شرح مختصر الروضة: تفاوت میان نسخه‌ها

[[ابن قدامه، عبد الله بن احمد]] (نويسنده)

| موضوع =ابن قدامه، عبد الله بن احمد، 541 - 620ق. روضه الناظر و جنه المناظر - نقد و تفسير  

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

'''شرح مختصر الروضة'''، اثر [[طوفی، سلیمان بن عبدالقوی|نجم‎الدین ابوالربیع سلیمان بن عبدالقوی بن عبدالکریم بن سعید طوفی]] (متوفی 716ق)، شرح و تلخیص کتاب «روضة الناظر و جنة المناظر»، اثر [[ابن قدامه، عبد الله بن احمد|موفق‎الدین ابومحمد عبدالله بن احمد بن محمد بن قدامه مقدسی]] است که از جمله کتب اصول فقه در مذهب حنابله می‎باشد.

ازآنجاکه اصل کتاب در نرم‎افزار موجود نیست، در نوشتار حاضر، به معرفی اصل و شرح آن، پرداخته شده است.

از جمله اموری که نشانگر اهمیت کتاب می‎باشد، آن است که این اثر، مورد استفاده مشاهیر علمای اصول قرار گرفته و در آثار آنها، قسمت‎هایی از این کتاب نقل شده است که از جمله آنها، عبارتند از: مرداوی در «التحرير» و فتوحی در «شرح الكوكب المنير»<ref>ر.ک: مقدمه عبدالعال عطوه، ص9</ref>.

کثرت منابع و کتبی که [[طوفی، سلیمان بن عبدالقوی|طوفی]] در این شرح از آنها بهره برده، دلالت بر وسعت اطلاع وی از کتب علمای سابق و معاصر خود و نیز عدم اکتفای او به دیدگاه علمای مذهب واحد، بلکه علمای مذاهب اهل سنت دارد؛ به‎گونه‎ای که در میان منابع وی، کتبی از دانشمندان سایر مذاهب و فرق، دیده می‎شود. برخی از علما و دانشمندانی که وی در این شرح، از آنها نقل و از کتب آنها، استفاده کرده است، عبارتند از:

# علمای حنابله: [[ابن فراء، محمد بن حسین|قاضی ابویعلی]] در کتاب «[[العدة في أصول الفقه|العدة]]»، [[ابن عقیل، عبدالله بن عبدالرحمن|ابن عقیل]] در کتاب «[[الواضح في أصول الفقه|الواضح]]»، [[ابن قدامه، عبد الله بن احمد|ابن قدامه]] در کتاب «الروضة»، ابن البنا در کتاب «شرح الخرقي».

در مقدمه اول، به بیان خصوصیات شرح و متن پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه اول، ج1، ص9- 17</ref> و در مقدمه محقق، ابتدا به شرح حال نویسنده و ارائه زندگی‎نامه مفصلی از وی پرداخته شده و سپس به خصوصیات و ویژگی‎های کتاب اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص20-51</ref>.

اثر حاضر در واقع، دو کتاب می‎باشد:

# شرح این مختصر که «شرح مختصر الروضة» نام دارد<ref>ر.ک: مقدمه اول، ص10</ref>. در ذیل، به برخی از ویژگی‎ها و خصوصیات این متن و شرح، اشاره می‎شود.

===ویژگی‎های مختصر===

برخی از امتیازات و ویژگی‎های مختصر (متن):

# کم بودن حجم و درعین‎حال، مفید بودن و در اصطلاح «کثیر المعنی» و «قلیل اللفظ» بودن آن که باعث شده است، اختصاری نیکو و صحیح ارائه شود.

# مشتمل بودن این مختصر بر تمامی مسائل، قضایا و ادله مطرح‎شده در کتاب «روضة الناظر و جنة المناظر»؛ البته به‎نحو موجز و مختصر.

# اشتمال بر فوائد و مطالب ارزشمندی علاوه بر مطالب مطرح‎شده در «الروضة». این امر، در قسمت خاصی از کتاب صورت نگرفته، بلکه در تمامی قسمت‎های متن، قضایا، مسائل و استدلالات می‎توان به‎وضوح آن را مشاهده کرد. شاید نام‎گذاری این مختصر به «البلبل»، اشاره به همین زوائد ارزشمند داشته باشد.

