۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'آل داود، علي' به 'آل داود، علی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
}} | }} | ||
'''تاج القصص'''، اثر ابونصر احمد بن محمد | '''تاج القصص'''، اثر [[بخاري، احمد بن محمد|ابونصر احمد بن محمد بخاری]]، کتابی است دو جلدی به زبان فارسی با موضوع علوم قرآنی و داستانهای قرآن. این اثر به تصحیح [[آل داود، علی|سید علی آل داود]] رسیده و همو مقدمه کاملی بر آن نوشته است. نویسنده در این اثر در پی بیان داستانهای قرآنی است و در راستای بیان این داستانها باورهای عامیانه را نیز در میان مطالب کتاب گنجانده است و حتی میتوان گفت برخی از مطالب کتاب زاییده ذهن اسطورهساز خود اوست. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
«این کتاب که در متن اثر و در فهارس نسخ خطی از آن با نام تاج القصص یاد میشود، در شمار مهمترین متون فارسی قرن پنجم هجری و سال تألیف آن به تصریح مؤلف در سرآغاز جلد دوم در 475 ق/1082م، است. بااینکه نسخ خطی موجود این اثر بیتردید در ادوار گوناگون دستخوش تصرف و تغییر فراوان شده، لکن این نکته از اهمیت اصل کتاب نمیکاهد. مؤلف اصلی و نگارنده این کتاب ابونصر احمد بخاری است و وی آن را در سال مذکور از استادش ابوالقاسم محمود جیهانی در بلخ شنیده و مطالب او را همراه با سخنانی از خود به رشته نگارش درآورده است. طبعا انشای کتاب و نثر آن را باید اثر بخاری دانست؛ گو آنکه بهیقین بخشهای اصلی کتاب، زاده طبع ابوالقاسم محمود جیهانی از دانشمندان ناشناخته آن روزگار است. | «این کتاب که در متن اثر و در فهارس نسخ خطی از آن با نام تاج القصص یاد میشود، در شمار مهمترین متون فارسی قرن پنجم هجری و سال تألیف آن به تصریح مؤلف در سرآغاز جلد دوم در 475 ق/1082م، است. بااینکه نسخ خطی موجود این اثر بیتردید در ادوار گوناگون دستخوش تصرف و تغییر فراوان شده، لکن این نکته از اهمیت اصل کتاب نمیکاهد. مؤلف اصلی و نگارنده این کتاب [[بخاري، احمد بن محمد|ابونصر احمد بخاری]] است و وی آن را در سال مذکور از استادش ابوالقاسم محمود جیهانی در بلخ شنیده و مطالب او را همراه با سخنانی از خود به رشته نگارش درآورده است. طبعا انشای کتاب و نثر آن را باید اثر [[بخاري، احمد بن محمد|بخاری]] دانست؛ گو آنکه بهیقین بخشهای اصلی کتاب، زاده طبع ابوالقاسم محمود جیهانی از دانشمندان ناشناخته آن روزگار است. | ||
موضوع تاج القصص، داستانهای پیامبران به زبان فارسی است. بااینکه پیش از نگارش این کتاب، چند ترجمه و تفسیر قرآن کریم به فارسی تألیف شده بود، لیکن در موضوع داستانهای انبیا تا این زمان، کتابی مستقل با این تفصیل پدید نیامده بود. قصص الانبیای نیشابوری، هرچند اثری متعلق به قرن پنجم شمرده شده، لیکن سال تألیف آن بهدقت معین نیست و محتملا همزمان با تاج القصص یا اندکی پس از آن به رشته نگارش درآمده است؛ اما قصص الانبیای نیشابوری از نظر حجم و مقدار از نیمِ تاج القصص کوتاهتر است. | موضوع تاج القصص، داستانهای پیامبران به زبان فارسی است. بااینکه پیش از نگارش این کتاب، چند ترجمه و تفسیر قرآن کریم به فارسی تألیف شده بود، لیکن در موضوع داستانهای انبیا تا این زمان، کتابی مستقل با این تفصیل پدید نیامده بود. قصص الانبیای نیشابوری، هرچند اثری متعلق به قرن پنجم شمرده شده، لیکن سال تألیف آن بهدقت معین نیست و محتملا همزمان با تاج القصص یا اندکی پس از آن به رشته نگارش درآمده است؛ اما قصص الانبیای نیشابوری از نظر حجم و مقدار از نیمِ تاج القصص کوتاهتر است. | ||
خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
