۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '' به '') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
خط ۶: | خط ۶: | ||
|- | |- | ||
|نامهای دیگر | |نامهای دیگر | ||
|data-type='authorOtherNames'| ابو | |data-type='authorOtherNames'| ابو حنیفه شیعه | ||
ابوحنیفه مغربی | |||
تمیمی مغربی، نعمان بن محمد | |||
قاضی النعمان المصری | |||
قاضی نعمان | |||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
</div> | </div> | ||
''' | '''ابوحنیفه محمد بن نعمان'''، معروف به قاضی نعمان، پایهگذار فقه اسماعیلی و بزرگترین فقیه در همه ادوار اسماعیلیه است. | ||
شخصیت برجسته، تألیفات فراوان و تأثیرگذاری عمیق او بر اسماعیلیه و | شخصیت برجسته، تألیفات فراوان و تأثیرگذاری عمیق او بر اسماعیلیه و همچنین خدمات بیبدیل او در راه استواری مذهب اسماعیلی، از او چهرهای پرفروغ ساخته است. بزرگان اسماعیلیه همیشه از قاضی نعمان با احترام و تجلیل یاد کردهاند و هنوز هم کتابهای او در میان گروههایی از اسماعیلیه رواج دارد. | ||
در این میان، نکته قابل توجه این است که علمای | در این میان، نکته قابل توجه این است که علمای امامیّه (= اثناعشری) در قرون اخیر قاضی نعمان را از خود دانسته و کتاب معروف او، [[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام عن اهل بيت رسولالله علیه و عليهم افضل السلام|دعائم الاسلام]]، را از منابع فقهی و حدیثی خود به شمار آورده و بدان استناد کردهاند. | ||
قاضی نعمان در قرن چهارم میزیست و با بزرگانی چون ابن بابویه و کلینی(ره) همعصر بود. شخصیت برجسته و مقام و آثار علمی او اهمیت پرداختن به آثار و | قاضی نعمان در قرن چهارم میزیست و با بزرگانی چون ابن بابویه و کلینی(ره) همعصر بود. شخصیت برجسته و مقام و آثار علمی او اهمیت پرداختن به آثار و افکار او و کاوش در راه فهم حقیقت مذهب او را بهخوبی نمایان میسازد. | ||
==ولادت== | ==ولادت== | ||
خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
تاریخ تولد وی نامشخص است. اما از میان اقوال میتوان تولد وی را بین سالهای 259ه تا ۲۹۰ق دانست (جوان آراسته امیر، ص48). | تاریخ تولد وی نامشخص است. اما از میان اقوال میتوان تولد وی را بین سالهای 259ه تا ۲۹۰ق دانست (جوان آراسته امیر، ص48). | ||
مکان تولد قاضی نعمان همانند | مکان تولد قاضی نعمان همانند زمان آن مشخص نیست. زِرِکلی او را اهل قیروان میداند. | ||
از خانواده قاضی نعمان نیز اطلاعاتی در دست نیست، به جز اشارههایی که در بعضی منابع به پدر او شده است. برخی از نویسندگان اسماعیلی احتمال دادهاند که پدرش نیز از داعیان اسماعیلی بوده باشد. | |||
قاضی دو پسر داشت که در مغرب | قاضی دو پسر داشت که در مغرب متولد شدند و در مصر وفات یافتند. فرزندان قاضی نعمان بر مسند پدر تکیه زدند و قضاوت در دستگاه فاطمی تا سال 441ق در این خاندان باقی ماند. | ||
==موقعیت علمی== | ==موقعیت علمی== | ||
خط ۱۰۸: | خط ۱۰۸: | ||
==تأليفات== | ==تأليفات== | ||