# سهولت عبارات، وضوح معانی و پرهیز از غموض و ابهام در عبارات و ترکیب‎ها؛ به‎گونه‎ای که فهم مطالب برای خواننده یا مستمع، آسان بوده و به مجرد خواندن یا شنیدن مطالب، مقصود نویسنده، مشخص می‎شود.

# متابعت ترتیب مطالب مختصر از ترتیب مسائل و مطالب مطرح‎شده در کتاب «الروضة»؛ به‎جز در موارد کمی که برای حسن مناسبت و زیبایی تناسق، از برخی مطالب، تبعیت نشده است، مانند حذف مقدمه منطقی موجود در «الروضة»<ref>ر.ک: همان</ref>.

===ویژگی‎های شرح===

برخی از ویژگی‎ها و امتیازات شرح را می‎توان در امور زیر، خلاصه نمود:

# بسط و سهولت عبارات و وضوح معنی، حسن اسلوب و دقت تعبیر؛ به‎گونه‎ای که خواننده، گمان می‎کند در حال خواندن کتابی ادبی است؛ دلیل این امر آن است که [[طوفی، سلیمان بن عبدالقوی|طوفی]]، شاعر بوده و به‎خوبی توانسته است از عبارات و تعابیر برای ارائه مطالب، استفاده نماید.

# تحدید و تفهیم معانی قصدشده از عبارات متن، به‎همراه نفی معانی متوهم غیر مقصود و بیان معانی لغوی برای الفاظی که فهم آن، نیاز به بیان و توضیح داشته است، به‎همراه ریشه‎یابی کلمات و اشاره به اصل لغوی آنها.

# عرضه مطالب به‎صورت واضح و تحریر محل نزاع و بیان آراء علمای اصول پیرامون آن و اشاره به قائلین هر نظریه و تصحیح برخی خطاهای موجود در نسبت دادن آراء.

# تعمق در تحلیل مسائل به‎واسطه بیان نکات مربوط به هر مسئله در قالب اشکال و جواب.

# ظهور شخصیت اصولی و علمی شارح در خلال مباحث مطرح‎شده.

اهمیت و ارزش این شرح باعث شده که بسیاری از علمای علم اصول در تألیفات خود، بر آن اعتماد نمایند؛ از جمله علاءالدین علی بن سلیمان بن احمد مرداوی (متوفی 885ق) در «تحرير المنقول و تهذيب علم الأصول» و تقی‎الدین فتوحی (متوفی 979ق) در «شرح الكوكب المنير»<ref>ر.ک: همان، ص13-16</ref>.

# شمول و استقصای آن؛ به‎گونه‎ای که تمامی ابواب اصول و مسائل متعارف این علم را شامل شده و شرح آن نیز شرحی وافی است که به ذکر و تحریر تمامی مسائل و اقوال مطرح‎شده، اشاره به وجه هر قول، مناقشه در اقوال و ادله مذکور و ترجیح نظریه صحیح، با روشی علمی و مصنفانه، پرداخته است.

# وضوح عبارت، سهولت ترکیب‎ها و دوری از غموض و لبس؛ به‎گونه‎ای که خواننده از مطالعه آن، احساس خستگی نکرده و بدون سختی و مشقت، به کنه مطالب پی می‎برد.

# نویسنده در ترتیب و ارائه مطالب و مباحث و مناقشه در آنها، از روش پیشینان خود تبعیت نموده و همان روش معمول در علم اصول را برگزیده و بر آن، ثمره علم اصول، تطبیق، امثله و استدلال بر مسائل به‎وسیله نصوصی از کتاب و روایات و ذکر اختلافات موجود میان علما در فروعات و ادله آنها را نیز، افزوده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، همان، ص39-40</ref>.

فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و در پاورقی‎ها، علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.

== وابسته‌ها ==

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:قربانی-باقی زاده]]

[[رده:25 تیر الی 24 مرداد (98)]]