۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
علم البيان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =16864 | | کتابخانۀ دیجیتال نور =16864 | ||
| کتابخوان همراه نور =16665 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۹: | خط ۳۰: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
نویسنده، در مقاله ابتداى كتاب پس از تقسيم علم بلاغت عربى به سه علم معانى، بيان و بديع، اين تصور را كه مباحث و نظريات علوم بلاغى مستقل از يكديگر تأسيس شده را اشتباه مى‌داند؛ چراكه علم بلاغت در طول زمان شكل گرفته و مباحث آن با هم مختلط بوده و بعدها علماى ادب عربى بر آن «علم بيان» اطلاق كرده‌اند<ref>متن كتاب، ص 7</ref>در اين مقاله، تاريخچه‌اى ارزشمند از علم بيان و در واقع علم بلاغت عرب ارائه شده و علماى ادب و آثارى كه در اين زمينه وجود دارد، به‌تفصيل معرفى شده است. | نویسنده، در مقاله ابتداى كتاب پس از تقسيم علم بلاغت عربى به سه علم معانى، بيان و بديع، اين تصور را كه مباحث و نظريات علوم بلاغى مستقل از يكديگر تأسيس شده را اشتباه مى‌داند؛ چراكه علم بلاغت در طول زمان شكل گرفته و مباحث آن با هم مختلط بوده و بعدها علماى ادب عربى بر آن «علم بيان» اطلاق كرده‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16864/1/7 متن كتاب، ص 7]</ref>در اين مقاله، تاريخچه‌اى ارزشمند از علم بيان و در واقع علم بلاغت عرب ارائه شده و علماى ادب و آثارى كه در اين زمينه وجود دارد، به‌تفصيل معرفى شده است. | ||
در فصول كتاب به ترتيب، تشبيه، استعاره، مجاز و كنايه مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. | در فصول كتاب به ترتيب، تشبيه، استعاره، مجاز و كنايه مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. | ||
#تشبيه: پيوند برقرار كردن ميان دو چيز و همانند كردن آن‌هاست با واژه‌ها يا عباراتى ويژه. نویسنده پس از تعريف لغوى به تعاريف مختلف بلاغيون اشاره كرده و اختلاف آنها را لفظى دانسته نه معنوى، سپس تعاريفى از ابن رشيق، [[عسکری، حسن بن عبدالله|ابوهلال عسكرى]]، [[خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن|خطيب قزوينى]]، تنوخى، عبدالقاهر جرجانى ارائه كرده است. | |||
#:نویسنده پس از طرح اركان تشبيه كه عبارت است از: مشبه، مشبه‌به، ادات تشبيه و وجه شبه، به تبيين نظرات علمايى چون [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] كه از اولين علمايى است كه درباره تشبيه سخن گفته و آن را چهار قسم دانسته، اشاره مى‌كند. تشبيه به اعتبار ادات و وجه شبه مشتمل بر شقوقى است؛ مثلاً به اعتبار وجه شبه، به سه قسم تمثيل و غير تمثيل، مفصل و مجمل و قريب و بعيد تقسيم مى‌شود كه هريك با ذكر شواهد شعرى شرح شده است. | |||
نویسنده پس از طرح اركان تشبيه كه عبارت است از: مشبه، مشبه‌به، ادات تشبيه و وجه شبه، به تبيين نظرات علمايى چون [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] كه از اولين علمايى است كه درباره تشبيه سخن گفته و آن را چهار قسم دانسته، اشاره مى‌كند. تشبيه به اعتبار ادات و وجه شبه مشتمل بر شقوقى است؛ مثلاً به اعتبار وجه شبه، به سه قسم تمثيل و غير تمثيل، مفصل و مجمل و قريب و بعيد تقسيم مى‌شود كه هريك با ذكر شواهد شعرى شرح شده است. | #:اغراض تشبيه، محاسن تشبيه و عيوب تشبيه از ديگر مطالبى است كه در انتهاى اين بخش مورد مطالعه قرار گرفته است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16864/1/64 متن كتاب، ص 134 - 64]</ref> | ||
#مجاز: به كاربردن واژه‌اى است در معنايى غير از آنچه كه براى آن وضع شده است. نویسنده، [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] را از اولين كسانى مى‌داند كه اين بحث را مطرح كرده است. وى سپس به مباحث و مثال‌هاى [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] اشاره كرده و چنين نتيجه مى‌گيرد كه [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] مجاز را در برابر حقيقت مى‌دانسته است. [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]]، [[ابن فارس، احمد بن فارس|احمد بن فارس]]، ابن رشيق قيروانى، عبدالقاهر جرجانى، [[سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر|سكاكى]] و [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]] از جمله افرادى هستند كه كلام و ديدگاه آنها درباره مجاز مطرح و بررسى شده است. | |||