تاج القصص هرچند تقسیمبندی خاص ندارد، اما میتوان آن را به سه مجلد منقسم کرد: مجلد اول حاوی مقدمه مفصل و داستان پیامبران از آدم(ع) تا پایان قصه یعقوب(ع). داستان آدم و ابراهیم(ع) در این قسمت با تفصیل هرچه تمامتر آورده شده و احتمالا در هیچیک از کتب تاریخ انبیا با این شرح و بسط ذکر نشده است. مجلد دوم داستان یوسف پیامبر در چهل مجلس و کتابی مستقل و مفصل از نظر حجم اندکی از جلد اول طولانیتر است. این مجلد نامی جداگانه دارد– أنس المريدين و روضة المحبين - [یا أنيس المريدين] و ظاهرا پیش از مجلد نخست تألیف شده و سپس در متن اصلی تاج القصص جای گرفته است. برخی گفتهاند که این دو مجلد را بعدها کسانی بهصورت یکجا درآوردهاند، اما نظری صحیح نیست. مجلد سوم از ابتدای داستان موسی(ع) شروع و به حوادث نخستین تاریخ اسلام، تاریخ خلفا و برخی حوادث سده اول هجری پایان میگیرد و شیوه تألیف آن همانند مجلد نخستین است. | تاج القصص هرچند تقسیمبندی خاص ندارد، اما میتوان آن را به سه مجلد منقسم کرد: مجلد اول حاوی مقدمه مفصل و داستان پیامبران از آدم(ع) تا پایان قصه یعقوب(ع). داستان آدم و ابراهیم(ع) در این قسمت با تفصیل هرچه تمامتر آورده شده و احتمالا در هیچیک از کتب تاریخ انبیا با این شرح و بسط ذکر نشده است. مجلد دوم داستان یوسف پیامبر در چهل مجلس و کتابی مستقل و مفصل از نظر حجم اندکی از جلد اول طولانیتر است. این مجلد نامی جداگانه دارد– أنس المريدين و روضة المحبين - [یا أنيس المريدين] و ظاهرا پیش از مجلد نخست تألیف شده و سپس در متن اصلی تاج القصص جای گرفته است. برخی گفتهاند که این دو مجلد را بعدها کسانی بهصورت یکجا درآوردهاند، اما نظری صحیح نیست. مجلد سوم از ابتدای داستان موسی(ع) شروع و به حوادث نخستین تاریخ اسلام، تاریخ خلفا و برخی حوادث سده اول هجری پایان میگیرد و شیوه تألیف آن همانند مجلد نخستین است. | ||
در مجموع، محتوای تاج القصص شامل داستانهایی از آفرینش زمین و آسمان و دیگر آفریدهها، داستان پیامبران، داستان خلفای راشدین تا شهادت حضرت علی(ع) است و در برخی نسخهها حوادث پس از آن را نیز در بر دارد. مأخذ اصلی این کتاب بهجز کتب و منابعی که نام آ نها را مؤلف در متن اثر آورده، بیشتر، قرآن کریم و تفسیر آیات است. در هر داستان مکرّر به آیاتی از قرآن استشهاد مینماید و سپس تواریخ صدر اسلام را به آن افزوده است. | در مجموع، محتوای تاج القصص شامل داستانهایی از آفرینش زمین و آسمان و دیگر آفریدهها، داستان پیامبران، داستان خلفای راشدین تا شهادت [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] است و در برخی نسخهها حوادث پس از آن را نیز در بر دارد. مأخذ اصلی این کتاب بهجز کتب و منابعی که نام آ نها را مؤلف در متن اثر آورده، بیشتر، قرآن کریم و تفسیر آیات است. در هر داستان مکرّر به آیاتی از قرآن استشهاد مینماید و سپس تواریخ صدر اسلام را به آن افزوده است. | ||
روش تألیف مؤلف چنین است که نخست سخن خود را با ذکر یک حرف از آیات سورههای مختلف قرآن آغاز میکند و پس از تفسیر آیه به شرح قصه مربوطه میپردازد. اما شیوه تألیف أنس المريدين با سایر داستانها اندکی متمایز است؛ در ابتدای هر فصل نخست یک آیه از سوره یوسف را تکرار و سپس عدد کلمات و حروف و موقعیت آیهای که تفسیر شده و گاه فضیلت آیه بیان میشود. آنگاه آیه، تفسیر و ترجمه شده؛ گاه آیه را بهتمامی ترجمه میکند و گاه جزءجزء، سپس به پند و حکمت میپردازد و دنبال آن آیات را بهطور مشروح تفسیر کرده و پیش از شرح قصه یا در ضمن آن تحت عناوین «نکته» و «اشارت» و «نظیره» و امثال آن برخی حقایق و دقایق اهل معرفت و عرفا را ضمن مطالب اصلی بیان میدارد. | روش تألیف مؤلف چنین است که نخست سخن خود را با ذکر یک حرف از آیات سورههای مختلف قرآن آغاز میکند و پس از تفسیر آیه به شرح قصه مربوطه میپردازد. اما شیوه تألیف أنس المريدين با سایر داستانها اندکی متمایز است؛ در ابتدای هر فصل نخست یک آیه از سوره یوسف را تکرار و سپس عدد کلمات و حروف و موقعیت آیهای که تفسیر شده و گاه فضیلت آیه بیان میشود. آنگاه آیه، تفسیر و ترجمه شده؛ گاه آیه را بهتمامی ترجمه میکند و گاه جزءجزء، سپس به پند و حکمت میپردازد و دنبال آن آیات را بهطور مشروح تفسیر کرده و پیش از شرح قصه یا در ضمن آن تحت عناوین «نکته» و «اشارت» و «نظیره» و امثال آن برخی حقایق و دقایق اهل معرفت و عرفا را ضمن مطالب اصلی بیان میدارد. |
ویرایش