قاضی نعمان نویسندهای پرکار بود. بیش از چهل رساله به نام | قاضی نعمان نویسندهای پرکار بود. بیش از چهل رساله به نام او ثبت کردهاند. ظاهراً وی بیشتر عمر خود را به تصنیف و تألیف آثار متعدّد خود در فقه و نیز موضوعات دیگری از قبیل تاریخ، تأویل و حقایق گذرانیده است. | ||
===یازده کتاب در فقه=== | ===یازده کتاب در فقه=== | ||
خط ۱۱۴: | خط ۱۱۴: | ||
# کتابالایضاح؛ | # کتابالایضاح؛ | ||
# مختصرالایضاح؛ | # مختصرالایضاح؛ | ||
# | # کتاب الاخبار فی الفقه؛ | ||
# مختصر الآثار فیما روی عن الائمة الاطهار؛ | # مختصر الآثار فیما روی عن الائمة الاطهار؛ | ||
# الاقتصار؛ | # الاقتصار؛ | ||
# | # القصیدة المنتخبة؛ | ||
# دعائم الإسلام و ذکر الحلال والحرام والقضایا والأحکام؛ | # دعائم الإسلام و ذکر الحلال والحرام والقضایا والأحکام؛ | ||
# منهاجالفرائض؛ | # منهاجالفرائض؛ | ||
# | # الاتفاق والافتراق؛ | ||
# المقتصر؛ | # المقتصر؛ | ||
# الینبوع. | # الینبوع. | ||
خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
===سه کتاب در اخبار=== | ===سه کتاب در اخبار=== | ||
# شرح الاخبار فی فضائل | # شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار؛ | ||
# قصیدة ذات المحنة؛ | # قصیدة ذات المحنة؛ | ||
# قصیدة ذات المنن. | # قصیدة ذات المنن. | ||
خط ۱۳۲: | خط ۱۳۲: | ||
===نُه کتاب در حقایق=== | ===نُه کتاب در حقایق=== | ||
# | # دعائم الإسلام؛ | ||
# تأویل الشریعة؛ | # تأویل الشریعة؛ | ||
# اساس التأویل؛ | # اساس التأویل؛ | ||
# شرح الخطب التی لأمیرالمؤمنین علی؛ | # شرح الخطب التی لأمیرالمؤمنین علی؛ | ||
# کتاب | # کتاب التوحید والامامة؛ | ||
# اثبات الحقائق فی معرفة توحید الخالق؛ | # اثبات الحقائق فی معرفة توحید الخالق؛ | ||
# حدود المعرفة فی | # حدود المعرفة فی تفسیر القرآن و التنبیه علی التأویل؛ | ||
# نهجالسبیل | # نهجالسبیل الی معرفة علم التأویل؛ | ||
# الراحة والتسلّی. | # الراحة والتسلّی. | ||
===پنج کتاب | ===پنج کتاب در ردّ مخالفان=== | ||
# اختلاف اصول المذاهب؛ | # اختلاف اصول المذاهب؛ | ||
# الرسالة المصریة فی الردّ علی الشافعی؛ | # الرسالة المصریة فی الردّ علی الشافعی؛ | ||
# | # الردّ علی ابن سریبح البغدادی؛ | ||
# ذات البیان | # ذات البیان فی الرد علی ابن قتیبة؛ | ||
# دامع الموجز | # دامع الموجز فی الردّ علی العتقی. | ||
===چهارده کتاب در عقاید=== | ===چهارده کتاب در عقاید=== | ||
# القصیدة المختارة؛ | # القصیدة المختارة؛ | ||
# کتاب | # کتاب الهمّة فی آداب اتباع الأئمّة؛ | ||
# کتاب الطهارة؛ | # کتاب الطهارة؛ | ||
# الارجوزة؛ | # الارجوزة؛ | ||
# | # مفاتیح النعمة؛ | ||
# کتاب الدعاء؛ | # کتاب الدعاء؛ | ||
# | # کتاب عبادة یوم ولیلة؛ | ||
# کیفیة الصلاة علی النبی؛ | # کیفیة الصلاة علی النبی؛ | ||
# التعقیب والانتقاد؛ | # التعقیب والانتقاد؛ | ||
# کتاب | # کتاب الحلی والثیاب؛ | ||
# کتاب الشروط؛ | # کتاب الشروط؛ | ||
# | # منامات الأئمّة؛ | ||
# تأویل الروایات؛ | # تأویل الروایات؛ | ||
# | # التفریع والتصنیف. | ||
===پنج کتاب | ===پنج کتاب در وعظ و تاریخ=== | ||