اغراض تشبيه، محاسن تشبيه و عيوب تشبيه از ديگر مطالبى است كه در انتهاى اين بخش مورد مطالعه قرار گرفته است<ref>متن كتاب، ص 134 - 64</ref> | #:علماى بلاغت، مجاز را به دو قسم عقلى و لغوى و مجاز لغوى را نيز به استعاره و مجاز مرسل تقسيم كرده‌اند كه در ادامه اين مبحث شرح شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16864/1/135 همان، ص 165 - 135]</ref> | ||
#استعاره: هرگاه واژه‌اى به دليل شباهتش با واژه‌ى ديگرى به جاى آن به كار رود، استعاره پديد مى‌آيد؛ به عبارت ديگر، استعاره تشبيهى است كه يكى از طرفين تشبيه ذكر نشود. | |||
#:[[عتیق، عبدالعزیز|عبدالعزيز عتيق]] در اين بخش نيز پس از ذكر ديدگاه‌هاى مختلف، تعاريف 11 تن از ادبا را دسته‌بندى و ارائه كرده است. وى اين تعاريف را با تعريف [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] آغاز و به تعريف [[خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن|خطيب قزوينى]] ختم كرده است. | |||
#:استعاره به اعتبار طرفين آن، به تصريحيه و مكنيه، به اعتبار لفظ مستعار، به اصلیه و تبعيه، به اعتبار ملائم، به مرشحه و مجرده و مطلقه و به اعتبار افراد و تركيب، به مفرده و مركبه تقسيم مى‌شود كه هر قسم با ذكر مثال توضيح داده شده است؛ به‌عنوان نمونه استعاره‌ى مصرحه هنگامى است كه مشبه را حذف كنيم و تنها «مشبه‌به» را ذكر نماييم و استعاره‌ى مكنيه، استعاره‌اى است كه در آن «مشبه‌به» را حذف كرده و مشبه را ذكر مى‌كنند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16864/1/167 همان، 201 - 167]</ref> | |||
علماى بلاغت، مجاز را به دو قسم عقلى و لغوى و مجاز لغوى را نيز به استعاره و مجاز مرسل تقسيم كرده‌اند كه در ادامه اين مبحث شرح شده است<ref>همان، ص 165 - 135</ref> | #كنايه: عبارت است از لفظى كه به كار مى‌رود و لازمه معناى آن اراده مى‌شود، با اين قيد كه اراده خود آن معنا نيز جايز است. | ||
#:نویسنده در اين بخش نيز پس از ذكر آراء و نظريات مختلف درباره كنايه، به تبيين اقسام كنايه پرداخته و با ذكر تفاوت كنايه و تعريض، بر اين نكته تأكيد مى‌كند كه كنايه از اسلوب‌هاى بلاغى است كه تنها بليغ ممارس بر فن بلاغت مى‌تواند آن را به كار برد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16864/1/203 متن كتاب، ص 227 - 203]</ref> | |||
[[عتیق، عبدالعزیز|عبدالعزيز عتيق]] در اين بخش نيز پس از ذكر ديدگاه‌هاى مختلف، تعاريف 11 تن از ادبا را دسته‌بندى و ارائه كرده است. وى اين تعاريف را با تعريف [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] آغاز و به تعريف [[خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن|خطيب قزوينى]] ختم كرده است. | |||
استعاره به اعتبار طرفين آن، به تصريحيه و مكنيه، به اعتبار لفظ مستعار، به اصلیه و تبعيه، به اعتبار ملائم، به مرشحه و مجرده و مطلقه و به اعتبار افراد و تركيب، به مفرده و مركبه تقسيم مى‌شود كه هر قسم با ذكر مثال توضيح داده شده است؛ به‌عنوان نمونه استعاره‌ى مصرحه هنگامى است كه مشبه را حذف كنيم و تنها «مشبه‌به» را ذكر نماييم و استعاره‌ى مكنيه، استعاره‌اى است كه در آن «مشبه‌به» را حذف كرده و مشبه را ذكر مى‌كنند<ref>همان، 201 - 167</ref> | |||
نویسنده در اين بخش نيز پس از ذكر آراء و نظريات مختلف درباره كنايه، به تبيين اقسام كنايه پرداخته و با ذكر تفاوت كنايه و تعريض، بر اين نكته تأكيد مى‌كند كه كنايه از اسلوب‌هاى بلاغى است كه تنها بليغ ممارس بر فن بلاغت مى‌تواند آن را به كار برد<ref>متن كتاب، ص 227 - 203</ref> | |||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||