التعليق (في علم الكلام): تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =  

در ادامه محقق به بیان زندگی‎نامه مؤلف پرداخته و به معرفی شاگردان و اساتید او همت گمارده و نظرات اعلام و بزرگان را درباره مؤلف و تألیفات وی آورده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه ‎یک تا بیست‎وپنج</ref>.

# فصل چهارم: هر چیزی که مقدم بر نشئه خویش نباشد، پدیده‎ای از پدیده‎ها خواهد بود<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‎ونه</ref>.

نگارنده در ضمن این فصول چهارگانه، به اثبات این مطلب می‎پردازد که این عالمی که حادث بودن آن ثابت گردیده، احتیاج به یک فاعلی دارد که می‎باید ازلی و قدیم باشد و همچنین باقی و ابدی باشد و عدمی برای وی متصور نباشد و در وجودش محتاج به غیر نباشد و قائم به خویش باشد. در ادامه، مؤلف بحث را به این نتیجه مهم می‎رساند که جهان هستی حادث است و هر حادثی محتاج به محدثی است تااینکه او را از عدم به عرصه وجود آورد<ref>ر.ک: همان</ref>.

پس از اثبات خالق برای جهان هستی، این مطلب را اثبات می‎کند که خالق جهان که باید قادر (توانای به هر کار)، عالم (عالم به هر اتفاق)، موجود، قدیم، حی، سمیع، بصیر و مدرک باشد و همچنین حق تعالی خالی از ماهیت است.<ref>ر.ک: همان، صفحه سی</ref>.

سپس مؤلف به اثبات این مطلب می‎پردازد که به چه کیفیتی باری تعالی دارای صفاتی چون قادریت، عالمیت، حیات و موجودیت است.<ref>ر.ک: همان</ref>.

از دیگر مطالب مورد اشاره نگارنده در باب توحید، بحث از صفات ثبوتی و عدمی حق تعالی است؛ از جمله اینکه لازم است واجب الوجود منزه از اوصاف اعراض و مخلوقات باشد و اینکه رؤیت حق تعالی برای مخلوقات غیر ممکن است.<ref>ر.ک: همان</ref>.

باب دوم از کتاب، به مباحث عدل الهی اختصاص یافته است و در اثنای بحث به موضوع مهم حسن و قبح عقلی پرداخته شده است. از جمله مباحث مطرح‎شده مرتبط با حسن و قبح عقلی این است که خداوند متعال علاوه بر اینکه قادر به انجام افعال حسن و پسندیده است، قادر به انجام جمیع قبائح نیز می‎باشد؛ لکن اراده الهی به انجام چنین افعال ناپسندی تعلق نگرفته است.<ref>ر.ک: همان</ref>.

در مبحث بعدی به موضوع کلام الهی پرداخته شده و اینکه معنای کلام الهی چیست و متکلم کیست. بحث مرتبط مورد اشاره در این بخش، موضوع چگونگی خلق افعال است و اینکه استطاعت مقدمه انجام فعل است و در نتیجه هرکسی فاعل فعل خویش است و در پرداختن به آن آزاد و مختار است. در ادامه به بحث تکلیف و مسائل متعلق به آن، مانند شرایط مکلف و تکلیف‎کننده و شرایط فعل تکلیفی اشاره شده است و پس از آن مباحثی در مورد معارف و وجوب کسب معرفت مطرح شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>.

بیان استدلالات عقلی در باب وجوب لطف بر باری تعالی موضوع بخش بعدی کتاب است که به آن پرداخته شده است که در خلال مباحث به موضوعات گوناگون معرفتی چون: وعد و وعید، تحابط، حسن عفو، شفاعت و... و همچنین مباحثی در باب امر به معروف و نهی از منکر مطرح گردیده است.<ref>ر.ک: همان</ref>.

باب دیگری از کتاب به موضوع امامت اختصاص یافته است، که در آن از اوصاف امام و تعیین ائمه دوازده‎گانه بعد از رسول اکرم(ص) سخن به میان آمده است و در نهایت، این مباحث به موضوع غیبت امام عصر(عج) و مسائل مرتبط با آن ختم می‎گردد<ref>ر.ک: همان</ref>.

نقطه مشترک مهمی که در سراسر کتاب، وجود دارد این است که مؤلف در هریک از فصول و بخش‎ها پس از تشریح و تبیین مطالب مربوطه، به پاسخ‎گویی به‎وسیله ادله عقلی و نقلی، به شبهاتی که در آن زمینه مطرح شده است، می‎پردازد؛ خصوصا در باب اعجاز قرآن کریم که مؤلف مانند سید مرتضی معتقد به صرفه است. از طرفی دیگر باور و اعتقاد کسانی را که می‎گویند ستارگان در عمرها و آجال و حیات و مرگ مردم تأثیر دارند را مورد انتقاد قرار داده و بر این باور است که این اعتقاد خارج از تعالیم و آموزه‎های اسلام است. همچنین کسانی که می‎گویند: حس ششم، حسی متفاوت و جدای از مابقی حواس پنج‎گانه است، از نظر مؤلف سخنی نامعقول گفته‎اند<ref>ر.ک: همان، صفحه سی‎ویک</ref>.