# رسالة الی المرشد الداعی بمصر فی تربیة المؤمنین؛ | # رسالة الی المرشد الداعی بمصر فی تربیة المؤمنین؛ | ||
# کتاب | # کتاب المجالس والمسایرات والمواقف والتوقعیات؛ | ||
# معالم الهدی؛ | # معالم الهدی؛ | ||
# | # المناقب لأهل بیت رسولاللّه؛ | ||
# افتتاح الدعوة. | # افتتاح الدعوة. | ||
خط ۱۷۸: | خط ۱۷۸: | ||
===کتابهای موجود=== | ===کتابهای موجود=== | ||
تقریبا | تقریبا نیمی ازاین کتب اکنون موجودند و بقیه یا ازبین رفتهاند و یا در دسترس نیستند. | ||
کتب | کتب موجود قاضی نعمان را حسینی جلالی چنین برشمرده است: | ||
1. | 1. الاخبار، 2. اختلاف اصول المذاهب، 3. الارجوزة المختارة، 4. اساس التأویل، 5. افتتاح الدعوة، 6. الاقتصار، 7. الایضاح، 8. تأویل الشریعة، 9. تربیة المؤمنین بالتوقیف علی حدود باطن الدین (تأویل الدعائم)، 10. تقویم الانام، 11. التوحید، 12. [[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام عن اهل بيت رسولالله علیه و عليهم افضل السلام|دعائم الاسلام]] فی مسائل الحلال والحرام والقضایا والاحکام(معروفترین کتاب نعمان)، 13. ذات البیان، 14. الراحة والتسلّی، 15. الرسالة المذهبیة فی العقائد الاسماعیلیة، 16. شرح الاخبار فی فضائل الأئمة الاطهار، 17. الطهارات، 18. قصیدة فی الامام الحسین، 19. المجالس والمسایرات، 20. مختصر الآثار فیما روی عن الأئمة الأطهار، 20. مفاتیح النعمة، 22. المناقب والمثالب، 23. المنتخبة (قصیدهای فقهی)، 24. منهاج الفرائض، 25. الهمة فی آداب اتباع الأئمة، 26. الینبوع، 27. کتاب یوم ولیلة فی الصلاة المفروضة. | ||
===کتابهای مفقود=== | ===کتابهای مفقود=== | ||
خط ۱۸۷: | خط ۱۸۷: | ||
امّا آثار مفقود قاضی نعمان عبارتند از: | امّا آثار مفقود قاضی نعمان عبارتند از: | ||
1. | 1. الآثار النبویة، 2. الاتفاق والافتراق، 3. اصول الحدیث، 4. الامامة، 5. البلاغ الاکبر والناموس الاعظم (درباره اصول دین)، 6. تأویل القرآن، 7. التفریع والتصنیف لمن لایعلم العلم، 8. الدامع الموجز فی الردّ علی العتکی، 9. الدّعاء، 10. الرد علی الخوارج، 11. ذات المحنة، 12. ذات المنن، 13. الرسالة المصریة فی الردّ علی الشافعی، 14. کیفیة الصلاة علی النبی، 15. کتاب فیما رفضته العامّة من کتاب اللّه وانکرته، 16. معالم الهدی، 17. نهج السبیل الی معرفة علم التأویل، 18. التعقیب والاتحاد، 19. الحلی والثیاب، 20. الشروط، 21. منامات الائمّة، 22. رسالة الی المرشد الداعی بمصر فی تربیة المؤمنین، 23. المغازی(همان، ص54-55) | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
عموم تذکرهنویسان | عموم تذکرهنویسان وفات قاضی نعمان را در ماه رجب سال 363ق (۲۷ مارس ۹۷۴م) ذکر کردهاند، امّا بعضی دیگر ماه جمادیالآخر همان سال را ذکر میکنند. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== |
ویرایش