لوکری و [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسی]] در همین نظام نه بخشی تحقیق می‎کرده‎اند. ولی ابن‎سینا در اشارات و منطق مشرقیین‎ خود، با الهام از تقسیم‎بندی علم به تصور و تصدیق که توسط [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در عیون المسایل مطرح شده بود و با توجه به این‎که روش اکتساب تصور و تصدیق متمایز است، منطق را‎ به‎ دو بخش اصلی ناظر به تصورات و تصدیقات تقسیم کرد و تبویب و فصل‎بندی منطق ارسطویی را از نه باب به دو باب رسانید<ref>فایدیی، اکبر، ص70</ref>.

مقولات ده‎گانه بنیاد‎ متافیزیکی‎ منطق نه بخشی ارسطویی است. [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] هم با این‎که علم را به تصور و تصدیق تقسیم می‎کند، منطقیاتش به‎صورت نه بخشی و حاوی ‎ ‎مقولات است؛ اما در منطق دو بخشی [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‎سینا]] مبحث مقولات وجود ندارد و این یکی از ابتکارات پر ارج است. او در بخش منطق‎ کتاب‎ حکمت‎ مشرقیه آشکارا روش دو بخشی‎ را‎ در‎ منطق پیش گرفته است. چنان‎که در ابتدای کتاب منطق مشرقیین می‎نویسد: "ما می‎خواهیم بیان کنیم که چگونه از‎ اشیای‎ موجود‎ در اوهام و اذهان خود به اشیای نامعلوم سیر کرده‎ و به‎واسطه معلومات پیشین خود معلومات دیگری را کسب می‎کنیم. اشیای حاصل در ذهن از طریق تصور نمودار می‎شوند و تصور‎ آن‎ها‎ از‎ دو حال خارج نیست یا تصور آن‎ها مجرد از حکم‎ و تصدیق است و یا این‎که تصور آن‎ها همراه با حکم و تصدیق است". بعدها منطق‎دانان زیادی نظیر [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]]، بغدادی‎، [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر‎ رازی]]‎، خونجی، ارموی، [[تفتازانی، مسعود بن عمر|تفتازانی]]، کاتبی قزوینی، [[جرجانی، علی بن محمد|میر سید شریف جرجانی]]، [[قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد|قطب‎الدین‎ رازی]]‎ و محقق دوانی از این منطق نگاری دو بخشی ابن‎سینا تبعیت کرده‎اند<ref>همان</ref>.